Ni: Jes B. Tirol

Lubadlubad 16, 2020

Mga Sukód Nga Binisaya

Pasiuna

Sa walâ pa modangat ang mga Katsilà dinhi sa kabisay-an ang mga Bisayâ aduna nay tamdanan sa mga sukód. Ang mga Bisayâ makabuhat na og dagko nga sakayán o barko nga nagkinahanglan og 300 ka tawo ang mobugsay.

Dili mahimo ang saníb (bireme) ug lapid (trireme) kun walay tamdanan sa sukód. Ang sanib adunay duha ka andana sa gaód matag kilid ug ang lapid adunay tulo ka andana sa gaód matag kilid.

Apan tungod kay tinagóan man ang kaalam sa pagbuhat og dagkong mga sakayán, dili ang tanang matang sa pagsukód ang natigom ug nahagdaw sa mga katsilà, busà ang atong matawag nga karaang sukód aduna nay sagol nga Kinatsila. Bisan pa niini, aduna na kitay daghang pulong sa pagsukód nga atong ikatumbas sa Ininglis.

Ania ang uban nga mga pulong:

Measures = Mga Sukód

A. Area = lángyab

Sp. Loán (400 sq.m.) —– lúwang

– (10 luwang -4,000 sq.m.) ——– balita

Sp. Quiñon (10 balita 40,000 sq.m) – kinyón

Hectare (10,000 sq.m. = 2.5 balita) – ektarya

Square-meter (sq.m.) —- buád-yabâ

Square-inch (sq, in.) ——-buád-bukó

Square-feet (sq, ft.) ——– buád-tiil
B. Length = katás-on; Distance = kaláy-on

Centimeter – sikagatós sa yabâ; sentimétro

Cubit (18 inches) ——— manikô

Fathom; arm-spread (6 feet) —— dupá

Foot (12 inches) ——— till

From tip of arm to other elbow – luyong síko

From tip of stretched arm to chin – mamâbâ

Furlong (110 fathoms) ——— istádyo (Sp.)

Inch ——————————- bukó

Kilometer (1,000 m.) – banátà; kilometro (Sp)

Meter (Sp: metro) ——– métro, yaba

Mile (5,280 ft) ——– milya (Sp.)

Pace (from heel to heel) —- lákang

Palm width (4-fingers width) ——- dapál

Tip of stretched thumb & index finger – tukáw

Tip of thumb to tip annular finger — dángkal

Tip of thumb to tip middle finger —- balángit

Tip of thumb to tip of little finger – dángaw

Yard (3 feet) — mamúlbol, yárda (Sp.), bára
C. Volume = gántong

4 gallons ——- pidáda (Appx. = táro; latón)

Barrel (210 liters) ——— baril

Board foot ( 1ft x 1ft x 1 in.) – papán-till

Bushel (8 gallons) —– pániga (Sp.)

Cavan (25 gantas) ——– bákid

Chupa ———————– salúpan; sáwpan

Gallon (8 pints) —————galón (Sp.)

Ganta (8 chupas; 6 in old Spanish) – gántang

Liter (100 cm) —— kubóng; litro (Sp.)

Pint —————— pinta (Sp.)

Quart (1/4 gallon; 2 pints) —– bol (Eng.)
D. Weight = kabug-aton

Gram (weight of 1 cm water) – grámo (Sp.)

156 grams ———————– mingláy

622.62 grams —————- káte (Sp.)

Picul (100 káte; 133 lbs) —— piko (Sp.)

Kilo (weight of 1 liter of water) — kilo (Eng.)

Ton (1,000 kg) ———– toneláda (Sp.)

Ounce ———————– ònsa (Sp.)

Carat (200 milligrams) ——– kilátes (Sp.)

Pound (weight; 16 ounces) —- libra (Sp.)

Hundredweight (100 Lbs) — kintál (Sp.)
E. Other Terms = ubáng mga lugpóng

Deadweight (self-weight) — bakutót

Heavy (weight) ————– búg-at

Light (weight) ————— gaán

Measure ———– sukód

Measure the volume —— tákal

Measure the weight ——- timbang

Metric system ———— yabâ; yabaánan

Metrology (system of weights & measures) – alamsukód

Standard (weights & measure) – manu lúngkad

Weight (heaviness) ———kabug-aton

Weight (used in balance-scale) ——- bitin
States of Matter = Kahimtang sa Kabutang

Atom ———————————- sapuksapók

Boil ————————————- búkal

Cold (temperature) ——————- búgnaw

Cold; cool (feel) ———————— túgnaw

Condense (close together) —–súnson

Condense (sticky) ———————- hágkot

Condense (water gathered at surface) – básyaw

Density ————————————- alindúot

Electricity ———————————- dagitab

Electronic ———————————- dagitábming

Evaporate ———————————- alisngaw

Freeze ————————————— kámig

Germ ———————————— kágaw

Gravity ———————————- taláyò

Hot ————————————– init

Magnet ——————- batong-baláni; iman (Sp.)

Magnetic attraction —————— kabutáran

Matter ——————————– kabútang

Matter, gaseous ———————- ulóng

Matter, liquid ————————– labiyaw

Matter, solid ————————— tibugól

Molecule ——————————- yamúkmok

Temperature —————————- alinsúob

Thermometer ——————————— sukudinit

Vapor ———————— hinungáw; inalisngaw

Virus ——————————-  kamandág