Lubadlubad 16, 2020
Mga Sukód Nga Binisaya
Pasiuna
Sa walâ pa modangat ang mga Katsilà dinhi sa kabisay-an ang mga Bisayâ aduna nay tamdanan sa mga sukód. Ang mga Bisayâ makabuhat na og dagko nga sakayán o barko nga nagkinahanglan og 300 ka tawo ang mobugsay.
Dili mahimo ang saníb (bireme) ug lapid (trireme) kun walay tamdanan sa sukód. Ang sanib adunay duha ka andana sa gaód matag kilid ug ang lapid adunay tulo ka andana sa gaód matag kilid.
Apan tungod kay tinagóan man ang kaalam sa pagbuhat og dagkong mga sakayán, dili ang tanang matang sa pagsukód ang natigom ug nahagdaw sa mga katsilà, busà ang atong matawag nga karaang sukód aduna nay sagol nga Kinatsila. Bisan pa niini, aduna na kitay daghang pulong sa pagsukód nga atong ikatumbas sa Ininglis.
Ania ang uban nga mga pulong:
Measures = Mga Sukód
A. Area = lángyab
Sp. Loán (400 sq.m.) —– lúwang
– (10 luwang -4,000 sq.m.) ——– balita
Sp. Quiñon (10 balita 40,000 sq.m) – kinyón
Hectare (10,000 sq.m. = 2.5 balita) – ektarya
Square-meter (sq.m.) —- buád-yabâ
Square-inch (sq, in.) ——-buád-bukó
Square-feet (sq, ft.) ——– buád-tiil
B. Length = katás-on; Distance = kaláy-on
Centimeter – sikagatós sa yabâ; sentimétro
Cubit (18 inches) ——— manikô
Fathom; arm-spread (6 feet) —— dupá
Foot (12 inches) ——— till
From tip of arm to other elbow – luyong síko
From tip of stretched arm to chin – mamâbâ
Furlong (110 fathoms) ——— istádyo (Sp.)
Inch ——————————- bukó
Kilometer (1,000 m.) – banátà; kilometro (Sp)
Meter (Sp: metro) ——– métro, yaba
Mile (5,280 ft) ——– milya (Sp.)
Pace (from heel to heel) —- lákang
Palm width (4-fingers width) ——- dapál
Tip of stretched thumb & index finger – tukáw
Tip of thumb to tip annular finger — dángkal
Tip of thumb to tip middle finger —- balángit
Tip of thumb to tip of little finger – dángaw
Yard (3 feet) — mamúlbol, yárda (Sp.), bára
C. Volume = gántong
4 gallons ——- pidáda (Appx. = táro; latón)
Barrel (210 liters) ——— baril
Board foot ( 1ft x 1ft x 1 in.) – papán-till
Bushel (8 gallons) —– pániga (Sp.)
Cavan (25 gantas) ——– bákid
Chupa ———————– salúpan; sáwpan
Gallon (8 pints) —————galón (Sp.)
Ganta (8 chupas; 6 in old Spanish) – gántang
Liter (100 cm) —— kubóng; litro (Sp.)
Pint —————— pinta (Sp.)
Quart (1/4 gallon; 2 pints) —– bol (Eng.)
D. Weight = kabug-aton
Gram (weight of 1 cm water) – grámo (Sp.)
156 grams ———————– mingláy
622.62 grams —————- káte (Sp.)
Picul (100 káte; 133 lbs) —— piko (Sp.)
Kilo (weight of 1 liter of water) — kilo (Eng.)
Ton (1,000 kg) ———– toneláda (Sp.)
Ounce ———————– ònsa (Sp.)
Carat (200 milligrams) ——– kilátes (Sp.)
Pound (weight; 16 ounces) —- libra (Sp.)
Hundredweight (100 Lbs) — kintál (Sp.)
E. Other Terms = ubáng mga lugpóng
Deadweight (self-weight) — bakutót
Heavy (weight) ————– búg-at
Light (weight) ————— gaán
Measure ———– sukód
Measure the volume —— tákal
Measure the weight ——- timbang
Metric system ———— yabâ; yabaánan
Metrology (system of weights & measures) – alamsukód
Standard (weights & measure) – manu lúngkad
Weight (heaviness) ———kabug-aton
Weight (used in balance-scale) ——- bitin
States of Matter = Kahimtang sa Kabutang
Atom ———————————- sapuksapók
Boil ————————————- búkal
Cold (temperature) ——————- búgnaw
Cold; cool (feel) ———————— túgnaw
Condense (close together) —–súnson
Condense (sticky) ———————- hágkot
Condense (water gathered at surface) – básyaw
Density ————————————- alindúot
Electricity ———————————- dagitab
Electronic ———————————- dagitábming
Evaporate ———————————- alisngaw
Freeze ————————————— kámig
Germ ———————————— kágaw
Gravity ———————————- taláyò
Hot ————————————– init
Magnet ——————- batong-baláni; iman (Sp.)
Magnetic attraction —————— kabutáran
Matter ——————————– kabútang
Matter, gaseous ———————- ulóng
Matter, liquid ————————– labiyaw
Matter, solid ————————— tibugól
Molecule ——————————- yamúkmok
Temperature —————————- alinsúob
Thermometer ——————————— sukudinit
Vapor ———————— hinungáw; inalisngaw
Virus ——————————- kamandág