Ni Rey Anthony H. Chiu, PIA
Sa kakuyaw nga mahimong mas mangtas pa ang kagaw nga nakatilaw na sa tambal sa tuberculosis (TB), dili mahimo nga undangon ang pagtomar sa bali og unom ka buwan nga medisina.
Kini maoy bahad ni Polizena Rances, coordinator sa Bohol TB Program nga karon nagabutyag nga mas delikado kon nasugdan na ang pagtambal unya paltahon o undangon.
Sama sa pagtomar sa antibiotics alang sa infection, ang matag adlaw nga pagtomar sa mga tambal batok sa bacteria nga tubercle bacillus dili maayo nga undangon nga wala pa hingpit nga mabuntog ang bacteria kay mas momangtas kini ug dili na mopatuo sa susamang tambal, segun sa panaglitan ni Rances.
Gani, aron mas maseguro nga dili gyud mapalta ang pagtomar sa tambal sa TB, gihimo sa kagamhanan ang Directly Observed Therapy Short Course (TB DOTS) aron mahimo nga ang mga sakop sa pamilya na ang moaghat ug magmatngon sa inadlaw nga pagpatomar sa tambal sa may sakit nga giatiman.
Pasabut ni Rances, kinsa nurse sa Provincial Health Office ug maoy focal person sa provincial TB Program nga sa unom ka buwan nga therapy, sa una nga duha ka buwan nga intensive regimen, upat ka tambal ang kinahanglang imnon matag adlaw.
Sa sunod nga upat ka buwan, duha na lamang ka tambal nga kombinasyon ang sundon gayud ang pagtomar aron maseguro nga ang tanang tinailhan sa kagaw mamatay na gayud.
Kini usab samtang gibutyag sa PHO pinaagi sa laing nurse nga si Arnold Bongcac nga ang TB, usa sa lima ka sakit nga labing daghang Pilipino ang gipatay na.
Ang TB usa ka kuyaw nga sakit nga grabe ka mananakod ug kay kini nga bacteria nga makaingon sa sakit, madala ra sa hangin sa panahon nga moubo ug mangatsi o moestorya nga may laway nga manglagsik, ug mas dako kinig tsansa nga makatakod sama sa ubang sakit nga airborne ang paagi sa pagtakod, segun sa mga tinugyanan sa kasanihan didto sa Kapihan sa PIA.
Ang lisud niini, matud pa sa mga nurse didto sa Kapihan sa PIA nga nagtuki sa mga kalihukan sa kagamhanan sa Buwan sa Baga (Lung Month) kay mahimo nga wala kay kalibutan nga nanakod ka na sama sa COVID, ug mahimong nga daladalahon ra nimo ang kagaw sa pipila ka tuig hangtud nga mabuntog niini ang mga sundalo sa lawas ug mokalit ka lang og hugo.
Ang nakamaayo sa TB kay may libre na nga tambal sulod sa unom ka buwan, ug sa magsugod na og tomar sa tambal, dili na usab makatakod ang pasyente, butyag ni Rances.
Hinuon, may mga higayon nga dala sa pamati nga nawala na ang ubo, bisan kon wala pa mahuman ang unom ka buwan nga tambal, daghan ang mipaundang na sa pagtomar.
Delikado kini, dason ni Bongcac didto sa Kapihan sa PIA nga mabati sa DyTR ug sa 92.7 Bee FM.
Sa pagbalik og atake sa bakterya, mahimo kining kubalan ug dili na maayo sa unang tambal, bahad sa mga health experts.
Kon mahitabo kini, ipailawom og balik ang pasyente sa mas taas nga nga lanat sa pagtambal nga mag-apil sa subsob nga pag-atiman sa pagpatambal gamit ang mas isug nga mga medisina sulod sa usa ka tuig ug unom ka buwan.