Ni Rey Anthony H. Chiu, PIA
Awhag sa Philippine Coconut Authority (PCA) ngadto sa mga nagkuwang ang kwarta dala sa pagkaundang sa mga trabaho ug sweldo dala sa Corona Virus Disease (COVID), pananum og lubi.
Matud ni Engr. Emiliano Romero, manager sa PCA sa Bohol, duha ka programa sa PCA ang mahimong magamit karon aron kapangwartahan: una ang libre nga 72 ka lubi nga tugkan, ma dwarf man o hybrid o pagtanum sa labing menos tunga sa ektarya nga kalubihan pohon.
Sa laing bahin, kon makahimo og nursery alang sa pagpaturok sa lubi, mobayad ang PCA sa P40 matag lubing tugkan nga napaturok ug laing P45 kon kini nga lubi, mabalhin na ngadto sa iyang permanente nga tamnanan.
Kining tanan, dili aron makakopras, kon dili aron may makuha nga ikabaligya o kapangawartahan tulo ka tuig gikan sa pagtanum.
Engr. Emiliano Romero
Tambag na gani sa PCA, dili magsalig sa kopras, kay kasagaran nga mga nasud nga ang nag-una nga produkto sa kopras, walay niasenso, matud mismo sa manager sa PCA sa Bohol atul sa Coconut Week.
Buot sa PCA nga makit-an sa mga Bol-anon ilabi na niadtong nagpakadaku sa lubi apan nahugno tungod sa pagsaghid sa presyo sa kopras sa labing ubos nga palit, nga dili lamang kopras ang mahimo sa lubi.
Gani matud sa manager sa PCA sa Bohol, ang unod sa lubi dyutay lamang nga bahin sa lubi nga pwede nga makwarta.
Didto sa Kapihan sa PIA nga gitagana pagsaulog sa Coconut Week, gibutyag ni Engr. Romero nga ang botong o sabaw sa lubi nga patay, nga kanunay lamang nga gilabay, may kwarta nga makuha kon himoon kini nga suka.
Simple lang ang teknolohiya ug kaya himoon sa balay, dugang niya samtang mipasabut nga sa usa ka balde nga botong, halos usa ka balde usab nga suka ang mahimo.
Gawas sa suka gikan sa botong, ang bonot sa lubi karon maoy usa sa mga gikabuangan nga negosyo sa mga may decertifying machines o makina nga maglilas sa bonot aron makuha ang coco peat ug ang coco coir.
Ang coco peat, kanang dagway og bonbon nga mangatagak gikan sa bonot, gihimo karon nga pangdugang sa yuta nga pang-abono sa mga tanum ug gibaligya na sa tag 100 ang matag sako.
Matud ni Engr. Romero, ang usa ka kilo nga uga nga coco peat, mohawid sa walo ka litro nga tubig. Mao nga kon maoy isahug sa natural nga pang-abono, mahimong dili na permihon ang pagpamubo kay permi magbasa ang yuta kon may coco peat.
Sa laing bahin, ang mga lanot nga makuha sa bonot o gihinganlan og coco coir, mahimong material alang sa geo-nets of kadtong gihimo nga dagway og dagko nga pokot.
Kini maoy numero uno nga gamit sa tibuok kalibutan nga natural nga pagpugong sa pagdahili sa yuta, kon ipares sa vetiver, usa ka matang sa bugang o kumpay nga tag-as kayo og gamut.
Hinuon, sa pagka karon wala pay mamalit sa coco coir, sanglit wala pay naggamit niini, gawas sa wa kapahimusli nga proyekto sa soil stabilization sa kalsada sa Balilihan ngadto sa Batuan tungod kay wala man usab tamni og vetiver. (rahc/PIA-7/Bohol)