Ni: Jes B. Tirol
Panglot Nga Diyotay 15, 2020
Taghunâ sa Talingsákop
(Concept of Altruism)
Pasiuna
Ang atong pinulongan nga Sugboanon Binisaya aduna nay daghang mga pulong nga lawom na ang kahulogan. Daghan na kitang mga pulong nga naglakip sa taghuna sa gumaran
(philosophy) ug paunob (logic)
Apan subo nga handomon nga atong gisugpo (suppress) ang atong kaugalingong kaalam tungod kay Ininglis ra man ang atong gigamit nga pinulongan sa atong mga tunlunghaan. Ang mga gumaranon nga panghunahuna anaa na lang sa pagtulon-an sa simbahan, apan nagkaawop na usab kini tungod kay Ininglis na man ang nahibaloan sa atong mga Pari o mga Minstro.
Ang atong tukibon karon mao ang pulong “Talingsakop”
Talingsakop
Ang pulong “Talingsakop” nagkahulogan og usa ka tawo nga iyang gipalabon ang pagtabang ug pag-atiman sa ubang tawo kay sa iyang kaugalingon. Lisod kini pangitaan og tumbas sa Ininglis. Ang kinadul-an nga tumbas sa Ininglis mao ang altruism.
Atong mapasabot ang taghuna sa talingsákop pinaagi sa paghatag og mga pananglitan:
- Ang pagpangadyé alang sa kabulahanan sa ubang katawhan maoy usa ka pananglitan sa talingsakop. Bisan ug wala ka hangyo-a, aduna kay bagad (inherent) nga kaluoy ug pagbati sa laing tawo
- Ang pagpamisa alang sa kapahulayan sa mga kalag maoy laing pagpadayag sa talingsakop
- Ang paghatag og salapi ug ubang hinabang alang sa kaaghop (charity) ug sa mga tawo nga nagkinahanglan maoy usa ka talingsakop
- Adunay mga kapunongan nga ang katuyoan mao lamang ang pagtabang sa ubang tawo ug sa katilingban, maoy usa ka talingsakop.
- Ang pagsaulog sa pista dinhi sa Bohol diin bisan kinsang tawo makasaka sa panimalay ug pakan-on, maoy usa ka talingsakop
- Ang talingsakop mapadayag sa daghanan nga paagi. Ang mahinungdanon mao nga ang imong paghatag ug pagtabang nagagikan gayod sa imong kinasingkasing nga pagbati sa pagtabang nga walay giagap nga balos gikan sa imong gitabangan
Sukwahi sa Agham ni Darwin
Ang Agham ni Darwin (Darwin’s Theory) nagaingon nga “mahibilin ang labing hawod (survival of the fittest)”. Mao kini ang gitudlo sa atong mga tulunghaan. Mao kini ang taghuna sa mga nasod sa kasadpan (Western countries). Bisan tuod mao kini ang gitudlo sa tulunghaan, daghan pa gihapon kanato ang wala mosunod niini.
Ang atong gisunod mao ang Agham ni Kropotkin nga usa ka Ruso, nga na gaingon “pagbuligay kamo aron molampos = cooperate in order to survive.” Wala kini itudlo sa atong mga tulunghaan tungod kay ang nagpasiugda usa man ka Ruso nga kabatok sa mga Amerikano
Kita man ugod gipatuo nga ang mga Amerikano ra gayod ang maayong tawo. Apan salamat kay ang atong halaman (culture) nagatudlo man kanatò nga labing maayo ang paghatag kay sa pagdawat
Niadtong panahon sa linog sa Bagyubagyo 15, 2013 ang mga Bol-anon milihok dayon aron pagtabang sa mga tawo nga nakasinati og kapit-os. Naghugop kita ug nagtinabangay. Bisan og niagtong panahona wala kita masayod nga aduna na diay kitay pulong nga haom sa atong gibuhat nga mao ang “Talingsakop
Dili kita iwit sa mga Amerikano. Aduna na kitay atong kaugalingon nga gumaran (philosophy) sa kinabuhi. Atong mapalambo ang atong kaugalingon nga halaman ug kinaadman pinaagi sa pagtuon sa atong kaugalingon nga pinulongan. Kun magtuon ka sa Ininglis, labing maayo usab nga imong tun-an ang Binisaya Daghan na kitang mga pulong ug pamaagi nga haom sa atong mga batasan.