Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Mangandam, kay sa dili madugay, mahimong ibugtaw na ngadto sa mga Pilipino ang hagit sa pag-apil sa katapusang hugna sa clinical trials o pagsulay sa ka epektibo sa bakuna batok sa Coronavirus disease (Covid) sa sa dili pa kini gamiton alang sa kadaghanan.
Kini maoy pasiuna nga sugyot sa general manager sa Sanofi Pasteur Philippines Dr. Jean-Antoine Zinsou, samtang iyang gipadayag nga dili mahimong magtan-aw lamang kita samtang naghangad kanus-a matagak ang bakuna nganhi kanato.
Ang pasiuna nga sugyot ni Zinsou, nunot sa paghitabo nga ang mag Pinoy maka-apil sa sa labing lapad nga paningkamot karon sa tibuok kalibutan sa pagkaplag sa bakuna nga motapos sa labing makalilisang nga pandemya nga gisagubang sa katawhan.
Gi-ingon na nga ang Pilipinas mo-apil sa pagsulay sa pagtumbok sa kaepektibo sa bakuna batok sa Covid nga mipatay na sa kapin sa usa ka milyon gikan sa dul-an sa 200 ka nasud sa kalibutan.
Gani, gibutyag ni Department of Science and Technology (DOST) Secretary Fortunato dela Peña, mahimong sugdan na sa upat ka kandidato nga bakuna ang pagsuway sa kaepektibo niini dinhi sa nasud karong sunod buwan.
Kini usab samtang, sa kasamtangan, kapin sa usa ka gatus na ka bakuna ang anaa sa nagkadaiyang ang-ang sa pagsulay aron ilhon kon kini luwas ba gyud sa tanang tawo ug epektibo ba batok sa Covid.
Sa kasamtangan, may duha na ka kandidato sa bakuna nga nasayran nga 95 porsyento ang ka epektibo: ang usa namugna sa tinabangay sa Pfizer/BioNTech/Moderna ug ang usa, gikan sa US National Institutes of Health.
Hinuon, kining duha, wala maghimo sa ilang clinical trials dinhi sa nasud.
Matud sa global nga tambayayongay sa mga nasud, ang Pilipinas moapil sa gitawag nga international Solidarity Trial sa mga bakuna, sa pagpanguna sa World Health Organization (WHO).
Gawas sa duha ka bakuna nga nag-una na sa ilang pagtuon, may lima pa ka pundok sa mga tighimog tambal ang una na nga mipadayag sa ilang katuyuan sa pagpangayo ug pagtugot nga dinhi sa Pilipinas nila himoon ang ikatulo nga ang-ang sa ilang clinical trials.
Kini nga mga bakuna nga maghimo sa independent trials dinhi naglangkob sa Sinovac sa China ug Clover Biopharmaceuticals, bakuna gikan sa Gamaleya Research Institute sa Russia, bakuna gikan sa Johnson&Johnson sa Amerika ug bakuna gikan sa AstraZeneca sa Britanya.
Sa lima, nag-una na ang Sinovac kinsa naghuwat na lamang sa sinyas sa Ethics Board sa Department of Health aron makasugod na sila sa ilang ika tulo nga ang-ang sa clinical trials, diin 1,000 ka tawo ang mahimong mosalmot.
Sa dili pa ikapang-apud-apod sa katawhan, ang usa ka bakuna ipaagi sa pre-clinical nga pagsuway ug adto kini itupok sa mga ilaga ug unggoy, aron ilhon kon mogawas ba ang tuyo niining pagpalihok sa mga sundalo sa lawas.
Human niini, kon makapasar, diretso na sa tulo ka ang-ang sa pagsuway niini sa mga tawo.
Ang unang ang-ang maglambingit sa mas dyutay nga mga tawo: gikan sa 10 ngadto sa 100, aron ilhon lamang nga ang bakuna luwas sa tawo.
Sunod na niini ang ika duha nga ang-ang diin gikan sa 100 ngadto sa 1,000 ka tawo ang ipa-apil aron ilhon kon unsa ka epektibo ang bakuna ug sa unsa nga kadaghanon (dosage) makuha nga labing epektibo nga buhat niini.
Sa ika tulo nga ang-ang, labing menos 1,000 ang makaapil aron kompirmahon ang pagka luwas niini ug pagka-epektibo.
Aron mailhan ang ka epektibo sa bakuna, ang moapil sa clinical test mahimong hatagan ug placebo (tubig nga walay sagol tambal) o bakuna apan dili siya pahobaw-on kon unsa ang iyang nadawat.
Gani, bisan ang motupok sa ming-apil sa pagsuway sa bakuna, dili gani pahibaw-on sa klase sa iyang gitupok.
Kadto lamang nga sakop sa data safety ug monitoring board nga nagdumala sa clinical trials ang nakahibalo.
Kadtong mga ming-apil sa pagsulay, walay mausab sa ilang mga gimbuhaton matag adlaw, apan kanunay nga may nagtutok kanila nga researchers kinsa maoy motaho sa mga trial investigators kon may namatikdan nga lahi sa usa ka natupokan sa gitestingan nga bakuna.
Samtang nagpadayon kini, ang mga ming-apil magpadayon pa gihapon nga magmabinantayon sa health and safety protocols aron dili sila matakdan sa sakit gikan sa mga nagdala na niini.
Sa clinical trials, matud pa sa mga eksperto, mahimo nga ipahunong una ang pagsulay, kon may nanatikdan nga lahi nga epekto, ug hangtud matala sa data ug safety monitoring board ang mga namatikdang dili kasarangan nga panghitabo.
Kon nay ingon man niini nga mahitabo, ang mga mingboluntaryo sa pag-apil, kinsa mipirma usab sa pagtugot, ang kompanya sa bakuna nga nagapadagan sa pagtuon maoy mangabaga sa galastohan sa pagpahiling sa doctor ug pagpa-ospital kon molanat niana nga panghitabo.