Ni: Jes B. Tirol
Panglot nga Dakô 20, 2020
Mga Pulong Atong Gigamit sa Pagsaulog sa Surapô (Pasko?)
(Words We Use For Christmas)
Pasiuna
Ang pulong “pasko” nga gipasiugdahan sa mga Katsilà nga maoy tumbas sa pulong “Christmas” sa Ininglis, walâ ug dílì haóm sa diwà sa “Pasko” (spirit of Christmas). Ang pulong “pasko” gikan sa Kinatsilâng pulong nga pascua nga maoy tumbas sa Ininglis paschal.
Ang pascua kun paschal nagsaulog sa kamátay didto sa Ehipto nga maoy kataposang taguhom (miracle) aron mabuhian ang mga Hebreyohánon gikan sa pagkaulipon didto sa Ehipto.
Ang kataposang panihapon (Last Supper) nga gisaulog ni Ginoong Hesukristo kauban sa iyang mga alabay (disciples) panahon sa Pamúsa maoy usa ka “Pasko” (Paschal meal). Nagsaulog sila sa paglikay sa kamátay didto sa Ehipto samtang ang mga kamagulangang anak sa mga Ehiptohanon nangamatay. Busà dili kadto “Malipayong Pasko” kondili usa ka kulba-hinam nga pasko.
Ang pagkatawo sa atong manunubos usa ka higayon nga angay isaulog sa pagkamalipayon busà walâ mohaom ang pulong pasko nga nagpasabot sa kamatayon.
Surapô
Ang angayan untà nga pulong mao ang surapô. Ang pulong “sura” nagkahulogan og kadansa ug pagkasadyà. Ang pulong “Po” mao ang karaan nga pulong alang sa balaang kalag (divine spirit) nga hangtod karon atò pa gihapong gisampit sa “Ugmà puhon = tomorrow God willing.” Sa atò pa, ang pulong surapô nagkahulogan og “paglipaylipay kuyog sa Gino-o”
Apan ang mga Katsilang mga Pari wala mogamit sa “surapô” nga mao unta ang haom nga pulong. Ilang gipagamit hangtod karon ang dili tukmang pulong nga “Pasko”.
Sa pagbanos sa mga Amerikano, nadugangan pa og daghang mga pulong ug mga kalihokan nga walay labot sa Kristohanon nga pagtuo, sama ni San Nicolas (Santa Claus), Christmas tree, ubp. Mao kini karon ang atong tukibon.
Mga Pulong
1. Pasko. – Ang pulong Pasko dili haom tungod kay layò ra kaayo ang kamatay sa mga Ehiptohanon kon itandi sa pagkatawo sa atong Gino-o. Ang angayan nga pulong mao ang atong karaan nga pulong “Surapô”.
2. San Nicolas (Santa Claus). Walay labot si San Nicolas o Santa Claus sa kasaulogan sa pagkatawo sa atong Gino-o. Ang kapestahan ni San Nicolas mao ang ika-6 sa bulan sa Panglot nga Dakô (December).
3. Kahoy sa Pasko (Christmas tree). Ang kahoy sa Pasko (Christmas tree) walay labot sa Kristohanong pagtuo. Didto sa Uropa, sa walâ pa ang tinuohang Kristohanon, dinha nay daghang diwatahan nga tinuohan nga naggamit sa kahoy isip apil sa ilang pag- ámpò. Nahisagól kini sa Kristohanong pagsaulog sa surapô didto sa Uropa ug nadala dinhi sa Pilipinas sa mga Amerikano.
4. Pinaskohan ug Tagaylo (Christmas gift and Exchange gift). Ang paghatag og pinaskohan ug pagbayloay sa pinaskohan o tagaylo walay labot sa pagtulon-an sa Balaan nga Kasulatan (Bible). Mao kini batasan nga nahimong urog sa panahon sa mga Amerikano hilabi na sa mga tulunghaan (schools).
5. Piging sa Pasko (Christmas party). Mao kini sulsog (traditional practice) nga dala sa mga Amerikano. Wala kiniy sa Balaang Kasulatan.
6. Belén (Nativity Scene). Walâ kini itudlò sa Balaang Kasulatan apan dugay na kini nga sulsog sa Simbahang Romano Katoliko.
7. Daygon(Christmas carol). Dili kini apil sa dayhag (ceremony) sa tinuohan apan nahimo na kining sulsog nga dala sa mga Amerikano.
8. Pastores (Christmas dance tableau) – Kinaham nga kalihokan panahon sa Pasko o surapo, panahon sa mga Katsilà ug sa mga Amerikano. Nagkaawop na kini tungod kay daghang mga lungsod nga nagdilì sa maong kalihokan sa kadalanan.
9. Bag-ong Tuig(New Year). Walâ gayod kiniy labot sa kalihokan sa Pasko apan nabatasan na nga isukip kini sa pagtimbayâ “Malipayong Pasko ug Bulahang Bag-ong Tuig”.
10. Pastikom(Latin: pax tecum – peace be with you). Walâ kini sa Balaang kasulatan apan gitugotan sa simbahang Romano Katoliko. Adunay bákhoy (doll) nga isuroy sa mga kabalayan nga dala sa mga koletos. Halokan kini sa mga magtutuo ug mohatag sila og limos. Pasalamatan sa koletos pinaagi sa pagsulti “Pax tecum” o pastikom.
11. Tulo ka mga Hari(Three Kings). Ang nahisulat sa Balaang Kasulatan mao ang miduaw nga mga halilibón (wise men) ug dili “mga hari (kings”. Wala pod mahisulat og pila kabuok ang halilibón. Apan kay tulo man ka matang ang hanisulat nga mga gasa, gipakaingon lang pod nga tulo ka tawo nga sa sulsog gihinganlan og si Melchor, Gaspar, ug Baltasar ug gihimo nang mga hari.
Timang (Comment)
Aduna pay daghang mga pulong nga atong gigamit panahon sa pasko o surapô nga walay labot sa diwaánong pagtuo (spiritual belief). Atong hinumdoman nga ang mga batasan, kinaiya, ug sulsog sa katawhan mag-anam og kausab nunot sa kausaban sa panahon.
Kun dili magbantay ug magmatngon ang atong kadagkoan sa simbahan, mahitabô unya ang mga kausaban nga lahî na kaayo sa sinugdanan.