Ni: Jes B. Tirol
Ulalong 3, 2021
Enero 1: Kapistahan sa Pagtúlì Ni Hesukristo
Pasiuna
Karong panahona nga ang Gregorian Calendar na ang gigamit, ang Enero 1 o sa karaan nga Binisayâ, Ulalong 1, mao na ang gisaulog nga unang adlaw sa bag-ong tuig, Kaniadto sa panahon nga ang Julian Calender pa ang gigamit, ang unang adlaw sa tuig mao ang Marso 1 o sa Binisayâ pa Daghang Bulan 1, mao ang unang adlaw sa bag-ong tuig.
Atong tukibon ang kausaban.
Didto sa Roma
Sa dihâ nga si Julius Cesar ang nahimong Emperador sa Roma, ang usa sa kausaban nga iyang gihimo mao ang paghimong tukma sa tuigan or kalendaryo. Iyang gipasiugda ang gitawag og Julian Calendar.
Kadtong maong tuigan adunay napulog duha ka mga bulan nga adunay katloan (30) ug katloan ug usa (31) ka adlaw matagbulan nga magbanusbános.
Ang unang adlaw sa bag-ong tuig mao ang Marso 1 o Daghang Bulan 1. Ang ika-7 nga bulan mao ang “Septyembre” nga nagkahulogan og pito (7). Ang ika-10 mga bulan mao ang
Disyembre nga nagkahulogan og napulò (10). Ang ika-11 mao ang Enero ug ang ika-12 mao ang Pebrero nga maoy kataposan nga bulan ug ang mga pagbatol (correction) pagahimoon. Ang kibag-anon (leap year) anhà dugangi sa Pebrero or kataposang bulan.
Ang Julian Calendar adunay sipyat nga usa ka adlaw matag siglo o gatosan ka tuig. Tungod sa kagamay sa kasahian, wala lang kini tágda hangtod dangtan og liboan ka tuig midakô na ang sipyat sa tuigan.
Tuigan ni Santo Papa Gregorio XIII
Sa ika-16 nga siglo ang Julian Calendar aduna nay napulò (10) ka adlaw ang sipyat. Sa tuig 1582 si Santo Papa Gregorio XIII nakahukom nga iyang batolan (correction) ang Julian
Calendar. Gikuhaan og napulo kaadlaw ang tuig 1582 aron matukma na ang tuig. Ang tuig nga
siglo (century year) dili himoóng kibag-anon (leap year).
Ang mga nasod nga dili Romano Katoliko walâ mosunod dayon sa mándò sa Santo Papa. Didto sa mga kolonya sa Amerika sa mga Inglis, hangtod sa tuig 1752, nagsugod pa ang ilang tuig sa Marso 1.
Ang katingaláhang mandò sa Santo Papa mao nga magsugod na ang tuig sa Enero 1 ug dili na sa Marso 1. Busà ang bulan nga Desyembre nga nagkahulogan og ika-10, nahimo nang ika-12 ug nahimong kataposan nga bulan sa tuig.
Nawaní ang kapistahan sa Pagtuli
Matod pa sa Balaang Kasulatan, gituli si Ginoong Hesukristo sa ika-8 ka adlaw human siya ipanganak.
Gisaulog sa mga Kristohanon ang Desyembre 25 or Panglot nga Dako 25, nga maoy adlaw sa pagkatawo sa atong Ginoong Hesukristo.
Ang ika-8 ka adlaw gikan sa Disyembre 25 mao ang Enero 1. Busà atong maingong nga
gitulì ang atong Gino-o sa Enero 1 o “Circumcision Day is January 1”. (To verify, consult a big
dictionary.)
Ang Kahulogan sa Tuli
Matod pa sa pagtulon-an sa mga Kristohanon, ang dugo ni Kristo maoy bugtì (atonement) sa atong mga sala. Dili natò malalis nga inigtulì sa batang lalaki aduna gayod ing dugô nga motulò. Sa pagtúli ni Hesukristo, nagpatulo siya og dugò. Ang maong dugò, bisan og diyotay lamang, giisip nga bililhon og mahinungdanon ug bugti na kadto sa atong kaluwasan.
Busà ang Enero 1, nga maoy ika-8 ka adlaw gikan sa paghimugsò ug adlaw sa pagtulì ni Ginoong Hesukristo gisaulog ug gibalaan sa simbahang Kristohanon.
Ang Tugalabong (Orthodox) nga Kristohanon hangtod karon nagsaulog pa niining maong kapistahan. Ang Romano Katoliko nagsaulog sa maong kapistahan sugod sa tuig 1568 ug nag-anam kini ug ka awop hangtod sa tuig 1960.
Walâ ipatuman sa mga Katsilà
Dinhi sa Pilipinas ang kapistahan sa pagtulì ni Hesukristo walâ hatagi og igong kabug-aton tungod kay ang mga Katsilà dili man magpatuli. Balikwaot kaayo hunahunaon sa mga Katsila kun magsaulog sa kapistahan sa pagtuli kay sila mismo wala man patuli.
Gilimong-limong lang kini sa mga Katsila ug sa dihang giusab na ang tuigan nga ang Enero 1 na ang sinugdanan sa tuig, gipakadak-an sa mga Katsila ang pagsaulog sa bag-ong tuig bisan tuod wala kiniy labot sa kapistahan sa simbahan.
Hangtod karong panahona ang Enero 1 gisaulog nátò nga daw apil sa tulumanon sa simbahan aron dili mamatikdan and tinuod kapistahan sa Enero 1 nga mao ang pagtuli sa atong Ginoong Hesukristo.
Bisan tuod nga ang mga Bol-anon magpatulì pa gihapon, wala na sila pahibalo-a sa kamahinungdanon sa pagtuong Kristohanon ang pagtulì.
Ang dugô nga gipaagas sa pagtuli mao ang sinugdanan sa pagluwas sa mga Kristohanon gikan sa salâ ug nahingpit sa pag-úlà ni Hesukristo didto sa krus. Kining maong pagtulun-an mao ang hinungdan sa pahingalan ni Hesukristo nga “Kordero sa Diyos = Lamb of God”. Nati pa nga karnero or tupa si Hesukristo, nagsugod na siya pagluwas kanatò.