Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Magbantay sa mahimong peke nga bakuna, o kadtong bakuna batok kuno sa Coronavirus disease (Covid) nga gibaligya ilabi kay kini tataw nga mini o wala na matipigi ug sakto kay nagawas na sa cold chain.
Kini maoy pahimangno dala na nga pasiuna nga pahibaw sa Department of Health (DOH) uban sa taho nga may nagbaligya ug mga bakuna kuno sa Covid.
“Dili kini mahimo kay ang bakuna, tungod sa kanihit niini, gipakompra lamang sa mga kagamhanan subay sa giprograma nga pagbahinbahin sa Global Vaccine Alliance ug sa World Health Organization (WHO) aron dili mahikawan kadtong mga pobre nga nasud nga walay ikapalit, matud pa sa usa ka website sa Global Vaccine Alliance against Coronavirus Disease (COVAX).
Sanglit ang Pilipinas nahi-apil sa kasabutan sa tibuok kalibutan sa pagseguro nga masupplayan sa bakuna, gipahibaw sa DOH nga wala pay gitugotan nga mga tawo nga mamakuha sa bakuna gawas sa goberno lamang.
Subay niini, gitubag gilayon sa DOH ang taho nga may mga indibidwal ug mga institusyon nga miangkon nga namaligya ug mga bakuna sa Covid kay lagi kuno, nakakuha na kini sa Emergency Use Authority (EUA).
Matud pa sa DOH, ang National Task Force against Covid (NTF) ug ang Philippine Food and Drugs Administration (FDA) hugot nga namahayag nga ang pagpamaligya ug pagpakompra sa bisan unsa nga bakuna sa Covid dinhi sa Pilipinas, kasamtangan nga gidili pa ug mamahimong supak kini sa balaod.
Gipasabut sa DOH, NTF ug FDA nga ang pagtanyag sa EUA sa nahisgutan nga mga bakuna, dili parehas o katumbas sa product registration o pagtugot na nga ang produkto, ikaligya sa merkado.
Bisan sa EUA, ang produkto, dili pa gihapon mahimong ibaligya ug paliton.
Sa pagpadagan sa programa sa pagpabakuna sa kagamhanan, aduna kini nga gipirmahan nga mga kasabutan sa mga sakop sa pribado nga sector nga magtugot kanila sa paghatag sa bakuna subay sa sumbanan sa Covid vaccination prioritization framework, saysay sa DOH.
Hinuon, wala usab magpasangil ang DOH nga dinhi ang posibilidad nga may bakuna nga nakagawas sa pagtipig sa kagamhanan.
Walay lain nga tinubdan sa bakuna nga nia sa sulod sa nasud, goberno lamang, kini usab ang pasalig ni Dr Cesar Tomas Lopez sa mga Bol-anon.
Bahad sa DOH, NTF ug FDA nga dili nila magarantiya ang kaepektibo, ug luwas nga bakuna kon kini illegal nga gipalit kay mahimong kini mini nga bakuna, o napagawas sa cold chain nga gikamatay sa tambal.
Ang pagpadapat sa mini nga bakuna, o sa nadaut nga bakuna kay nagawas sa cold chain, mahimong may delikado nga kadaut sa lawas, kana kon dili kini ikamatay sa natupokan, bahad sa DOH.
Subay niini, gipahibaw na nga daan ang publiko nga maglikay ug isumbong sa mga tinugyanan ang bisan si kinsa nga mangaghat o mamaligya sa bakuna sa COVID-19.