ni: Jes B. Tirol
Kiling 4, 2021
Itlog sa Pasko ug Ubang Mga Itlog
(Easter Egg and Other Eggs)
Pasiuna
Karong adlawa mao ang gitawag sa Ininglis nga “Easter Sunday” nga gihubad sa Sinugboanon nga “Pasko sa Pagkabánhaw”, ug sa Kinatsilâ nga “Domingo de Gloria”. Matod pa sa mga Kristohanon, mao kini ang labing mahinungdánon nga adlaw sa kinabuhi sa atong Ginoong Hesukristo tungod kay nagmadaugon siya batok sa kamatayon.
Ang nasod nga Inglatera (England) walâ magsunod sa tinuohan nga Romano Katoliko. Sa walâ pa mahimong Kristohanon ang mga Inglés, dinhà nay ilang kaugalingon nga tinuóhan. Ang usa niini mao ang pagsaulog sa gitawag og “Easter”.
Ang Easter sa mga Ingles adunay kalabotan sa Kilingan sa Tingpamulak (Vernal Equinox). Mao kini ang panahon nga tumbas kadugayon ang gabi-i ug ang adlawan human sa Ting Tugnaw (winter).
Mao usab kini ang sumbanan sa sinugdanan sa tuig sa mga Hudeyo. Ang Pasko sa Pagkabanhaw mao ang unang adlaw nga Ligidligid (Sunday) human sa unang takdol sa bulan sa langit nga molapas sa Kilingan sa Tingpamulak. Kining maong adlaw gihinganlan sa mga Ingles nga Easter sa ilang pinulongan.
Tungod kay ang atong gigamit nga pinulongan sa kabangkaagan (education) mao man ang Ininglis, gipadayon usab nato ang ngalan nga Easter pinaagi sa pulong Ininglis Easter Sunday.
Ang mga Ingles adunay sulsog (old custom still practiced) nga “Easter egg” o Itlog sa Pasko. Kining maong itlog adunay sadsaad nga bulok (multi-color) ug ipanghatag isip gasa alang sa maayong kapalaran sa umaabot nga tuig. Ug karong panahona nahimo na usab nga batasan sa mga Amerikano ug gisagop usab sa ubang mga Pilipino.
Ang Sinugboanon nga Binisayâ aduna nay daghang mga pulong nga nagalambigit sa itlog, hilabi na sa manok. Mao kini karon ang atong tukibon. Aron madalî pagsabót, atong unahon pagsulat ang Ininglis ug sundan sa mga tumbas sa Binisayâ.
Mga Pulong
1. (accidentally laid by the hen while walking) – tagás
2. egg2 (addled egg) – binugók, binúg-og, bugók, baóg
3. egg3 (broiled wrapped in leaves) – lámbon
4. egg4 (cook eggs in hot embers, broil) – láb-on. Syn. súgba, sugba og itlog
5. egg5 (fried egg) – estrelyado (Sp.), istrilyádo (Sp.), sinangág itlog, minantikaáng itlog, piniritong itlog
6. egg6 (general term) – itlog, bunáy
7. egg7 (hard boiled) – lándag, linándag, linaga, låga
8. egg8 (hard boiled and without the shell) – lasgás
9. egg9 (hard boiled incubated egg with chick) – balót
10. egg10 (hard boiled incubated egg without yet a chick) – pinoy, balót-pinoy
11. egg11 (hatching of eggs) – pusa; papuså, umágak
12. egg12 (locust egg) – tubók
13. egg13 (louse egg; nit) – lusâ
14. egg14 (nest egg; artificial egg placed in a nest to induce a bird to lay eggs) – pakati nga itlog
15. egg15 (of flies and tiny insects) – diris
16. egg16 (roe, egg of fishes) – bihod
17. egg17 (scrambled egg) – tortilyas (Sp.), linutik
18. egg18 (soft boiled) – malasäw, malasádo (Sp:), hilaw-hilaw
19. egg 19 (turtle’s egg) – bulinga
20. eggbearing crab (crabs that are already egg-bearing) – amumúsà
21. eggbeater – taládro. Syn. igbatil
22. egg beating (stir the egg) – batil (Sp.), labúgay, háwog
23. egg, brood on (for hatching eggs) – lúmlom, lúob
24. egg drop soup (waterzooi; fricassee) – kaldíyo (Sp.)
25. egg fruit (kind of tree and its fruit) – tísà
26. egghead (highbrow) – singkurongón. Syn. kurukúntong
27. egg, lay – bulukô, ngitlog, mangitlog, pangitlog
28. egg-layer (hen)–himungkan, hingúngkan, láwat, úgang, umágak. Syn. inaán
29. egg, laying of (spawn; laying of egg of fishes) – náma, ngitlog, wagwag
30. egg, mixed with (put an egg) initlogán
31. eggnog (mixture of liquor and egg) – kútil, kinútil, sangguli
32. egg on (encourage) – ághat, ágni, abiha (Sp), alimbúsog, ások, áwhag, bisugbisog, dásig, húlhog, insay, pabúhi, paluyó, sábong, úhyag
33. egg organ of bird (ovary of birds) – hatádbatád
34. eggplant (aubergine) talóng, lawong, tawng
35. egg sac (of fishes) – alagúbay, puyo sa itlog
36. egg-shape–initlog, pihing, pii
37. eggshell – bagál sa itlog
38. egg-skin (testa; the skin-like covering of the egg-white when hardboiled) — umágak
39. egg white (albumen; glair) – langitlangit, kihol, pútlog, klára (Sp)
40. eggyolk (yolk of an egg) – púghak