ni: Jes B. Tirol
Hidapdapón 4, 2021
Simbakó Lagón
(God Forbid That We Will Disagree)
Pasiuna
Aduna kitay daghan nga mga panultihon nga makapadayag sa atong halaman, gawi, batasan, ug mga panulúndon.
Atong hisgotan karon ang mga panultihon nga nagkahanaw na tungod sa atong kabangkaagan (education) nga gipahaom sa inamerkanó.
Apil na niini ang panultihon nga “Simbako”, “Simbakó layô ra”, “Simbakó lagón”, “Simbakó lagón pauli sa namúlong” .
Kining maong panultihon ug uban pa, magapadayag sa atong pagkamapailóbon ug pagka- mapahiubsánon. Nagkaawop na kini tungod kay nanundog na kita sa mga Amerikano nga dayag (frank) kaayo manulti. Ang mga Amerikano walay mga pulong sa pagtahod sa ilang mga magulang sa bánay sama sa atong “Manong, Manang, Manoy, Manay, ubp.” ug daghan na sa mga batan-on karon nga wala na mogamit niini. Ang ilang gigamit mao ang Tinagalog nga “Kuya” ug “Ate” nga sa pagkatinuod gikan sa Ininsik nga “Ahiya (first brother)” ug “Ache (first sister)“.
Simbakó
Kun adunay mga timang nga nagdala og pagsaway o panghimaráot, atong nabatasan sa pagtubag nga “simbakó” (God forbid) aron sa pagsumpô sa gituohan nga daotan nga mahitabo. Usahay moingon ka og “simbakó, layo ra”. Usahay ang mga pulong nga “puwera buyág” maoy gamiton.
Kun gihunahunaan nga hilabihan ka makadaot ang timang, imong gamiton ang mga pulong “malá ka”. Gikan kini sa pulong Arabo nga “malika (pernicious)“. Unyà dugangan pa sa mga pulong “buyág, buyág, buya”.
Kining mga pulonga nagpadayag lamang sa atong pagkamapailobon. Dili kita buot mangaway sa mga tawo nga nagsaway. Atò hinuon nga dawaton nga ang kapalaran gibút-an sa Gino-o.
Simbakó lagón
Ang pulong “lagón” tumbas sa Ininglis “agree to disagree”. Kun adunay panagtigom sa katawhan nga nagsugod sa kahusay ug kalinaw apan sa kataposan naglalis ug nag-away, mao kanâ ang giingon nga “lagón”.
Busà aron sa pagpanghinaot nga maayo ang sangpotanan sa tigom, ang magdumalà sa tigom mosulti nga “simbako lagón”. Mosulti ang nagdumalà sa tigom nga “Atò nang sugdan ang atong tigom. Simbakó lagón”. Susama ra kini sa Ininglis, “The meeting is now called to order. Please take your seat and behave accordingly”.
Kun adunay motimang o mosupak, ang magdumalà mosulti “Simbakó lagón pauli sa namúlong”. Susama ra kini sa Ininglis “You are out of order”.
Kining mga paagiha walâ na karon masunod tungod kay ang mga latid ug lagdà sa Ininglis na man ang atong gigamit. Sa pagkatinuod, wala na ngani ang nasayod unsa ang kahulogan sa “lagón”. Sagad ang ilang gamiton mao ang pulong “lagong” nga nagkahulogan nianang langaw nga dagko