ni: Jes B. Tirol
Hidapdapón 18, 2021
Ngalan sa Mga Punóan nga Atong Pilion
(Names of Leaders We Will Elect)
Pasiuna
Karong sunod nga tuig 2022 aduna na pod kitay nasódnong piliáy nga pagahimoon. Karong bulan sa Bagyubágyo mao ang gitakda nga kataposang tagal sa pagpatala sa pagkapiliónon.
Karong panahona diyotay na lang kaayo ang makagamit sa Binisaya nga ngalan sa mga punóan nga piliónon. Ang kataposan nga lugáyna (politician) dinhi sa Bohol nga akong nasináti nga mogamit pa sa lunsay nga Binisayâ nga mga pulong mao si anhing Gobernador Erico Aumentado.
Karong panahona gitúdlo na sa tulunghaan ang inahanong pinulongan sa mga batà. Atong tukibon ang mga Binisaya nga ngalan sa atong mga punóan aron masayod ang sunod likwa sa atong kabataan.
Kasagaran niining mga pulonga namugnà na sa mga tuig 1920 ngadto sa 1935. Ang uban sa panahon pa sa mga Katsilà.
Nasodnong Lántag (National Level)
1. Assemblyman (congressman) – hawás, deputado (Sp.)
2. Candidate (one who seeks election)-pilionon, kandidáto (Sp.)
3. Canvass (count) – hágpat, eskutinyo. Syn. iháp, bilanà
4. Congress (lawmaking body) – dálam. Syn. haláy balaoránan
5. Congress, lower house – ubós nga dalam
6. Congress, upper house – taas nga dalam
7. Congressman – hawás, representante (Sp.), deputado (Sp.), kongresista (Sp.)
8. Convention (assembly) – katigúman. Syn. tápok, panagtápok
9. Elect (vote) — balágtà, pili. Syn. ilim, botár (Sp)
10. Elected – napili, napilián, balagtaán, gipili
11. Election (vote for a candidate) – piliáy, piniliáy, eleksiyon (Sp.)
12. Elective (by vote) – pinili, pinaági sa pagpili
13. Elector (voter) – pumipili, botánte (Sp.), elektor (Sp.)
14. Electoral college (a body of colleagues engaged in a common task) – taláp-od
15. Electorate (whole body of voters) – pumipili, mga pumipili
16. Legislate (make laws) – magpanday sa balaod
17. Legislation (lawmaking) – pamalaod
18. Legislative bill (bill in congress) – balaódnon, balaorón
19. Legislative body – hút-ong sa magbabalaod, dalam
20. Legislative building – baláy balaorán
21. Legislative1 (about the legislature) – pangdálam
22. Legislative2 (procedures in the legislature)- pamaági sa dálam
23. Legislator (lawmaker) – magbabalaod, magbabatasán. Syn. hawas, senador (Sp.)
24. Legislature – dálam, lehislatura (Sp.), baláy balaoránan
25. National President – Pamüno Násod, Nasodnong Pamúno
26. National Vice President – Nasodnong Puli-Pamúno
27. Parliament (a national legislature) – kagilà, parlamento (Sp.). Syn. dálam
28. Parliamentarian – tigkagúlà
29. Parliamentary authority – gabayan sa kagúlà
30. Parliamentary law – balaod sa kagúlà
31. Parliamentary practice –kagawian sa kagúlà
32. Parliamentary procedure – pamaági sa kagúlà
33. Politic (skillful; shrewd; wise) – dumón, lútob
34. Political – lugaynon, politikánhon (Sp.)
35. Political party – apin, partido Syn. kapunongan
36. Politician – lugáyna, politiko (Sp.)
37. Politicize (make political) – paglúgay, nalúgay
38. Politics – lúgay, politika (Sp.)
39. Senate (Upper House of Congress) – Taas nga Dálam, Senado (Sp.). Syn. batasan
40. Senator – magbatasán, senador (Sp.)
41. Vote – ilim, bóto (Sp.). Syn. pili
42. Voter (elector) – pumipili, botánte (Sp.), tig-ilim
Tumindok nga Lántag (Local Level)
1. Barangay Captain – Baranggáy Kapitán, Ginhaópan
2. Barangay Councilor – Tamúnan sa Baranggay Barrio
3. Barrio (smallest political subdivision in the Phlippines, now “barangay”) – balángay, báryo (Sp.)
4. Barrio Council – Sagdong sa Balangay
5. City – dakbayán, siyudád (Sp.)
6. City Council – Sagdong sa Dakbayán, Konseho (Sp.) sa Dakbayan
7. City father (councilman; mayor) – amahan sa dakbayan
8. City Hall (administrative building of a city) – Baláy-dakbayán
9. Municipal (of a town and its government) – munisipyo (Sp.), lúngsod, lungsodnon
10. Municipal Council – Sagdong sa Lungsod
11. Municipal Councilor – Sumasámbag, Konsehál (Sp.)
12. Municipality (incorporated town) – lungsod, munisipyo (Sp.)
13. Municipal Mayor – Pamúno Lungsod
14. Municipal Vice Mayor – Puli-Pamúno Lungsod
15. Province (a political subdivision) – lalawigan, probinsiya (Sp.)
16. Provincial Board Member – Kagawad, Bokál (Sp.)
17. Provincial Board/Provincial Council – Sagdong sa Lalawigan
18. Provincial Council/ Provincial Board – Sagdong sa Lalawigan
19. Provincial Governor – Pamúno Lalawigan
20. Provincial Vice Governor –Puli-Pamúno Lalawigan
21. Town (municipality, political subdivision next below a province) – lungsod
22. Town Council/Municipal Council – Sagdong sa Lungsod, Konseho (Sp.) sa Lungsod
23. Town hall (municipal building) – balay-lungsod, munisipyo (Sp.)