In a video report posted on his official Facebook page, Gov. Arthur Yap released a report 60 days after typhoon Odette left Bohol severely devastated.
The governor’s report talked about the ongoing efforts of the Provincial Government of Bohol (PGBh) towards rehabilitation and recovery.
“Sa pagtimaan nato sa ika saysenta ka adlaw human gikuso-kuso ang Bohol sa bagyong Odette, ang kuti nga trabaho sa pag tukod-balik ug pagpahiuli nagpadayon”, Gov. Art Yap said.
The governor disclosed, “Ang National Grid Corporation o NGCP nagtaho nga malampuson ang pagsumpay ngadto sa tinubdan sa kuryente sa Leyte pinaagi sa usa ka temporaryong by-pass line mao nga nabalik ang kuryente sa mga maagi-ang barangay subay sa national highway. Bisan pa niini, ang mga Distribution Utilities [DU] kinahanglan pang mohuman sa pagpaayo sa di mo menos 11, 000 ka mga poste sa kuryente nga nangaguba human sa bagyo. Bisan pa mapabalik sa Bohol Light ang 80% sa mga nangatumba nga poste sa kuryente, ang BOHECO [Bohol Electric Cooperative] I ug BOHECO II wa pay katunga sa ilang trabahong ayohunon.”
Yap thanked MERALCO, MORE Electric and Power Corp. (MOREPOWER) and Philippine Rural Electric Cooperatives (PHILRECA) for their help in the restoration of power poles and lines in the province.
He also requested other electric DUs outside Bohol to send personnel to fast track the restoration of the electrical connections here.
He said, “Nagpasalamat ta sa MERALCO ug MOREPOWER, apil na pod sa PHILRECA, sa ilang pag-ari sa Bohol para matabangan ang atong mga utilities, ug naghangyo ta sa uban nga mosunod sa ilang mga lakang para mapadali pa ang mga buhat sa restorasyon. Hangtod dili maayo ang mga poste sa kuryente, daghang barangay sa kabukiran ang magpabilin nga way suga sa umaabot nga mga buwan.”
The governor also reported the continuing efforts of the Yap-Relampagos Administration on the issue of safe drinking water for Boholanos in the different towns in the province.
He reported, “Para matabangan ang mga komyunidad sa ilang suplay sa tubig, mga water filtration trucks ug tankers ang padayon natong gipadala ngadto sa mga lungsod sa San Miguel, Bien Unido, Ubay, Antequera, Talibon, Clarin ug Calape.”
He further disclosed, “Ang Kagamhanang Probinsyal, pinaagi sa kaayo sa mga donors nag-apod-apod usab sa dili mo menos sa usa ka gatos ka generator sets para sa mga water refilling stations sa tibuok lalawigan. Pina-agi sa tabang sa atong kanhi Presidente ug Speaker of the House, Gloria Macapagal Arroyo, upat ka mga mobile desalination pumps ang gi-apod-apod sa mga isla sa Mawmawan, Bien Unido, Nocnocan, Talibon ug Poblacion, Getafe. Tungod kay wala paman mabalik sa normal ang sitwasyon sa kuryente, padayon tang mangita pa’g dugang nga mga generator sets para i-apod-apod ug matabangan ang produskyon sa tubig nga mainom.”
Furthermore, he said, “Ang mga proyekto sa patubig para sa kada lungsod ug sa tanang kabaranggayan sa Bohol nag padayon gihapon. Kining mga proyektoha sa patubig naglangkob sa mga water desalination plants sa mga isla sa Pandanon sa Getafe, Pamilacan sa Baclayon, ug Cuaming sa Inabanga. Adunay dugang pa niini nga mosunod didto sa mga lungsod sa Talibon ug Bien Unido. “
“Sa pagsuporta sa panginahanglan sa tubig ug pagkaon sa atong mga kaigsoonan, ilabi na ang tua sa saysentay singko ka mga isla sa northern Bohol, magpadayon ang paghatag sa pagkaon ug tubig nga mainom. Sa pagdugang sa gipanghatag sa atong mga mayores, ang Kagamhanang Probinsyal nakahatag na sa lapas 200,000 ka mga food packs ug bottled water nga gibahin-bahin sa kada lungsod. Kini magpadayon sa mosunod nga mga buwan samtang naningkamot ta sa pagbarog ug balik”, Yap noted.
He also informed the public of the different assistance given to Boholanos affected by the typhoon.
Recently, Agriculture Sec. William Dar visited Bohol where Yap was able to secure P2 billion worth of assistance from the Department of Agriculture (DA) for the Boholano farmers and Fisherfolks.
The governor reported, “Agi’g suporta sa atong mga mag-uuma ug mga mangigisda, ang Department of Agriculture ug Kagamhanang Probinsyal naghatag karon ug ayudang kwarta ngadto sa 52, 000 ka mga mag-uuma ug nagpahigayon usab sa mga pautang nga walay tubo o interest para sa mga mananagat ug pundok sa mga kababaihan.”
“Diha sa atong pagtambayayong sa DA, ang mga lugar sa produksyon sa humay ug mais, gipalapdan pa, para mapatas-an ang kasiguro-an sa pagkaon dinhi sa Bohol. Dugang pa niini, nagpadayon ang atong programa sa buy-back sa humay para atong magaling, maputos ug mabaligya ubos sa brand nga Bugas ni Dagohoy, nga nakabenepisyo na sa liboan ka mga mag-uuma ug mamalitay”, Yap said.
He further stated, “Ato usab nga gi-abrihan ang old Tagbilaran airport isip usa ka “bagsakan” o farmer’s market, sa panlimbasog nga mapaduol ang mga mag-uuma ug mga maningisda sa atong mamalitay. Ang pag-menos sa mga hut-ong o trading layers ug pakig-tambayayong sa Bol-anon Bantay Presyo, usa ka Citizens Price Watch Group, usa sa mga pagpaningkamot nato para mahatagan ug dugang kita ang atong mga mag-uuma ug magpabilin nga ubos ang presyo sa pagkaon.”
Yap disclosed that based on the reports from the different local government units (LGU), some 280, 000 homes were either partially or totally damaged by the typhoon.
He said, “Base sa mga datos nga gihatag sa mga mayor sa Bohol, mga 200,000 kapin ka mga balay ang partially damaged samtang 80,000 ka mga balay ang totally destroyed o nangabungkag na. Sa pagkakaron ang National Housing Authority o NHA nakatakdang mohatag sa P5, 000 nga tabang pinansyal ngadto sa 11, 000 ka mga benepisyaryo. Nag-saad usab sila nga aduna pay dugang nga tabang sa umaabot nga mga buwan. “
The governor reported, “Samtang nagpadayon ta sa buhat sa pagpauli’g balik, padayon usab ang pag apod-apod sa mga chain saw, ug mag sige gihapon tag hangyo sa dugang pang donasyon niini para adunay kapasidad ang katawhan sa paghimo’g mga tabla gikan sa mga nangatumba’ng kahoy.”
“Uban sa TESDA [Technical Education Skills Development Authority] PCA [Philippine Coconut Authority] ug [Department of Environment and Natural Resources] DENR, nagtukod ta’g mga mobile saw mills nga gi-suportahan sa mga grupo sa tigmaneho sa chain saw para makahatag ta sa mga materyales pagtukod balik sa mga kabalayan. Gumikan kay nasayod man ta sa kadako sa kadaut nga nasinati sa atong lalawigan, ang Kagamhanang Probinsyal mihangyo gayud sa National Government, mga international aid partners, allied governments,NGOs [non-government organization],business groups ug civil society, para makig-alayon nato diha sa pagtukod balik sa mga kabalayan ug pag-ayo sa mga nangagubang kinabuhi”, he said.
On the issue on shelter, the governor disclosed, “Pinaagi sa Shelter Cluster sa Barug Bohol, ang atong Provincial Relief Operations Center, nag gama ta’g website diin ang mga donors makakita sa mga desinyo sa balay ug pilay kantidad niining mga resiliency homes nga iparang sa mga benepisyaryo gikan sa mga kalungsoran sa Bohol. Aduna usab kini’y mga instruksiyon unsaon sa mga donor nga makapadala’g kwarta para makatukod og balik sa ilang mga balay ang mga biktima sa bagyo. Sa website, ato pod nga gi-apil diha ang mga status reports sa mga gipanghimong balay sa mga NGOs, civil society ug mga pribadong grupo. Diha sa pagtinabangay, natabangan na nila ang pagbarog balik sa lapas 38,000 ka mga balay. Para sa dugang kasayuran niining programaha, palihog sulod sa www.shelter.bohol.gov.ph.”
Moreover, Yap capped his report with a statement of commitment that his administration shall continue to find ways and help the Boholanos towards full recovery.
He also thanked all the benevolent donors and partners who helped Bohol in these most trying times.
Yap said, “60 adlaw human sa Odette, daghan pa ang kinahanglan buhaton. Ang tahas lisod, apan atong nabatyagan nga daghan ang gusto ug andam motabang. Ngadto sa tanan nga naglihok ug sa daghan pa nga gusto mokuyog sa atong panlimbasog, dako ang atong pasalamat sa inyong paghatag sa paglaum ug kahigayunan nga, magsugod pag-usab ang atong mga kaigsoonang Bol-anon. Sa maka usa pa, daghan jamong salamat kaninyong tanan panalanginan unta kita sa Ginoo, sa kanunay.”
