Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Subay sa daku nga panginahanglang tubagon ang dinaliang suliran sa pagkaon ug ang taas nga lanat sa epekto niini sa presyo, gimandu ni Presidente Ferdinand Marcos Jr., ngadto sa Department of Agriculture (DA) sa pagpasulbong sa produksyon sa pagkaon sugod sa nagkaduol nga tingtanum, samtang gisaad ang abag pinansyal ug teknikal alang niini.
Didto sa iyang labing una nga State of the Nation Address (SONA) nga ika 84 sukad sa 1935, giangkon ni Pres Marcos nga ang kahingawa nga gibati sa mga katawhan kabahin sa pagkaon, maoy possible nga hinungdan nga magpataas pa sa pagsaka sa presyo, nga makapaaghat usab sa pagnihit sa tinubdan niini.
“Ang mga suliraning agarang mararamdaman ng ating mga kababayan ay ang posibilidad ng tuloy-tuloy na pagsipa ng presyo ng pagkain at kakulangan sa suplay ng ating pagkain,” pasabut ni Marcos, kinsa migamit sa ekonomikanhong balaod sa supply ug demand.
Niini, agad sa pagsuporta sa mga pumapalit ug sa pagpabilin sa bili sa ilang ikapalit, gipahipno na niya sa DA ang planong patas-an ang produksyon sa sunod nga tingtaum, pinaagi sa paghatag sa tabang pinansyal ug teknikal.
Matud sa Presidente, kinsa maoy personal nga mingkuha sa portfolio isip dakudako sa DA, manghatag ang goberno ug pautang, samtang tumong sa kagamhanan nga mangpmpra ug bulto nga mga abono aron makatanyag kini ug mas barato nga patambok sa yutan ngadto sa sector sa mga nanguma.
Gawas sa abono, bulto usab nga mangumpra ang goberno sa pamatay-dangan, mga binhi, igtatagod, abag sa gasoline sa mga may himan nga makinaryang gigamit sa produksyon sa pagkaon ngadto sa mga angayan modawat nga benipisyaryo.
Ug alang sa tinag-as nga solusyon: dayag sa Presidente nga ipataas sa nasud ang produksyon sa mga kagamitan ug produkto para sa umahan.
Aron kini mahitabo, himoon nga palisiya sa nasud ang pagpalig-on sa value chain sa agrikultura nga magasukad gayud sa mga mag-uuma hangtud sa mga pumapalit.
Ang value chain usa ka business model nga nagtutok sa kinatibuk-ang nga kalihukan nga gikinahanglan aron makamugna sa usa ka produkto.
Sa pagtuon sa value chain, makit-an ang kahasul sa matag ang-ang sa produksyon, kini karon butangan ug presyo aron sa kinatibuk-an, makit-an kong hain mang parte ang may pagkuwang ngano nga lisud halinon ang produkto, o sobra ra kini ka barato kong ibaligya.
Pananglitan, sa kopras, ang kinatibuk-ang value chain maglangkob sa pagtanum sa lubi, pagpadaku, pagpabunga, pangpanaka, pagpanghipos sa sinaka, pagbatak, paglugi, pagbantay, pagsulod sa sako, pagdala niini ngadto sa komprador ug ang kinatibuk-ang magasto, aron ilhon kong haum ba ang presyo sa pagpalit kun itandi sa kahagu.
Nunot pa niini, gisaad ni Marcos nga tukion ang mga binag-o nga teknolohiya sa pagtanom, pag-atiman sa mga hayopan, aron makagiya ang DA sa mga mosagop niini..
Buot usab sa presidente nga tun-an sa mga eksperto ang produksyon sa mga abono ug panginahanglan sa umahan, giandam na nga daan aron makasagubang sa hagit sa nagka-usab nga panahon ug hinay nga pag-init sa kalibutan.
Modernisasyon sa panguma ug pangisda gamit ang mga bag-ong teknolohiya, palapdan pa ang mga fishponds, padaghanon pa ang mga babuyan ug manokan nga gamitan sa siyensya aron mas magmalampuson.
Niining tanan, gisaad niya nga himoong institusyon sa iyang administrasyon ang mga pautang ug tabang pinansyal sa mga mag-uumag mangingisda, lakip na niini ang suporta alang sa post-production ug processing.
Niini, lakip nga tutokan ang pagsumpay sa mga umahan ngadto sa kamerkadohan, pagpadaghan sa mga Kadiwa Centers, mga kinahanglan kasugdan sa labing dali nga panahon.
