Ni: Jes B. Tirol
Kangurulsol 25, 2022
Mga Mahinungdánong Panagsángkà Sa Bohol, Pilipinas
(Important Battles in Bohol, Philippines)
Bahin Ika-28 (Part 28): Luwas na ang Bohol, Himaboyan 25, 1945
(Kataposan sa suhil {series})
Pasiuna
Sa ika-23 ngadto sa ika-26 sa bulan sa Bayubágyo (October) 1944 nahitabo ang dakong
gubat didto sa Gulpo sa Leyte tali sa mga Amerikano ug mga Hapon. Naparot ang mga Hapon ug misibog sila balik sa ilang nasod sa Hapon.
Dinhi sa Bohol ang katawhan daw nahuwasan na ug sama sa tawo nga naibtan og tunók.
Apan ang mga Bol-anon wala pa gihapon magpabaya tungod kay dinha pay pipila ka mga sundalo nga mga Hapon nga nahabilin dinhi sa Bohol.
Sa pagdangat ni Heneral MacArthur ug ni Pamunò Nasod Sergio Osmeñia didto sa Leyte
ang pangagamhanan dinhi sa Bohol mipadala og mga tinugyanan aron pagpakigkita ni Pamunò Osmeña. Ang maong hut-ong gilangkoban nila ni Kanhi Pamunò Lalawigan Celestino Gallares, Luyoluyo nga Magsusumbong (Fiscal) Victoriano Tirol, ug si Komandante Heracleo Alano.
Giubanan sila ni Manlalaban Vicente Gullas nga taga Dagbayan sa Sugbo nga didto nagbakwit sa Bunenavista, Bohol tungod kay suod siyang higala ni Pamunò Osmeña.
Nauna na nila si Senador Carlos P. Garcia nga didto nibakwit sa Leyte. Si Senador Garcia gipadala ni Pamunò Osmeña ngadto sa Amerika aron magpahigayon sa mga hinabang nga ipanghatag sa mga Amerikano.
Pagdangat sa mga Amerikano
Sa paghuman sa gubat sa Gulpo sa Leyte, ang mga Amerikano misunod dayon ang mga
ayroplano o idro sa pagpamomba ug pagmasinggan sa nagkalain-laing dapit sa Sugbo, Negros, ug Bohol aron pagbungkag sa mga hulonán (camp) sa mga Hapon ug pag-abog kanila gikan sa mga sawang sa kalungsoran.
Sa ika-11 sa bulan sa Kiling (April), midunggò ang mga Amerikano sa pantalan sa Tagbilaran, pinangulohan ni Heneral William Arnold.
Sa pagkahuman sa gubat sa Gulpo sa Leyte, ang mga gerilya sa Bohol nasayod na nga hapit na modangat ang mga Amerikano. Nagsugod na usa sila ug pagpanghási sa mga Hapon ug sa mga Bol-anon nga miábin sa mga Hapon. Ilang nadákpan ang mga pamunoan sa Bohol nga miábin sa mga Hapon. Ang talaadlawan (diary) ni Igsang (Sister) Ferdinandina sa Saint Joseph Academy adunay daghang sugilanon sa mga kalihokan sa katawhan sa Tagbilaran, Dauis, ug Panglao.
Luwas na ang Bohol
Sa ika-25 sa bulan sa Himaboyan (May), 1945 si Heneral William Arnold nagpagawas og
pagpadayan nga ang Bohol na lingkawas na gikan sa mga Hapon ug ang pamunoan sa Pilipinas nahibalik na usab.
Human nianà si Pamuno Lalawigan Conrado Marapao mipagawas usab og pamahayan nga ang pangagamhanan sa Bohol nahibalik na usab sa Tagbilaran gikan sa Carmen, Bohol.
Namalik na usab ang mga lumulupyò sa Tagbilaran ug gisaulog ang daghang mga sayaw ug kalingawan aron sa pagpasidungog sa sundalong mga Bol-anon ug mga Amerikano.