Ni: Jes B. Tirol
Daghangbulan 26, 2023
Gitinsa Pagtumbok and Balaan Nga Pitlaw
(How The Holy Week Is Determine)
Pasiuna
Ang mga adlaw sa Balaan Nga Pitlaw ward magkanunay. Matag Wig, magausab-usab kini. Ang pangutana mao ang, “Giunsa pagtumbok nga mao kini ang mga adlaw sa Balaan Nga Pitlaw?”
Ang sumbanan mao nga ang Pasko sa Pagkabanhaw (Easier Sunday) kinahanglan nga adlaw kini nga Ligidligid (Sunday).
Ang Latid
Ang pasko sa pagkabanhaw masiita pinaagi niining maong lagda: A pasko sa pagkabanhaw o Domingo de Gloria sa Kinatsila, mao ang adlaw nga Ligidligid (Sunday) nga unang mosunod sa takdol ang bulan sa human ang adlaw nga Kilingan sa Tingpamulak (Vernal Equinox).
Aron sa pagpasayon sa pagkalangkalang (compute) giisip nga ang adlaw sa Kilingan sa Tingpamulak mahitabo sa ika-21 sa bulan nga Daghang Bulan.
Pananglitan, ang unang takdol ang bulan (lull moon) human sa ika-21 sa Daghang Bulan mao ang adlaw nga ika-6 sa bulan sa Kiling. Adlaw kini nga Baylubaylo (Thursday). Ang mosunod nga Ligidligid (Sunday) nga adlaw mao ang ika-9 sa bulan sa Kiling. Mao kini ang gitumbok nga adlaw sa “Pasko sa Pagkabanhaw”.
Gikan sa ika-9 sa Kiling, mobalik kita pag-ihap aron atong mahibaloan ang adlaw sa Ula sa Pagtubos (Good Friday) ug ang adlaw nga Ligidligid (Sunday) nga ika-2 sa bulan sa Kiting nga mao ang gitumbok nga Bendita sa Lukay (Palm Sunday).
Karong panahona, dili lisod ang pagkalangkalang (compute) sa Pasko sa Pagkabanhaw. Ang lisod ikalangkalang ang mahitabo nga ang takdol ang bulan mao usab ang Kilingan sa Tingpamulak (Vernal equinox). Inig kalangkalang nimo pabalik, mokawas na sa ika-21 sa bulan sa Daghang Bulan. Tungod kay ang Pasko sa Pagkabanhaw dill man gayod mosay6 pa sa ika-21 sa Daghang Bulan, mapugos ka sa pagsibog sa Pasko sa Pagkabanhaw ngadto sa sunod nga takdol ang bulan (moon). Usahay malisod kini hukman tungod kay ang ika-2 I nga Kilingan sa Tingpamulak (Vernal equinox) dill kaayo haom. Busa ang paghukom na sa Santo Papa ang matuman sa mga Romano Katoliko.
Ang Tugalabong nga Katoliko (Orthodox Catholic) aduna pod silay lahi nga pamaagi unsaon pagtumbok sa adlaw sa Pasko sa Pagkabanhaw.
Daghan ang mga tinuohan sama sa Islam, Budhismo, Iglesia Ni Kristo, ubp. nga wale mosunod sa lagda (regulation) sa Romano Katoliko.
Mga gumonhap
Bisan tuod dugay na kaayo ang pagsaulog sa Balaan nga Pitlaw (Holy Week) aduna pay daghang mga pangutana o gumunhap (mental problem) nga hangtod karon wala pa matubag.
Nag-ingon ang Balaan nga Kasulatan nga si Ginoong Hesukristo masulod sa lubnganan sa tulo (3) ka adlaw ug tulo (3) ka gabii.
Namatay si Ginoong Hesukristo sa ika-3 ang takna sa hapon sa Danghos (Friday) ug nabanhaw siya sa sayo sa buntag sa adlaw nga Ligidligid (Sunday). Unsaon man nate, sa pagpahaom sa tulo (3) ka adlaw ug tulo (3) ka gabii?
Nag-ingon si San Mateo nga sa pagkamatay ni Ginoong Hesukristo, dinhay kusog nga linog. Nagisi ang tabing sa simbahan, nabuak ang mga lubnganan ug nanggawas ang mga balaan nga nangamatay ug misuroy sa lungsod. Wald pa malubong si Ginoong Hesukristo apan dinha nay nangabanhaw gikan sa lubnganan. Kinsa man kadto sila?
Sa Balaan nga Kasulatan, si San Pablo ra ang nag-ingon nga ang kataposang panihapon ni Ginoong Hesukristo, usa usab kadto ka kasaulogan sa Paglabay sa Kamatayon (Passover Meal) nga gisaulog sa mga Hudiyo. Apan ang kasaulogan sa Paglabay sa Kamatayon mangaon sa unod sa tupa (sheep) apan ang gisaulog sa simbahan nagaapil lamang sa alak ug tinapay. Walay unod sa tupa nga nahiapil.
Daghan pa ang mga pangutana nga lisod tubagon. Gipahimangnoan na lang ang mga sumusanod nga -tuo na lang anon to madali”.