PAGTUKIB
Ni: Jes B. Tirol
Kiling 23, 2023
Ang Saúlog Tagbilaran 2023
Pasiuna
Ang Dakbayan sa Tagbilaran nagpasiugda sa kalihokan nga “Saulog Tagbilaran”. Gihimo
kini sa panahon nga taliabot na ang pangilin sa kapistahan sa Tagbilaran nga pagasaulogon sa
ika-1 sa bulan sa Daghangbaboy (May).
Ang atong batakang balaod naglatid sa pagbulag sa simbahan ug sa bansa. Gidili sa
balaod nga ang lungsod mogugol sa galastohan alang sa pista sa lungsod.
Sayod kita nga walâ gayod sunda sa hingpit ang maong balaod. Masukô ang katawhan
kun walay kalingawan ug kalihokan nga pagabuhaton ang mga punoan sa lungsod. Sayod ako
nga dili gayod sayon ang kahimtang sa mga punoan sa lungsod. Unsaon man nila
pagpangatarongan sa paghiatól sa saulog sa lungsod ug saulog sa kapistahan sa patron?
Duha ka Dagway sa Lungsod
Sa panahon sa mga Katsilà ang matag lungsod nga matukod adunay duruha ka dagway
(aspect). Ang dagway kalagnon nga gipangulohan sa Kura Paruko ug ang dagway katilingbanon
nga gipangulohan sa Gobernadorcillo.
Sa panahon nga ang mga Hesweta pa ang nagdumalà sa Bohol (Mga tuig 1596-1768) ang
mga lungsod nga natukod adunay duha ka ngalan. Ang ngalan kalagnon ug ang ngalan nga
katiling-bananon.
Sa pagtukod sa lungsod sa Jagnà, sa tuig 1631 ang iyang ngalan mao ang San Miguel de
Jagna. Ang San Miguel mao ang kalagnon nga ngalan ug ang Jagnà mao ang katilingbanon nga ngalan.
Sa Daghangkahoy 9, 1742 (Feb. 9, 1742) gilagdaan ni Gobernador Heneral Gaspar dela
Torre ang baod (decree) sa katukoran sa lungsod sa San Jose de Tagbilaran. Ang San Jose maoy
kalagnong dagway sa lungsod ug mao usab ang balaan nga patron sa lungsod.
Ang ngalan nga Tagbilaran mao ang ngalan sa dagway katilingbanon sa lungsod. Sa atò parang
lungsod adunay duruha ka dagway nga nagdungan sa pagkatukod. Ug sagad molabaw ang
kalagnong dagway kay ang katilingbanong dagway man ang mosagubang sa galastohon sa
kalagnong dagway.
Pagdangat sa mga Amerikano
Sa pagdangat sa mga Amerikano dinhi sa atong nasod, usab nga gidala ang ilang
kasugoran (principle) sa panagbulag sa kalagnong dagway ug katilingbanong dagway.
Matod pa sa mga Amerikano, dili mahimo nga ang salapi sa katilingbanong dagway sa
lungsod mao ang mogasto sa kalihokan sa kalagnong dagway sa lungsod. Mag-iyaháy gayod
silang duhá.
Kining maong kasugoran nagpabilin hangtod karon sa atong batakang balaod
(constitution). Usa ka saláod ang paggugol ug salapi sa lungsod alang sa pagsaulog sa pangilin o pista sa lungsod. Unsaon man kini paglikáy?
Ang Angay Buhaton
Atong tamdan nga ang pagtukod sa lungsod sa Tagbilaran nahitabo sa ika-9 sa bulan sa
Daghangkahoy (February) tuig 1742.
Nahitabo lang nga ang lungsod adunay duruha ka dagway, ang kalagnon ug
katilingbanon nga dagway. Panahon sa mga Katsilà, nagtipon kini silang duruha, apan karon
gibulag na silá.
Busa walay salaod nga nahimo kon ang imong pagsaulog imo lang ingnon nga alang kini
sa katilingbanon nga dagway sa lungsod.
Kun ang imong pagsaulog walâ lang pagabuhata sulod sa simbahan, nan maka-
pangatarongan ikaw nga ang imong gisaulog mao ang katilingbanong dagway sa imong lungsod.