PAGTUKIB
Ni: Jes B. Tirol
Kiling 30, 2023
Himabuyan (May) 1 sa Dakbayan sa Tagbilaran
Ang Adlaw Iglilihi (Holiday) Iya sa Adlaw sa Mamumuó,
Ang Sal-ong (Fiesta) Alang ni San Jose
Pasiuna
Ang unang adlaw sa bulan sa Himabuyan (May) mao ang gitumbok nga Adlaw Iglilihi (holiday)
alang sa mga mamumuó (Labor Day). Ang maong adlaw gitumbok sa balaod nga way buhat, apan sa
Dakbayan sa Tagbilaran walâ gihapoy mosulod sa mga buhatan tungod kay adlaw kini sa sál-ong ni San
Jose nga maoy patron sa Tagbilaran.
Ang adlaw untà sa sal-ong ni San Jose mao ang ika-19 sa Daghang Bulan (March 19).
Apan tungod kay kanunay kining nahisakop sa Kuwaresma (Lent) nga gidili ang pagkaon sa unód
sa mananap, gihangop na lang nga kini ibalhin.
Ang Kahimtang
Ang mga taga-Tagbilaran buot untà nga modalit usab sila og makabuhóng nga sál-ong apan dili
kini mahimo tungod kay gidili man ang pagkaon og unod panahon sa Kuwaresma. Ang pangilin man gud
ni San Jose kanunay mahisakop sa Kuwaresma.
Ang Husay
Ang sawang o poblasyon sa Tagbilaran gibahin sa tulo (3) ka mga purok. Ang unang purok
adunay sug-ot (advocacy) sa Birhen sa Rosario, ang ika-2 nga purok adunay sug-ot sa Birhen sa Pilar ug
ang ika-3 nga purok adunay sug-ot sa Santa Krus.
Ang mga arangán nga mga lumulupyo dinhà magpuyò sa ika-1 ug ika-2 mga purok. Ang ika-3 nga
purok dili kaayo hamugaway ang pamuyò.
Ang sal-ong sa unang purok pagahimohon sa Bagyubagyo (October 7) samtang ang ika-2 nga
purok magasaulog sa ilang sal-ong sa Bagyubagyo 12. Ang mga arangán nga molupyò sa purok una ug
purok duha, magatinawo og buhong kaayo agi og bugti sa walâ nila pagtinawo sa panahon sa
Kuwaresma.
Ang Gidangatan
Sa panahon sa mga Katsilà, walay kagubot ang nahitabo tungod kay ang mga pari nga Katsilà ra
man ang magbuot.
Sa bag-o pa nga mibanos ang mga Amerikano, ang indigay sa sal-ong sa ika-1 purok ug ika-2
purok, lunlon pa pasiáw sa paghinigalaay.
Sa ngadto-ngadto, sa lakat sa panahon, nagkainitay na ang pag-indigay sa duha ka mga sal-ong.
Ang panagbangi mikaylap na ngadto sa lugayna (politics) ug apil pa man ngani ang
pagpangulitawo. Ang taga purok una dili mahimo nga mangulitawo sa taga purok duha ug balinsúhì (vice
versa).
Kausaban
Sa tuig 1941, ang Bohol nahimong usa ka Obispado diin ang Katedral dinhi sa Tagbilaran. Ang
gitumbok nga unang Sunát o Obispo mao si Mosenyor Julio Rosales. Tungod sa ikaduhang gubat sa
kalibutan, walâ dayon modangat si Monsenyor Rosales.
Midangat si Mons. Rosales sa 1946 pagkalinaw na sa gubat. Sa iyang paghidangat, iyang
namatikdan ang hilabihan na ka init ang panagbangi sa taga Purok una ug pukok duha.
Sa maayong kapalaran, si Santo Papa Pius XII ni pakanaog og baod (decree) sa tuig 1955 nga ang
adlawán (date) Himabuyan (May) 1 mao usab kuno ang ikapuli sa pangilin ni San Jose sa adlawán (date)
nga Daghangbulan 19 (March 19).
Tungod sa maong baod sa Santo Papa, si Sunat Rosales nipakanaog dayon og baod nga ang sal-
ong sa Tagbilaran ibalhin gikan sa Daghangbulan 19 ngadto sa Himabuyan 1 (May 1) ug si San Jose
pagahinganlan na og San Jose nga mamumuo.
Ang nakapatuman niining maong baod mao na ang bag-ong sunat nga si Manuel Mascariñas
tungod kay gibalhin na man si sunat Rosales didto sa Sugbo.
Busà karon, ang sal-ong sa Tagbilaran anaa na sa Himabuyan 1 ug nakalimtan na sa mga bag-ong
tubò nga Tagbilaranon nga kaniadto, hilabihan ang panagbangi.
Nahiagom pa si sunat Rosales sa usa ka laparo tungod kay mikuyog siya sa bunyóg (procession)
sa usa ka purok ug walâ sa laing purok.