PAGTUKIB
Ni: Jes B. Tirol
Himaboyan 14, 2023
Mga Karaan Nga Latid Ug Lagda sa Pagsimba
(Old Rules and Regulations of Church Worship)
Pasiuná
Agi og pasiuyon sa pagsaulog sa mga tagahom (miracles) nga nahitabó dinhi sa Bohol,
nga maoy nakapabaláan (saint) sa pipila ka mga santos, atong tukibon ang mga karaan nga latid
ug lagda sa pagsimba matod pa sa sugilambong (nobela) “La Teresa” nga gisulat sa tuig 1852 ni
Padre Antonio Ubeda.
Nakakat-on si Padre Ubeda sa Sugboanong Binisayà dinhi sa lungsod Bohol. Ang La
Teresa mao ang kinaunahan nga sugilambong o nobela nga nahisulat dinhi sa Pilipinas. Gisulat
kini ginamit ang pinulongang Binisaya. Ang mga katawhan sa sugilanon mga Bol-anon ug ang
punpon sa hitabo (plot) mao ang mga batasan og halaman (kultura) sa mga Bol-anon.
Human sa paglabay sa 163 ka mga tuig atong usisahon ang mga batasan sa pagsimba nga
wala mausab ug ang mga nausab (Pahimangnò: Ako nang giusab ang pagtitik ginamit ang bag-o
nga pamaagi.)
Pagsimba
- “…Dili maayo og mokaon kita, maskin unsa, sa dili pa kita makasimba Kay unya didto sa
simbahan mabug-at ang lawas ta, magalingabngab ug katulogon kita, ug dili na
makahunahuna sa bubuhaton sa pagsimba.”
Pagtukib: Kaniadto ang katawhan kinahanglan mosimba sa dili pa mosubang ang adlaw
mao nga gipahimangnoan sa dili pagkaon. - “Si Nana (Nanay) nahauli sa balay kay daghanan siya og buluhaton… Katungdanan sa
imong Nana ang pagtuman sa iyang mga katungdanan sa balay, nga mao ang pagbantay sa mga
anak ug ang pagpatigayon sa ibuhi kanila arang tutumanon ang katungdanan, ug madungan ang
pagpangita sa gingharian sa langit…”
Pagtukib: Mahimo nga mouna ka pag-uli kun aduna kay mahinungdanon nga buluhaton.
Apan kutob sa mahimo maninguha ka sa pagtiwas sa misa. Karong panahona mao gihapon kini
ang latid (rule). - “Ang mga babaye magatabon sa ilang nawong, ingon sa pulong ni San Pablo, aron walay
malangan tungod kanila. Ang mga lalaki magapuyó (dili magluhag) sa dagkong pagtahod, sa
walay paglingilingi ug dili magkulukabildo ug dili gayod mamulong og dili ugaling sa pagdayeg
sa Diyos.”
Pagtukib: Kaniadto ang mga babaye kinahanglan nga magkurong nga mataptapan ang
matagkilid sa nawong, Nausab kini nga idungdong na lang sa ulo, seg karon nihit na nimo
hikaplagan ang magkurong.
Ang mga lalaki gidid-an sa pagtabi ug paglingilingi ug hangtod karon mao gihapon ang
latid. - “Maskin asa, daotan gihapon ang salâ, apan magalabi sa simbahan kay balay sa pag-
ampo. Lugar kana nga makulbaán nga gisimbahan sa atong Ginoong Diyos nga buhi ug matuod”
Pagtukib: Karon ang sala wala nay pagkalahi kun himuon sa gawas o sulod sa
simbahan; managsama sila nga sala. Apan ang atong balaod sa nasod nagaisip pa nga bug-at
nga sala ang dinhi sa sulod sa simbahan. - “Ang Misa maoy usa ka paghalad nga gihalad ni Hesukristo sa iyang Diyos nga Amahan
ug pagsubay sa santos nga mga pagbuhat ni Hesukristo sa buhi pa siya sa kalibutan, ug
pagkasakit sa iyang santos nga pagkamatay.
Pagtukib: Mao gihapon kini ang land. Apan kun mangutana ka sa yano nga katoliko, ang
pagsabor mao nga ang misa mao ang pagsaulog sa balaan nga kataposang panihapon
- “Sa pagbayaw sa ostiyas ug kális, palandongon nga human na ang paglansang. Gibakod
ang krus ug giugbok sa usa ka buhó nga gibuho sa bato, ug miagas ang iyang mahal nga dugo;
kay wili sa pagpanubós niya kanató.”
Pagtukib: Man gihapon kini ang latid ug lagda apan sagad nga walâ nay nahibalo niini. - “Makatulo mokubot ang pari sa ostiyas; ug mao kaná ang tutulo ka oras nga nagdugay si
Hesukristo sa krus sa dayon na ikamatay.
Pagtukib: Mao gihapon kin ang sumbingay (symbolism) apan pila ba ang nahibalo nimi? - “Ang pagpikas sa ostiyas, pagahunahunaon ang pagkalisod gayod kaayo sa iyang mahal
nga lawas ug dili maisip nga mga samad ug niná (samad nga tungtong sa laing samad)
Pagtukib: Wald ako makangit og katoliko nga nasayod niining maong kahulogan sa
pagpikas sa ostiyas. - “Ang pagkaon sa ostiyas, kon pagkalawat, mao ang paglubong kang Jesukristo.”
Pagrakib: Lahi na kini sa sumbingay karon. Karon giisip nga ang pagkaon sa balaang lawas ni
Hesukristo mosagol kini sa imong lawas ug mahatagan sab ikaw sa pagkabalaan. - “Ang sunod sa pagkalawat kutob magabendisyon ang pari, mao ang santos nga pagkabuhi
kon paghanhaw ni Jesukristo, kon pagguwa sa lubnganan ug ang pagkabutang sa kalibutan kutob
sa iyang pagkatapos, kay anhion ni Hesukristo, ug bendisyonan niya ang mga pinili.”
Pagtukib: Man gihapon kini ang latid ug lagda apan pilä kahd ang nasayod nini? - “Aron madangat ta ang mga kalúoy sa Diyos, tinguhaon ta ang pagsimba sa adlaw-adlaw,
ug unahon ta gayod ang pagpangita sa gingharian sa Langit.”
Pagtukib: Mao gihapon kini ang latid ug lagda apan pili kahd ug nihit na ang mosimba sa
matag adlaw?