Bag-ong taripa sa Bohol Water gipagawas
Sinulat ni Victor Tambis ug Cha Anunciado
Niadtong March 17, 2023, ang National Water Resources
Board (NWRB) mipagawas niadtong Marso 17, 2023 sa
Order nga nagatugot sa Bohol Water Utilities, Inc. (Bohol
Water) nga mokolekta sa bag-o nga taripa sa tubig (water
rates).
Mao kini ug resulta sa Application sa Bohol Water nga
giduso ngadto sa NWRB niadtong Enero 6, 2023.
Sa dihang giduso kining maong application sa Bohol
Water ngadto sa NWRB, gipahibaw kining maong balita sa
tanang hingtungdan nga dapit ug mga baangay nga
nasulod sa service areas sa Bohol Water.
Gi post usab kining maong kasayuran sa mga bulletin
boards sa mga kabarangayan nga hingtungdan lakip na
ang Notice of Hearing niadtong Pebrero 9, 2023. Gipatik
usab sa pamantalaan (newspaper) agi ug publication
kining maong Notice of Hearing niadtong February 12,
2023.
Ang Notice of Hearing nga gipagawas sa NWRB
pinitsahan ug Enero 18, 2023, ug nagalatid ug nagsaysay
niining mosunod:
water rates nga nabutang sa application sa Bohol
Water nga giduso ngadto sa NWRB
pahibalo sa lugar ug petsa kun asa ug kanus-a
pagahimo-on ang maong hearing aron pagtuki sa
application
awhag, imbitasyon ug pagpahibalo ngadto kang
bisan kinsa nga adunay pagbabag sa application
sa pagpadala sa iyang/ilang oposisyon ngadto sa
hearing nga pagahimoon o dili ba kaha, personal
siya/sila nga motambong sa maong hearing aron
personal usab siya/sila nga mupahayag sa iyang/ilang
pagbabag.
Human sa hearing nga gihimo niadtong March 13, 2023
didto sa buhatan sa NWRB sa Quezon City, ang NWRB
mipagawas sa Provisional Authority nga nagtugot sa
Bohol Water sa pagimplementar sa bag-o nga water
rates samtang sila pa sa NWRB ang buhatan nga mao
ang mo proseso sa maong water rate application.
Apan ang Bohol Water nagpahibalo sa tanan nga mga
konsumidor nga sa pagkakaron, nagpadayon pa gihapon
ang Bohol Water sa pagkolekta sa DAAN nga water
rates.
Mopahibalo ra unya ang buhatan sa Bohhol Water kung
kanus-a gayod sila mosugod sa pagpangulekta gamit ang
bag-o nga taripa nga gihatagan na ug Provisional
Authority sa NWRB.
Bohol Light Company, Inc. (BLCI) naghatag ug
Distribution Line System updates
Sinulat ni Sheryl Paga ug Clint Ingles
Ang Bohol Light Company, Inc. (BLCI) gi-incorporate
niadtong Hunyo 14, 2000 ug narehistro sa Securities and
Exchange Commission niadtong Hulyo 21, 2000. Pribado
kining gipanag-iya (70%) ug 30% niini gipanag-iya sa
Provincial Government sa Bohol (PGBh) human
gipirmahan ang Joint Venture Agreement (JVA) niadtong
Agosto 28, 2000.
Ang franchise area sa BLCI naglangkob sa tibuok
dakbayan sa Tagbilaran uban sa 15 ka mga barangay.
Basi sa Sales Report sa bulan sa Abril 2023, adunay kiniy
aktibong mga kosumidor nga mukabat ngadto sa 23,158.
Sa pagsugod sa BLCI sa tuig 2000, aduna kiniy duha (2)
ka substations. Sa pagkakaron, ang BLCI aduna nay lima
(5) ka mga substations nga may kinatibuk-ang kapasidad
nga kan-uman (60) ka MVA. Kini nahimutang sa tulo ka
ngakalain-laing mga lugar nga gipatik sa mosunod:
Ang sistema sa pag-apod-apod niini naglakip sa 1.46 kms
sa 69kv Sub-Transmission Lines ug 13.8kv Primary Lines
sa Three Phase 51.52 circuit km, V-phase 12.06 circuit
km, Single Phase 51.66 circuit km ug secondary line sa
139.93 circuit km.
Ang Distribution System sa termino sa power sector
mao ang katapusang yugto aron mo-abot sa mga
konsumidor ang kuryente subay niining mosunod:
gikan sa Generation Company (nga mao ang
tinubdan padulong)
ngadto sa Transmission nga mao na karon ang
National Grid Corporation of the Philippines (NGCP)
ug ngadto sa Distibution Utility susama sa BLCI.
Ang tahas sa BLCI mao lamang ang paghatod sa
elektrisidad ngadto sa mga end-user o konsumidor. Ang
sistema sa pag-apod-apod sa BLCI gibahin sa walo (8) ka
mga nag-unang Feeders nga naglangkob niining maong
mga lugar sa matag Substation:
Kanunay nga gi-hinumduman sa disenyo sa Distribution
Line Feeder ang mag-mainampingon niining mosunod:
load sa mga lugar
ang klase sa load ug ang criticality niini
ang load center growth
ug coincident and non-coincident peak loads
Kining tanan gihimo aron masiguro ang kaluwasan sa
distribution system ug sa kinatibuk-ang publiko, kasaligan,
ug efficiency sa pinakagamay nga gasto.
Sa atong Distribution System, adunay gitawag ug
Backbone lines nga mao ang pina ka main line nga maoy
koneksyon sa ubang parte niini nga gitawag ug mga
seksyons or lateral lines. Mao kini ang mga linya nga naka
connect sa backbone lines aron mo distribute ug electricity
sa atong consumers. Kining seksyons or lateral lines
gihimo aron kung adunay failure sa maong seksyon sa
primary lines, ma isolate kini sa backbone aron dili dako
ang interupsyon ug pagkapalong sa usa ka feeder nga
naka connect sa substations.
Sa laing bahin, ang buhatan sa BLCI nagpadayon nga
nag-awhag sa tanang konsumidor nga motambayayong
kung adunay mga tinugyanan sa BLCI nga muanha sa
tagsa-tagsa ka mga panimalay aron pagpananghid nga
adunay pagahimuon nga pagpamuong sa nga sanga sa
kahoy nga naduol sa mga Distribution Lines. Sa ingon
niini, maminusan ang mga hinungdan sa kalit nga
pagkapalong sa atong kuryente.
Buot usab nga ipahibalo sa BLCI, nga adunay kita’y
application ngadto sa Energy Regulatory Commission
(ERC) kabahin sa Emergency Power Supply procurement
ngadto SIPC-BDPP ug SPC-PB104.
Mao kini ang gikuhaan ug emergency power niadtong
buwan sa Enero ug Pebrero, 2022 sa dihang nawad-an ug
supply sa kurente ang tibuok probinsya sa Bohol tungod
sa pagkadaot sa mga Towers sa NGCP gumikan sa
Supertyphoon Odette.
Kung adunay kitay mga pangutana, komentaryo ug
reaksyon, ayaw kamo pagpanuko ug tawag sa BLCI gamit
niining mga numero:
Landline Nos. Mobile Nos:
(038) 412-3503/ 501-7762
local 101–For Application Services – 09318524311
Local 103 – For Power Interruptions – 09223072161
Local 107 – For Billing Matters – 09318524312
Local 200 – For the General Information – 09318524310
Mahimo usab kitang mo chat sa atong official messenger
account @ Bohol Light Company, Inc. or email at
support@bohollight.com.
Congw Alexie labing taas ug net satisfaction rating
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sa tanan nga mga napili nga tag-as nga opisyal sa Bohol,
si Kongresista Alexie Tutor ang nakapupo sa labing taas
nga net satisfaction rating gikan sa katawhan nga
gialagaran, segun sa Bohol Poll nga gipadagan sa Holy
Name University Center for Research and Publications
niadtong Abril 29 ngadto sa Mayo 21 niining tuiga.
Si Kongresista Alexie Tutor nakakuha na sa 30 puntos
nga pag-uswag sa pagkakontento sa mga katawhan sa
iyang distrito sa pagpangalagad sa babaye nga
Kongresista, gikan sa iyang +56 net satisfaction rating
niadtong Pebrero ngadto sa Mayo 2022, o sa wala pa ang
piniliay sa Mayo.
Sa Bohol Poll, didto sa Public Presentation sa resulta sa
survey, gibutyag ni Maria Paz Espiritu, ang Project
Director sa polling nga buot magpadayag sa pulso sa
katawhan, nga sa Abril ngadto sa Mayor niining tuiga,
anaa na sa +86 ang nakuha nga net satisfaction rating sa
babaye nga Kongresista.
Gani, gihatagan si Kong Tutor sa +86 net satisfaction
rating sa kinatibuk-an nga mga respondents nga naa
nanimuyo sa mga hilit nga lugar (rural) kon intandi sa +80
nga gihatag sa mga anaa sa mga sawang o urban areas.
Ang +86 ni Kongresista Tutor, katumbas na sa excellent
satisfaction rating, segun sa mga social weather survey
terminologies.
+84 usab ang net satisfaction rating sa kongresista sa
mga anaa sa Class ABC o kadtong mga giisip nga
kwartahan ngadto sa medyo arangan, +84 sa mga anaa
sa middle class apan gihatagan sa excellent rating si Tutor
sa +100 sa mga taga Class E, ug sa mga nag-edad ug 18-
24.
Sunod ni Kongresista Tutor nga may ta-as nga net
satisfaction rating si City mayor Jane Yap nga nakakuha
sa +79 net satisfaction rating.
Miabut sa 81% ang kontento sa performance sa babaye
nga mayor samtang 2% lamang ang wala matagbaw sa
serbisyo sa batan-ong labing unang babaye nga mayor sa
Tagbilaran.
Ang +79 net satisfaction rating ni Mayor Yap, excellent pa
gihapon, segun sa SWS.
Labing sikat si Mayor Jane sa mga batan-ong nag-edad
ug 25-34, kinsa mihatag kaniya ug +94 net satisfaction
gisundad sa 35-44 nga panuigon nga mihatag ug +88.
+100 ang nakuhang satisfaction rating sa babaye nga
mayor gikan sa mga urban poor, +83 sa Class ABC ug
+77 sa middle class respondents.
Ikatulo sa mga lokal nga napili nga opisyal nga may tag-as
ug net satisfaction rating mao si Gob Erico Aristotle
Aumentado nga miani ug +78.
79% sa mga survey respondents ang kampante sa
performance sa goberandor, usa lamang ka porsyento sa
mga respondents ang wala makontento, nga miresulta sa
+78 net rating.
Kini nga rating katumbas pa gihapon sa excellent.
Ika upat si Bise Gobernador Victor Dionisio Balite na may
nakuha nga net satisfaction rating nga +65: 70& sa mga
respondents natagbaw sa serbisyo ni Balite samtang 5 ka
porsyento ang wala makontento sa performance sa anak
sa kanhi Bise Gobernador.
Ika lima sa may tag-as nbga net satisfaction rating si
Kongresista Edgar Chatto nga may +64 dala sa +66 nga
nakontento kuhaan sa 2% nga wala matagbaw sa
serbisyo sa kongresista sa unang distrito.
Gikan sa +69% net satisfaction rating sa Febrero ngadto
sa Mayo 2022, mikanaug ug 5 puntos ang rating ni
Kongresista Chatto karon apan katumbas pa gihapon kini
sa very good.
Mas taas ang pagsalig sa Kongresista sa mga tawo nga
halayo sa syudad, +74 kay sa +46 lamang sa urban,
labing sikat sa Class E sa +76 ug sa Class ABC nga may
+75.
Ika unom si Kongresista Vanessa Aumentado nga mi-ani
sa +62 dala sa +66% nga natagbaw sa iyang serbisyo
apan may 3% usab nga wala makontento sa serbisyo sa
bag-ong kongresista.
Mas maayo ang pagtan-aw sa mga taga urban ni
Kongresista Aumentado nga mihatag ug 70% kon itandi
sa +62 lamang sa rural communities.
Ikapito na si City Vice Mayor Adam Jala nga nakakuha ug
+61%.
+64 ang rating sa bise mayor sa syudad sa mga natagbaw
sa iyang buhat samtang may 3% usab ang wala
matagbaw sa bise mayor.
+66 ang grado nga gihatag sa Bise Mayor gikan sa Class
ACBC ug + 61 ang net satisfaction sa Class D, apan
undecided ang 100% sa gibuhat ni Bise Mayor Jala sa
Class E respondents.
Ang survey mikuha sa tubag sa 400 ka samples nga tanan
botante sa Bohol, tag 100 gikan sa matag distrito,
samtang may 100 usab ka respondents ang gikuha gikan
sa Tagbilaran.
Alang sa kinatibuk-ang Bohol, natala ang margin of error
sa +/-5% samtang ang Tagbilaran City,District 2 ug District
3 anaa sa +/-10 ug ang kinatibuk-ang District 1, ang
margin of error, anaa sa +/-7%.
30 KA PUNTOS. Gikan sa +56 nga net satisfaction rating
sa iyang ikaduha nga termino sa Pebrero ngadto sa Mayo
2022, milimpuwat ang pagkatagbaw sa mga tawo sa
tersero distrito sa performance ni Congresswoman Alexie
Tutor kinsa mi-ani na ug +86% net satisfaction rating gikan
sa Abril-Mayo niining tuiga, matud ni Maria Paz Espiritu,
Project Director sa Bohol Poll atul sa public presentation
Mayo 29 didto sa Holy Name University.
PAGSUHID SYMPOSIA
Mga tighimog concept, choreo
instrumentalists gitun-an unsay
kinaiya sa Binol-anong Sandugo
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sa tumong nga palig-onon pa ang garbo sa pinuy-anan sa
mga Bol-anon, gibuksan sa Center for Culture and Arts
Development, buhatan ubos sa Buhatan ni Gob Erico
Aristotle Aumentado ug sa Bohol Arts and Cultural
Heritage (BACH) Council ang symposium sa Pagsuhid
alang sa pagpangandam sa Sandugo Festival sa Hulyo.
Kalihukan nga gipahaum usab sa paghandum sa National
Heritage Month (NHM) sa 2023 ang Pagsuhid, magsubay
sa sumpay sa mga kinaraang kina-iya ug pamatasan sa
mga Bol-anon sa wala pa moabut ang mga Kastila, mga
pamatasan nga natagik sa kinaiya ug kapanulundanan sa
mga Bol-anon, aron usab mahimong gabayan sa mga
pagpasundayag sa Sandugo sa sunod buwan.
Gihimo samtang ang mga Bol-anon nangandam sa sayaw
sa Sandugo, gipadayag ni Professor Marianito Luspo nga
hinayhinay na nga naningkamot ang Bohol nga ang mga
sayaw ug pasundayag sa Sandugo, mahasubay na sa
unsay matuod nga Bol-anon ug dili sa sinundog nga gawi
sa ubang lugar ug kultura.
Si Prof Luspo, usa sa mga mamumulong sa symposium
nga giapilan sa mga magtutudlo, estudyante sa
kasaysayan, turismo, mga nagpadagan sag a programa
sa kultura ug kapanulundanan sa mga kolehiyo ug
unibersidad, mga tourism officers ug cultural officers gikan
sa syudad ug mga kalungsuran, mga freelance
choreographers, researchers, information officers, cultural
bearers ug mga sakop sa media.
Gihisgutan didto ang mga kasagarang desinyo nga makita
sa mga butang nga karaan, mga porma ug mga linya nga
gihimong pangadorno sa ilang mga mugna, mga sinulti-
an, pamaagi sa pagpadayag ug paghubit sama sa
pagsayaw, pagpamiste ilabi na niadtong mga panahon
nga wala ma maduhig sa langyaw nga pamaagi ang
Bohol.
Kahinumduman nga niadtong panahon nga gilusad ang
Sandugo 2023 niadtong miaging mga semana, gibutyag ni
Gob Aumentado nga ang Sandugo 2023, saulog na sa
mga Bol-anon, sa kultura ug kapanulundan ug kini ang
angay hatagan ug higayon ug pagtutok.
Matud ni Prof Luspo, sa pagsugod sa Sandugo, ang
kinatibuk-ang pasundayag, misubay sa unsay gihimo sa
uban nga lugar nga dunay susamang festival dancing,
hangtud nga kini wala na makapadayag sa unsay Binol-
anan.
Niadtong 2016 pa lamang ang Sandugo nga misuway ug
langkat sa iyang kaugalingon sa sinundog nga sayaw
hangtud nga nahimo na kining Kuradang sa Sandugo.
Apan, bisan pa niini, namatikdan nga ang mga
dayandayan nga dalhon sa mga dancing contingents,
walay kalambigitan sa Bol-anon nga mga desinyo ug
bulok.
Ang mga tigpasiugda nga ang Sandugo 2023,
magpadayun sa pagtadlas sa dalan sa pagkalahi niini sa
ubang festivals, ug nangandoy nga ang mga
choreographers ug mga tigduyog o instrumentalists sa
Sandugo, maghimo na usab sa ilang pagpanukiduki aron
makahimo sa mas duol sa Bol-anon nga tugtog ug mga
instrumento alang sa us aka mas authentic nga Sandugo
2023.
SINUNDOG NGA SAYAW. Wala na untay makit-an nga
misalmot sa Sandugo nga nagpakita pa gihapon sa
sinundog nga sinayawan sa mga silingang dapit kay ang
Sandugo, kasaulogan sa Bol-anong kina-iya ug
kapanulondan, mao nga kinahanglan lamang kini molama
sa matuod nga Bol-anong pamaagi, dahum ni Prof
Marianito Luspo. (PIAbohol)
NIA: tubig sa dams igo pa alang sa Mayo tingtanum
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sa nagsingabut nga huwaw, adunay pay igo nga tubig nga
magamit sa pagpatubig sa mga basakan alang sa karon
nga tingtanum.
Kini maoy pasalig sa National Irrigation Administration
(NIA) taliwala sa banabana sa Philippine Atmospheric
Geophysical and Astronomical Services Administration
(PAG-ASA) nga masinati ug sugod ang epekto sa El Niño
Southern Oscillation (El Niño) sugod sa Hulyo, bisan pa
man nga may mga katag-katag nga pag-uwan sa ubang
mga lugar, apan dili na gayud kasaligan pa ang matigum
nga uwan aron ikapatubig.
Didto sa Kapihan sa PIA, kauban ang NIA-7, gibutyag ni
Senior Engineer Maria Donesa Autida nga sa pagkakaron,
samtang ngasugod na ug pa-agas sa tubig alang sa
nahaunang batches sa nga basakan nga patubigan, ang
uwan nga gipaabut nga dala sa bagyo nga Mawar,
magpuno sa napaawas nan ga tubig, hinungdan nga
supisyente pa gihapon ang tubig sa upat ka dagko nga
mga dams sa Bohol.
Gipasabut usab ni Hydrologist Aproniano Añora nga ang
Sistema sa pagschedule ug pagpuli puli ug paagas sa
pundo sa mga dams, makapamaayo sa pagdumala ug
kamenosan ang mausik nga tubig sa panahon nga
tingnihit.
Samtang nag-andam pa ang mga mag-uuma sa ilang mga
luwang nga tamnan, dili dunganon sa NIA ang pagpaawas
sa tubig aron magamit sa basakan, kay dili usab maayo
nga magdungan ang tanan ug tanum.
Gawas nga magkamenos ang mga trabahante sa umahan
kon dunganon ang tanan sa mga basakan, lisud usab ang
maserbisyohan ug Dungan ang mga nanginahanglan ug
teknikal nga tabang, saman ga mahimong dili mamayo
nga pag-apud-apod ang patubig.
Delikado usab kon sa dinungan nga pagtanum, may sakit
nga moatake, mahimong mapilde ang tanang tanum ug
wala unyay maani.
Apan kon igo ra ang tubig nga pundo sa mga dams sa
Bohol karong tingtanum, wala pay Seguro sa Oktubre
pohon nga tingtanum, dugang ni Engr Autida.
Ang upat ka dams nga gidumala sa NIA ug sa ilang mga
irrigators associations mao ang Malinao Dam sa Pilar nga
may 5 million cubic meter (MCM) nga kapasidad, Ang
Bayongan Dam sa San Miguel nga may 25.10 MCM
capacity, Ang Capayas Dam sa Ubay nga nay 3.4 MMC
ug ang Zamora Dam sa Talibon nga may 5.2 MMC.
Bentaha ang Malinao Dam kay naa may nagpasulod nga
tubig sa Wahig-Pamacsalan River, ang tinubdan sa pundo
sa dam kon walay uwan, matud ni Añora.
Apan ang Bayongan, sanglit walay suba nga gigikanan sa
iyang pundo nga tubig, kini nagsalig lamang sa ipaawas
nga tubig sa Malinao.
Ang laing duha ka dams: Zamora ug Capayas, nagsalig
lang gyud sa uwan kay gagmay lang ang tubig nga
makuha sa mga duol nga tubod niini.
Niini nga sitwasyon, kon iabut sa Oktubre nga wala nay
uway, nagpadayag ang NIA nga himoon nila ang estrikto
nga pagrasyon sa tubig, ang pagpaneguro nga walay
hunob ug nga sagbot ang mga kanal aron dili masayang
ang tubig.
Gipaabut usab sa NIA nga moabag ang Department of
Agriculture ug ang Bohol Provincial Government nga
makatabang sa p undo alang sa cloud seeding aron may
masulod nga uwan sa mga dams ug magamit sa
nagsingabut nga katalagman.
SAKTONG PAGDUMALA SA TUBIG. Magkuwang ang
pundo sa mga dams nga magamit sa tingtanum sa
Oktubre, mao nga kinahanglan ang sakto nga pagdumala
sa pagpang-apud-apod sa patubig, matud sa mga taga
NIA nga sila Engr Maria Donesa Autida ug Aproniano
Añora, didto sa Kapihan sa PIA. (Hulagway gikan sa PIA-
Bohol)
DOLE nangunay sa pagbuhi pagbalik sa TIPC Bohol
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Agi ug pagpalig-on sa mekanismo sa pagsultihay ug
konsutahanay sa panig sa mga mamumuo, mga
tagdumala ug sa gobyerno, gipangunayan mismo sa mga
taga Department of Labor and Employment (DOLE) sa
Region 7 pinangulohan ni Regional Director Lilia Estillore
ang pag organisa sa Bohol Tripartite Industrial Peace
Council (TIPC) Karon gipangunahan na ni Gobernador
Erico Aristotle Aumentado, ang TIPC magsilbe nga bahan
nga makonsultahan ug tigtambag sa Bureau of Labor
Standards sa DOLE isip local mga mekanismo sa
paghisgutay sa mga palisiya, balaod, suholan ug mga
pagpadagan sa luwas nga trabahoan tali sa kagamhanan,
mamumuo ug mga tagdumala sa mga trabahoan, aron dili
na modangat pa ngadto sa kagubot ug
pagkadiskompyado sa mga trabahante.
Didto sa General Assembly nga nahitabo sa Jjs Seafoods
Garden,natumbok usab nga co chair ang DOLE sa
konseho ug kini representahan ni Bohol Labor and
Employment Officer Maria Eloida Cantona, CPA.
Napili usab nga Vice Chairs sila si Leoncio Plazos Jr.,
kinsa nagrepresentar sa mga tagdumala, mga amo ug
mga tag-iya sa negosyo ug pabrika, samtang si Bernardo
Bihag maoy representante sa mga mamumuo o labor
sector.
Si Plazos gikan sa Jjs Foodland, samtang si Bihag, sa
Bohol Mine Workers of the Philippine Mining Corporation.
Molingkod isip Board of Directors sa TIPC sila Baldomero
Monreal Jr., sa Bohol Light Company Incorporated, Maria
Selina Abarquez sa Bohol Quality Corporation, Haydee
Tan sa Holy Name University, ug Nikka Blanco Pactol sa
NICO security Agency.
Board of Directors usab sila William Gamorot, sa
TACPEWA AWATU Cocoa-Cola Beverages Philippines
Inc., si Jocelyn Calvis sa Bohol Quality United Workers
Association, si Ma Luz Lucip sa Marcela Farms Inc,
Employees Independent ug si Marilyn Camilotes sa
Alturas Supermarket Corporation.
Niining bag-o nga composition, ang TIPC, ubos ni Gob
Aumentado, hatagan sa gahum sa pagrepaso sa mga
nagpadayon nga mga palisiya sa mga mamumuo ug
pamuo, ekonomiya ug katilingbanon nga mga lagda ug
magtimbang sa local ug mga international nga katikaran
nga makaapekto niining mga kondisyones sa lnaw nga
mga industriya.
Sa pag-agni sa TIPC, mahimong mapaugmad pa sa mga
trabahante ug mamumuo ang ilang mga trabahoug uban
sa konsultasyon ug pagkukabildo sa mga tag-iyahag
negosyo, tagdumala ug sa sector sa mga mamumuo,
makahimo sila sa pagsugyot ug mga lakang ngadto sa
Presidente o Kongreso aron marepaso, iduso ang mga
makaayo nga palisiya ug suportahan ang mga lakang nga
makaayo sa kadaghanan.
Mahimo na usab nila nga motambag sa Kalihim sa DOLE
sa pagmugna ug mga palisiya, balaod nga may
kalambigitan sa mamumuo ug panarbaho, magpalig-on sa
hisgutanay ug mekanismo sa pagtinabangay ug alayonay
aron mamahimong tinubdan sa kasaligang relasyon nga
hapsay sa mga mamumuo ug mga tag-iyahag negosyo.
PERSONAL. Mismo si Dole 7 Regional Director Lilia
Estillore nang-aghat sa mga taga Bohol nga sakop sa mga
union sa mga mamumuo ug mga representante sa mga
negosyante aron palig-onon ang mekanismo sa hisgutay
aron ipabarug ang TIPC sa Bohol nga mao nay maghiusa
sa mamumuo ug negosyante apil ang kagamhanan aron
walay pagpakgang sa mga padagan sa negosyo nga
maka-ingon sa krisis. (Hulagway gikan sa PIA-Bohol)
Bigiw, sentro sa exhibit sa NM sa Boholano life
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sakayan nga bugsayan nga amakan na ang gisumpay sa
kasko, nakakita ka na ba niini?
Ang bigiw, sakayang bugsayan nga katigan nga may
kasko nga gikulit nga troso, dili na kasagaran makit-an sa
Bohol apan anaa karon naka-exhibit sa National Museum
Bohol, possible nga ang nag-inusarang bigiw amakan nga
masakyan pa, nga nia dinhi sa Bohol karon.
Ang bigiw, apil sa mga karaang butang nga maoy
magsibing bintana sa mga bag-ong tubo ug sa mga
katawhan aron ilang malantaw ang pamaagi sa kinabuhi
sa mga Bol-anon kaniadto.
Maoy sentro nga pasundayag nga halad sa National
Museum (NM) Philippines pinaagi sa NM Bohol alang sa
adlaw sa mga mangingisda, Mayo 31, ang bigiw u gang
sugilanan sa mga Bol-anon nga natuhog sa gatusan ka
mnga katuigan, gisaysay pinaagi sa mga karaang butang
nga nakuykuyan, naugkat ug napahibalik nga kinaiya ug
gamit, matud ni NM Deputy Director for Museums, Jorell
Legaspi, atul sa pagbukas sa exhibits.
Gibuksan nga nalakip sa mga karaang butang gikan sa
mga bato nga gamit sa mga sa naha-unang Bol-anon,
ngadto sa mga karaang gamit nga ginama sa clay nga
gibanabana nga diha na sa wala pa moabut ang mga
Kastila, ang uso kanhi nga lungon nga kinulit sa tibuok
troso aron sudlan sa mga nahipos nga bukog sa mga
kabanay nga namatay, kini nga mga gamit nakubkob,
napunitan ug nakaykay sa mga archaeologists ug
anthropologists didto sa Anda Peninsula, kasubangang
bahin sa Bohol.
Anaa usab didto ang panghagban o gamit sa paghabol,
gamit sa panguma ug panagat nga maoy nahaunang
gikabuhian sa mga katiguwangan, nagsaysay sa kakugi,
kamamugnaon ug sa kahalangdon sa karaang kinaiya nga
maoy naghulma sa mga Bol-anon karon, dugnag ni Atty
Cecilia Tirol, Director sa NM Visayas Museums.
Gawas sa bigiw nga may hagip-ot nga kasko nga
gisumpayan ug sinibit nga amakan, alang sa mas gaan,
mas tulin ug mas dali iulin nga bugsayan, makit-an usab
didto sa bag-ong permanente nga gallery sa mga karaang
gamit sa panagat, pagg-uma, pananggot, paghabol ug
ang gikahinaman nga asin tibuok nga halos mawala na
unta sa Bohol.
Kini nga mga exhibit, bukas alang sa tanan, ug sugod
ugma sa alas 9:00 nagdto sa alas 5:00 Martes ngadto sa
Domingo.
BIGIW AMAKAN. Human sa tulo na ka dekada nga wala
nany nanghimo ug bigiw, gibalik ni Alejandro Jubac ang
nawala na nga katakus sa paghimog sakayan nga
amakan, nga karon makit-an sa Bohol Museum. Kauban
ni Alejandro Andot Hubac ang iyang asawa nga si
Nemesia, sa pagbukas sa exhibit sa Paglawig. (Hulagway
gikan sa PIA-Bohol)
NABANHAW NGA BIGIW. Kon naa pa may nahibilin nga
bigiw karon, segurado nga gabuk ug dili na masakyan,
sahi sa makit-an sa National Museum Bohol karon nga
bigiw nga tgituyoan gayud ug himo aron ipabalik ang
talagsaon nga sakayang bugsayang katigan. (Hulagway
gika sa PIA-Bohol)
PBBM, nagtukod ug inter-agency body aron motubag
sa inflation
Sinulat ni Elvira Bongosia
Si Presidente Ferdinand Marcos Jr. nagtukod ug inter-
agency body nga gitahasan sa pagpugong sa pagsaka sa
presyo sa mga nag-unang panaliton ug kuryente ug
pagpalig-on sa anti-inflationary initiatives aron mapalambo
ang ekonomiya ug kalidad sa kinabuhi sa mga Pilipino.
Ang Executive Order No. 28 nagmugna sa Inter-Agency
Committee on Inflation and Market Outlook (IAC-IMO),
nga magsilbing advisory body sa Economic Development
Group (EDG) sa mga lakang nga makapugong sa
inflation, ilabi na sa pagkaon ug enerhiya, sulod sa mga
target sa inflation sa gobyerno.
Ang EO nag-organisar ug nag-usab sa ngalan sa
Economic Development Cluster isip EDG tungod kay
matud pa adunay panginahanglan sa pag-organisar pag-
usab sa EDC aron masiguro nga ang paghiusa sa mga
programa, mga kalihokan ug mga prayoridad ngadto sa
malahutayong pagtubo sa ekonomiya magpabilin nga
episyente ug epektibo.
Ang EO nga gilagdaan niadtong Mayo 26 naglatid usab
nga tungod sa nagkataas nga presyo sa mga nag-unang
panaliton, ilabina sa mga kahinguhaan sa pagkaon ug
enerhiya, ang pagmugna ug usa ka advisory body sa EDC
nga gitahasan sa direktang pagsulbad sa inflation,
pagpalig-on sa EDC, ug pagpalig-on sa kasamtangan nga
mga inisyatibo sa gobyerno nga nagtumong sa
pagpalambo sa ekonomiya ug sa kalidad sa kinabuhi sa
katawhang Pilipino.
Ang National Economic and Development Authority
(NEDA) maoy magsilbing chair sa
IAC-IMO; ang finance secretary isip co-chair; budget
secretary isip vice-chair; ug ang mga kalihim sa
agrikultura, enerhiya, siyensya ug teknolohiya,
pamatigayon, ug interior
isip mga miyembro.
Lakip sa mga gimbuhaton sa advisory body mao ang pag-
monitor pag-ayo sa mga nag- unang hinungdan sa
inflation, ilabi na sa pagkaon ug enerhiya, ug sa ilang duol
nga tinubdan ug hinungdan; susihon ang sitwasyon sa
supply-demand alang sa importanteng mga panaliton sa
pagkaon sa panahon sa pagtanom, ug tugotan ang matag
karon ug unya nga pag-update samtang adunay bag-ong
impormasyon.
Gitahasan usab kini sa pagsusi sa posibleng epekto sa
natural ug hinimo sa tawo nga
mga shock sa suplay sa mga nag-unang panaliton sa
pagkaon; ug regular nga pagmonitor sa mga datos nga
gikinahanglan aron masusi ang mga presyo sa pagkaon
ug ang sitwasyon sa suplay ug panginahanglan.
Ang IAC-IMO gimanduan usab sa pagpahigayon sa
regular ug episyente nga pagpaambit sa datos sa mga
hingtungdan nga ahensya aron mahimo ang tukma sa
panahon nga pagtuki sa sitwasyon sa suplay ug
panginahanglan; monitor sa tibuok kalibutan, rehiyonal ug
lokal nga mga kalamboan ug mga isyu nga mahimong
makaapekto sa mga presyo, ug paghatag ug tukma sa
panahon nga mga rekomendasyon sa EDG ug mga
hingtungdan nga ahensya sa mga lakang sa pagpugong
sa pagsaka sa presyo ug pagpalambo sa food security
base sa ex-ante supply ug demand analysis.
Gimando usab sa Presidente ang IAC-IMO nga mosumiter
ug report ngadto sa EDG sa kahimtang sa suplay ug
panginahanglan sa pagkaon ug enerhiya ug
panginahanglan sa nasod matag kwarter, o sa
gikinahanglan sa mga kahimtang.
Ang taho kinahanglan nga maglakip sa mga
rekomendasyon sa mubo, medium ug long-term nga mga
lakang sa pagdumala sa inflation.
Ubos sa EO, ang IAC-IMO kinahanglan usab nga
maghimo ug magmentinar sa dashboard nga adunay
kalabotan nga kasayuran sa mga presyo, ingon man ang
suplay ug panginahanglan alang sa mga panaliton sa pagkaon ug enerhiya.