Mga tinubdan sa Bohol Water ug maintenance
activities sa pumping stations gipadayag
Sinulat ni Victor M. Tambis
Sumala sa gitugot sa National Water Resources Board
(NWRB) pinaagi sa Certificate of Public Convenience (CPC),
ang Bohol Water Utilities, Inc. (Bohol Water), naga-alagad
niining maong mga dapit: Tagbilaran City, kabahin sa Baclayon
ug sa mga lungsod sa Dauis ug Corella pinaagi sa bulk supply
alang sa naulahing duha ka mga lungsod.
Ang tinubdan (source) sa tubig nga gi-supply niining mga
naasoy nga mga dapit, gikan sa mga deep wells o kanang
gitawag nato ug underground water.
Kining maong mga tinubdan o pumping stations anaa sa mga
nagkalain-laing dapit sa Tagbilaran City ug sa lungsod sa
Corella ug kining maon mga tinubdan naghupot ug mga
pagtugot (water permits) nga gi-issue sa National Water
Resources Board (NWRB).
Ang component sa usa ka pumping station mao ang
submersible pump ug iyang motor, riser pipes ug control panel
diin naga-andar kini sulod sa 24 oras.
Ang average production sa tanag pumping stations sa Bohol
Water anaa sa 22,000 cubic meters matag adlaw.
Aron sa pagsiguro nga maayo ang kundisyon sa mga pumping
stations, kinahanglan nga ma-maintain niini ang gitawag ug
“pump efficiency” sa matag pumping unit (PU).
Sa maong katuyo-an, ang production section maghimo ug
regular preventive maintenance services (PMS) sa tanang
pumping stations ka-usa matag 12,000 running hours sa PU’s
nga anaa sa Tagbilaran City ug ka-usa sa kada 9,000 running
hours sa Corella PU’s.
Gawas sa PMS sa kada PU, ang Bohol Water nag maintain
usab ug mga spare units sa pumps ug motors aron pagsiguro
nga kon adunay breakdown nga magpanghitabo sa usa ka PU,
aduna dayon available materials nga ikapuli aron dili dugay ang
pag repair niini.
Sa panahon sa scheduled power interruptions, ang Bohol
Water adunay 11 ka generating units nga maoy mopadagan sa
mga pumping stations aron dili mawad-an ug tubig nga gi
serbisyo ngadto sa mga konsumidor. Gipaningkamutan usab
sa maong Kompanya nga permanente o walay undang ang
pag-andar sa mga pumping stations aron kini maka-alagad
gayud ngadto sa mga konsumidor.
Pagka karon, ang Bohol Water nagsigi ug pangita ug dugang
tinubdan sa tubig aron sa pagtagbo sa nagsaka nga
panginahanglanon sa tubig sa nahisgutang mga gialagaran nga
dapit, ug aron usab pag-extend sa maong serbisyo sa tubig
ngadto sa mga laing lugar nga itugot sa NWRB.
Simbahan sa Dauis, giila isip usa
ka National Cultural Treasure
Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang Our Lady of the Assumption Parish Church Complex sa
lungsod sa Dauis giila isip usa ka National Cultural Treasure sa
National Museum of the Philippines.
Ang National Museum of the Philippines-Bohol kauban ang
Diocese of Tagbilaran niadtong Lunes, Agosto 14, 2023,
nanguna sa Ceremonial Turnover and Acceptance sa marker.
Si Atty. Ma. Cecilia Tirol, Director sa Visayas National Museum
opisyal nga mitunol sa certificate of turnover ngadto kang Most
Rev. Alberto Uy, Obispo sa Tagbilaran.
Gitambongan ang maong kalihokan nila ni H.E. Rev. Charles
John Brown, Apostolic Nuncio sa Pilipinas; Rev. Fr. Jose
Sinforiano Monton, Parish Priest; Gobernador Erico Aristotle
Aumentado; ug Dauis Mayor Roman Bullen nga nagnagsilbi
usab nga mga saksi.
Gitukod sa neo-gothic ug neo-classic nga estilo, ang Simbahan
sa Dauis usa ka talagsaon nga simbahan sa Bohol. Kini nga
simbahanon adunay talagsaon nga istilo sa pagpintal sa
kisame ug nagsunod sa usa ka lahi nga programa sa
iconographic.
Ang Simbahan sa Dauis adunay coffered ceiling, dili sama sa
ubang mga simbahan nga adunay relihiyoso nga mga talan-
awon, ug ang mga dibuho nahimo lamang nga representasyon
sa mga lugar nga nasakup sa transept, cupola, ug sanctuary
diin gipakita ang mga talan-awon sa kinabuhi sa Mahal nga
Birhen Maria ug Jesus.
Ang tibuok kultural nga kabtangan sa complex sa parokya
adunay usa ka squat hexagonal tower nga gitukod isip usa ka
pagtan-aw batok sa mga piratical raiders nga gitukod niadtong
1774.
Ang plaza atubangan sa apse sa simbahan gilibotan sa usa ka
ubos nga paril nga gituohan nga bahin sa kuta nga gitukod sa
mga Heswita . Ang atubangan sa dagat sa luyo sa casa
parroquial kay murag balwarte nga estruktura nga makadugang
sa kuta sa dapit.
Niadtong 2009, ang complex sa simbahan gideklarar nga
National Historical Landmark sa National Historical
Commission of the Philippines (NHCP).
Niadtong Agosto 29, 2011, gideklarar sa National Museum of
the Philippines ang Shrine-Parish of the Assumption of the
Blessed Virgin Mary Complex uban sa koleksyon niini sa mga
liturhikanhong butang, isip usa ka National Cultural Treasure.
Upat ka tuig ang milabay, atol sa 2013 Bohol Earthquake, ang
façade ug portico sa simbahan nadaot ug sa ulahi gipahiuli sa
NHCP.
Opisyal nga gitunol ni Atty. Ma. Cecilia Tirol, Director sa
Visayas National Museum ang certificate of turnover sa Our
Lady of the Assumption Parish Church Complex sa lungsod sa
Dauis isip usa ka National Cultural Treasure ngadto kang Most
Rev. Alberto Uy, Obispo sa Tagbilaran. (Hulagway gikan sa
National Museum of the Philippines-Bohol)
Mga drug-cleared barangays
sa Bohol sobra Katunga na
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sobra na sa Katunga ang kadaghanon sa mga barangays sa
Bohol nga napalingkawas sa hulga sa illegal nga drugas.
Kini maoy gitaho sa Philippine Drug Enforcement Agency
(PDEA) pinaagi ni Intelligence Officer Ferdinand Kintanar, didto
sa labing bag-o nga Provincial Peace and Order Council
Meeting, niadtong unang semana sa Agosto.
Matud niya, sa 1,109 ka mga barangays sa Bohol, 649 na niini
ang napamatud-an nga luwas na sa hulga sa illegal nga
drugas, nga karon may kinatibuk-an nga nga drug cleared
barangays nga moabut na sa 59%.
Kahinumduman nga un ana usab nga nabutyag sa PDEA ug sa
hiniusang bahan nga nagtutok sa paghatag solusyon sa suliran
sa illegal nga drugas nga sa 1,109 ka barangays,17 lamang
niini ang wala gyud matandog ug masudli sa illegal nag drugas.
Gikataho usab nga walay barangay sa Bohol nga natumbok
nga may grabe nga suliran sa illegal nga drugas.
Sa mga barangay nga na clear na sa Regional Oversight
Committee, 268 ka barangay niini hinuon ang may kasarangan
lamang nga suliran sa illegal nga drugas, ug lain pa nga 364 ka
barangay nga may dyutay nga suliran sa drugas.
Ang mga bag-ong barangay nga na-clear sa ROC mao ang
Cabacnita ug Owac sa Bilar, Cabug sa Loon, Sto. Nino sa San
Miguel, Lourdes sa Panglao ug Pitogo sa President Carlos P
Garcia.
Dala niini, ipadayon pa sa PDEA ang pag clear sa nahibilin nga
466 la barangay nga wala pa nila masubay.
Niin inga kadaghanon, 238 niini gi-ingon nga may kasarangan
nga sulirans a drugas ug 228 lamang ka barangay ang may
medyo dyutay nga suliran sa illegal nga drugas. Kasarangan
manang suliran o may medyo gamay nga suliran, tumong sa
PDEA nga kini ma-clear na.
Bohol, maniid pa ug laing 15 adlaw
pagsuta kon may ASF bang nakaipsot
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Lain nga napulo na lang ka adlaw ang paabuton pa sa mga
taga Bohol aron ilhon kon unsa ka epektibo ang pagpababoy
niini sa African Swine Fever (ASF) virus nga nakasugod na
unta ug takod didto sa San Vicente Pilar.
Kini, sobra na sa gilatid sa nasudnong palisiya sa ASF, apan,
matud pa, lahi ra gyud kon mang segurado na.
Kini usab human nga nakalabang na ang una nga 15 ka adlaw
nga wala nay lain pang outbreak nga namatikdan gawas sa
index cases nga didto sa Purok 6 sa San Vicente Pilar.
Seguns a Department of Agriculture – Administrative Circular
No. 02 series of 2022 na naglatag sa tulo ka kondisyones aron
ang usa ka lugar ikadeklara nga positibo na sa ASF.
Ang una niini, sulod ang Bohol, matud ni Dr Stella Marie Lapiz,
Provincial Veterinarian, didto sa Kapihans a PIA.
Nalatid sa DA Admin Circular No 12 nga kon ang lugar adunay
namatikdan nga pagbutho sa kagaw nga gitimaan sa
pagkasakit sa mga baboy ug pagpangamatay niini, usa ka kini
ka kondisyon.
Apan gawas pa niana nga kondisyonh nga nasulod na ang
Bohol, ang duha pa ka kondisyon nag-ingon nga kinahanglang
gawas sa unang natumbok nga mga kaso, may lain pang kaso
nga mingbutho sa laing lugar.
Wala kini mamatikdi sa Bohol bisan pa nga gitestingan na ang
tanang baboy nga anaa sa 100 ka metros gikan sa tangkal sa
mga nasakit ug namatay sa San Vicente, dayag ni Dr. Lapiz.
Ikatulo nga kondisyon, kon ang sakit, nakatakod sa laing lugar
sulod sa 15 ka adlaw human kini mamatikdi.
Matud ni Dr. Lapiz, wala usab kini mamatikdi sa Bohol, ug gani,
dugang niya, ilang gilagda ang laing 15 ka adlaw aron sutaon
kon may nakagawas ba gayud nga kagaw gikan sa gibabuy
nga lga lugar.
Niadtong miaging semana, natala na sa Bohol ang uannag 15
ka adlaw human mamatikdi ang una nga kaso sa sakit.
Apan bisan pa, walay kompyansa ang Bohol aron pugngan
gyud kon ugaling may nakadala sa kagaw gawas sa index
cases.
Didto sa Lundag Pilar, gipahigayun sa team sa Office of the
Provincial Veterinarian ang IEC aron ipahinumdom sa mga
katawhan didto ang mga protocols nga sundon aron dili
makasulod ang sakit didto.
Ang Lundag Pilar, mokabat na ug kapin sa kilometro gikan sa
San Vicente, Pilar.
LUNDAG IEC TEAM. Naabtan sa PIA bohol ang team sa OPV
nga naghimo ug IEC didto sa Lundag Pilar, usa ka kilometro
kapin na gikan sa kaso sa pagkasakit sa mga baboy. Gawas
nga menos na ang tsansa sa kagaw nga makaabut dinhi kay
wala na ngani makasulod sa una nga 100 ka metros, ang IEC
nahitabo 19 na ka adlaw human sa unang kaso. Ang bahan
giabi-abi sa Kapitan sa Lundag: Edilio Balaba Sr. (ika-duha
gikan sa walang dapit). (Hulagway gikan sa PIA-Bohol)
One Meralco mihatag solar
Power sa LETMULCO Pilar
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Gitugyan sa One Meralco Foundation (OMF) pinaagi sa
Exective Director niini nga si Jeffrey Tarayao ang Agriculture
and Livelihood Electrification Project nga nagalangkub sa 5.4
megawatts nga solar power alang sa Lundag Eskaya Tribe
Multi-purpose Cooperative (LETMULCO) aron magamit sa pag-
paandar sa ilang mga makinarya pagproseso sa camote ug
saging nga ikadugang sa ilang panginabuhian.
Gidawat kini ni Mayor Wilson Pajo, kauban ni Kapitan Edilio
Balaba Sr., sa Lundag ug mga opisyales sa LETMULCO
pinangulohan ni Apolonio Bia Jr., chairman ug mga sakop ang
proyekto nga magseguro nga bisan ug magbrown out,
makahimo pa gihapon sila sa pagpaandar sa ilang mga makina
sa food processing.
Gilangkoban sa mga sakop nga pulos mga sakop usab sa
komunidad sa Eskaya, ang LETMULCO nangandoy usab nga
makabaton ug dugang kapanginabuhian aron kubsan na ang
pagsalig sa lasang aron may makaon ug mabuhi nga luwas.
Ang LETMULCO, usa sa 7 ka barangay sa Pilar nga nakaapil
sa Department of Environment and Natural Resources (DENR)
Integrated Resources and Environmental Management Project
(INREMP) aron makatabang sa pagpahiuli sa mga kalasangan
nga apektado sa mga natural nga katalagman ug sa
pagpanamastamas sa tawo.
Isip nasulod sa INREMP, natahasan ang LETMULCO nga
mananom ug kahoy sa ilang mga sikbit sa kalasangan, ug bugti
niini, hatagan sila ug mga proyekto ug mga himan abag sa
panginabuhian, gikan sa kagamhanan.
Gawas sa farm to market roads nga nakuha sa LETMULCO
gikan sa INREMP, nahatagan usab kini ug panginabuhian
pinaagi sa food processing building, banana chip ug shredding
machine nga gipaandar sa koryente.
Nagamit na unta ang makina, apan napaundang kita sa
panginabuhian tungod sa bagyong Odette nga nakaguba sa
processing shed ug nakapawon sa koryente sulod sa tulo ka
uwan, saysay ni Bia Jr,. human ang bagyo nakapaundang sa
ilang nagsugod na unta ug kabuhi nga negosyo.
Ang LETMULCO, misalmot usab sa proyekto nga 1 for Trees
ug sa usa ka milyon ka kahoy nga gitumong nga abton sa One
Meralco Foundation.
Tuyo usab sa OMF ang pagpatanum sa mga kahoy sa mga
komunidad nga apektado sa mga katalagman ug bantang sa
kakuyaw sa mga kalamidad isip dugang panalipod niini sa
kakuyaw, pasabut pa ni Jeffrey Tarayao, OMF executive
Director kinsa personal nga mitambong sa pagtugyan.
Ug diha nga nakita sa OMF ang suliran sa LETMULCO nga
may mga makina apan wala magamit tungod sa kawalay
koryente, gipahimutang sa OMF ang solar power electrification
nga nagsuporta sa panginabuhian sa mga sakop sa Eskaya.
Karon, human ikapahimutang ang solar panels ibabaw sa atup
sa Covered Court sa Barangay, gihimuan usab ug kutay sa
koryente paingon sa processing shed aron magamit ang mga
makinarya bisan sa brownout.
Ang LETMULCO ika duha pa lamang nga proyekto nga solar
power nga nahatag sa OMF,a ng usa niini didto sa Davao
Oriental, matud ni Tarayao.
Karon, mahimo na nga ipadayon sa LETMULCO ang ilang
camote ug banana chips, kay bisan kon mapawong ang
koryente, ang gahum sa solar makapaandar sa pipila nil aka
makina.
Mapasalamaton si Mayor Pajo sa OMF, ug sa PROCESS
Bohol, nga maoy conduit NGO sa OMF sa pagpatuman sa
ilang mga proyekto dinhi, samtang mihangyo ang mayor nga
dugangan pa unta sa OMF ang tabang sa iyang lungsod.
LIBRE NGA KORYENTE. 5.4MW nga solar power ang
gitugyan sa OMF ngadto sa LETMULCO ug gidawat ni Mayor
Wilson Pajo ug LETMULCO Chairman Apolonio Bia, Jr.,
(naggunit sa timaan sa donasyon) samtang nagsaksi nga mga
sakop sa LETMULCO ug sila OMF Exec Dir Jeffrey Tarayao,
representante ni Kong Tutor nga si Mabini Kagawad Ester
Anchuelo ug Aurelaio Salgados, executive Director sa Process
Bohol. Ang koryente magamit sa LETMULCO pagpa-andar sa
ilang mga
makina sa food processing. (Hulagway gikan sa PIABohol)
Mapasalamaton si Mayor Wilson Pajo sa tabang sa One
Meralco Foundation tungod sa kayo niini alang sa dugang abag
panginabuhian sa mga sakop sa Eskaya nga nagsalig sa
panguma ug sa lasang aron mabuhi. Kini makapa-kubos sa
pag-gamit sa kahinguhaan sa lasang ug magpahilayo sa tawo
sa pag-abuso sa kalikopan. (Hulagway gikan sa PIA-Bohol)
BALAK (BISAYA)
Para sa tawo nga ulahi na ang pagbasol:
KON MOSALOP NA ANG IMONG ADLAW
Kinaiya sa tawo ang mangandoy maadunahan
Buhaton ang tanan para pangandoy matuman
Dili bililhon sa iya bisan dunay masakitan
Kay alang kaniya labaw ang kalampusan
Padayon tinguha ang paghakgum ug bahandi
Adlaw ug gabii way oras nga guipili
Halos wa siyay pahuway paghunahuna
Aron tanang buhaton niya mahiluna
Wala na siyay higayon maglingaw-lingaw
Mga higala nagsigui na ug yaw-yaw
Kay dili siya gustong masayang
Iyang guimbuhaton nga maundang
Karon nga daghan na siya ug bahandi
Gusto niya nga siya ang maghari
Aron tahuron siya sa kadaghanan
Para tanang gusto niya matuman
Hasta ang pagsimba sa MAKAGAGAHUM
Nawala sa iyang kaugalingong paghandum
Kay guipalabi ang pagtigum ug salapi
Importante sa iyang kinabuhi ang bahandi
Nawal sa iyang galamhan
Nga ang tawo may kinutuban
Guitakbuyan ug sakit sa daklit lang
Guidala sa tambalanan aron tambalan
Ni-ining higayona iyang bahandi way nahimo
Nahurot ang katigayonan sakit wala maayo
Mga mananambal wala magkadima-o
Sa sakit nga wala sila makahibalo
Karon ang tawo naka hunahuna dayon
Kay duol na ang iyang kamatayon
Kadaku sa iyang pagbasol
Aron siya may higayon paghinolsol
Ang GINOO andam modawat sa nagbasol
Sa tawong iyang sala naghinolsol
Pagdangop sa MAKAGAGAHUM ang nilabaw
KON MOSALOP NA ANG IMONG ADLAW