Jobs fair, WCO sa Bohol Cultural Center
atul sa 29 th TESDA anniversary, Aug 25
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Gipanawagan sa mga tinugyanan sa Technical
Educaion and Skills Development Authority
(TESDA) ang mga Bol-anon nga nangitag
trabaho, ilabi na kadtong mga mingraduate sa
TESDA training courses nga wala pa
makapangitag trabaho nga mobisita sa World
Café of Opportunities (WCO), sa Biyernes
Agusto 25 didto sa Bohol Cultural Center
sugod alas 8:00 ngadto sa alas 5:00 sa hapon.
Dungan n usab sa National Technical ug
Vocatinal Day, ipahigayon niana nga adlawa
ang jobs fair ug jobs facilitation, skills
demonstrations, scholarship grants and
awarding of scholarships ug ang love for all
caravan, padayag ni Engr. Winefredo Salas
Provincial Director sa TESDA Bohol.
Manawat usab didto ug enrollment of trainees,
u gang pagpang-apud-apod sa mga
scholarship slots gikan sa kagamhanan.
Ang WCO usa na sa mga gikahinaman ug
gipang-iliw nga programa sa TESDA nga
kasagaran idungan pagpahigayon sa tinuig
nga anibersaryo sa ahensya nga naghatag ug
bansaybansay sa mga tawo nga buot
makabaton niini, ilabi na kadtong walay pormal
nga training, pasabut ni Engr Salas.
Ang WCO magsilbe nga one-stop shop diin
ang mga ahensya sa kagamhanan, pribado
nga kompanya, ug tech-voc institutions magka-
abut aron sa pagtanyag sa kapanarbaho-an,
bansaybansay, skills demonstrations, ug
pagpang-apud-apod sa mga scholarship
grants, hinabang ngadto sa mga TVET
graduates, dugang niya.
Gipahiluna dungan usab sa ika 29 nga
anibersaryo sa TESDA, ang WCO sa Bohol
paga-apilan usab sa lima ka mga Provincial
Training centers sa Bohol, sa BISU, duha ka
LGUs, duh aka LGU colleges, 29 ka mga
pribadong Technical vocational Institutions, ug
8 ka farm schools dinhi sa Bohol, dugang ni
TESDA Bohol Supervising TSDS Joan Sayon
didto sa Kapihan.
Ang TESDA Bohol usab mipadayon sa mga
programa niini sama sa pagsulong sa mga
programa pagpabansaybansay sa mga buot
makabaton ug katakus manarbaho,
pagparehistro sa mga short programs nga
gitanyag sa mga private ug public Technical
Vocational institutions (TVI) lakip na ang
pagmonitor sa pagpatuman sa standard nga
programa ug sa paghimo sa mga competency
assessment sa mga makahuman sa
bansaybansay.
KAHIGAYUNAN NGA MAKAKUHAG
DUGANG BANSAY. Giawhag sa mga
tinugyanan sa TESDA ang mga Bol-anon nga
mobisita sa WCO nga mahitabo atul sa ila 29
nga anibersaryo sa TESDA, didto sa Bohol
Cultural Center sa Biyernes, Agosto 25. Didto
mahitabo ang jobs fair ug jobs facilitation,
granting of scholarship slots, distribution of
livelihood kits, students allowances, Love for
all Caravan nga tambongan sa mga potential
employers ug entrepreneurs, TVIs ug mga
LGUs nga nagtanyag sa mga bansaybansay
sa TESDA, matud nila TESDA Bohol PD Engr
Winefredo Salas ug Supervising TSDS Joan
Sayon. (Hulagway gikan sa PIA-Bohol)
Advisories sa BLCI gipagawas
Sinulat ni Sheryl B. Paga
Ang buhatan sa Bohol Light Company, Inc.
(BLCI), buot magpahibalo sa mga konsumidor
sa dakbayan sa Tagbilaran niining musunod
nga mga importanting detalye.
Adunay pagkunhod sa presyo sa kuryente sa
bulan sa Agosto kung itande kini sa bulan sa
Hunyo. Alang sa mga residential consumers
niubos kini ug P1.62 per kWh ug P1.87 per
kWh usab alang sa mga commercial
consumers. Maita sa Table 1 comparison sa
power rates sa bulan sa Agosto 2023 ug Hulyo
2023:
Ang mga hinungdan sa pag-ubos sa presyo
sa atong kuryente mao kining musunod: pag-
ubos sa presyo coal in the world market;
pagsulod sa bag-o nga power supplier nga
nakontrata sa Bohol Light sugod kaniadtong
Hulyo 4, 2023 nga mao ang pinakaubos nga
presyo base sa patakaran sa procurement
process nga gihimo.
Naningkamot ang mga kadagkuan sa Bohol
Light nga makapangita ug mas ubos nga
presyo sa kuryente deri sa dakbayan sa
Tagbilaran alang sa kaayuhan sa mga
konsumidor. Ang nasinating pagsaka sa
presyo sa nilabay nga mga bulan, tungod
kadto sa mahal nga presyo sa produkto sa
lana ug coal, diin ang tibuok nasud sa
Pilipinas, nakasinati ug pag-usbaw sa atong
balayranan sa kuryente.
Sa laing bahin, adunay nasinati ang Tagbilaran
City nga kalit nga pagkapalong sa kuryente sa
pipila ka mga adlaw nga milabay. Ang mga
rason sa pagkapalong sa kuryente, mao kining
musunod: Pagkadaot sa Linya gikan sa Power
Generation Plant to Transmission line (NGCP)
diin dili kini control sa Bohol Light; Pagkaguba
sa mga distribution line o poste tungod kay
aksidenting naigo sa mga sakyanan diha sa
kalsada; mga line trippings tungod sa mga
mananap nga nitakdo o nisaka sa atong linya
susama sa halas, langgam or tuko; natural
calamities sama sa makusog nga kilat, dogdog
ug ulan. Mao kini ang makaangin sa pag trip
off sa atong mga linya tungod sa pag react sa
gipangtaod nga protection equipment sama sa
lightning arresters ug fuses aron dili
makahatag ug dakong kadaot ngadto sa ubang
mga linya sa kuryente.
Gipahibalo usab sa Bohol Light ang mga
angay buhaton sa mga konsumidor kabahin sa
Unsafe Service drop Wire Connection. Isip usa
ka konsumidor, obligasyon nato ang paglantaw
sa atong linya sa kuryente gikan sa secondary
line padulong diha sa atong tagsa-tagsa ka
panimalay.
Aron malikayan ang mga kadaot sa masa
electrical ground o electrocution, kinahanglan
nga atong e-maintain ang paghinlo sa nga
lugar nga giagi-an sa wire hangtud muabot kini
sa atong panimalay.
Kung panaglitan, nag gamit pa kita ug daan
nga wire nga copper, ato na kining pulihan
tungod kay dako ang posibilidad nga kini na
paksi na ang panit tungod sa kadugayon na sa
panahon.
Kung kulang ang atong budget sa pagpuli sa
copper wire, pwde ra usab nga muhangyo ang
konsumidor sa Bohol Light nga mukuha ug
materyales sa opisina.
Ang kantidad sa gigasto sa pagpuli sa copper
wire, idugang lamang sa monthly billing
statement sa konsumidor nga hingtungdan.
Niining paagiha, dili bug-at kaayo ang
pagbayad sa pagpuli sa copper wire.
Ang mga requirements sa pagpuli sa copper
wire mao kining mosunod: application Form
aron makahulam ug materyales ang
konsumidor diha sa buhatan sa Bohol Light ug
e-apil ang balayranan diha sa monthly billing
statement; valid ID sa applicant; sketch kung
asang dapita ang address sa applicant;
photocopy sa Electric Billing Statements sa
konsumidor; authorization letter sa tag-iya sa
panimalay kung dili ang tag-iya ang mu apply
sa pagpuli sa copper wire (mao kini ang
Authorization Letter alang sa Affidavit of
Undertaking inubanan sa valid ID sa
nagproseso).
Kon aduna kamoy mga pangutana kabahin sa
pag proseso sa application sa pagpuli sa
copper wire, palihog lang ari sa atong opisina
sa BLCI o tawag lang sa hotline 0931-852-
4312 aron matagaan ug katin-awan.
Laing advisory nagpahibalo nga ang BLCI
adunay nadawat nga komunikasyon gikan sa
Energy Regulatory Commission (ERC) uban
ang koordinasyon sa Department of Energy
(DOE) ug Department of Social Welfare and
Development (DSWD) kabahin sa paglugway
(extension) sa implentasyon sa RA 11552
ngadto sa bulan sa Septembre 2023.
Kini nga balaod, sa pagpalapad ug pagpa-
usbaw sa pagpatuman sa Lifeline Rate, nga
nag-amendar alang sa katuyuan sa seksyon
73 sa Republic Act No. 9136, nga nailhan sa
ngalan nga Electric Power Industry Reform Act
of 2001, nga giusab sa Republic Act No.
10150.
Gimanduan ang BLCI nga ipatuman ang
disqualipikasyon sa mga konsumidor nga dili
angayan nga maapil sa lifeline rate discount.
Ang gibasihan sa BLCI sa diskwalipikasyon
mao ang listahan nga gihatag sa ERC nga
nagagikan usab sa DSWD.
Ug tungod niini, ang BLCI buot modasig sa
tanang 4Ps Beneficiaries ug tanang nagpuyo
ubos sa poverty threshold, sa pag-apply didto
sa opisina sa BLCI sa lifeline rate discount
aron padayon kitang makapahimulos sa
maong pribilihiyo nga gimugna sa gobyerno.
Ang maong discount dili na automatic. Mao
nga gikinahanglan ang pormal nga aplikasyon
niini para sa evaluation and approval.
Trinidad, Catigbian pa, may
“Balay Silangan Programs”
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Duha pa ka lungsod sa Bohol ang may
napatukod nga pasilidad alang sa pag-abag
aron mapahiuli na ang mga nahung ug sa
illegal nga drugas ug buot na nga magbag-o.
Kini maoy gipadayag ni Philippine Drug
Enforcement Agency Bohol Chief Agent
Ferdinand Kintanar, atul sa Kapihan sa PIA sa
miaging semana.
Matud ni Kintanar, ang lungsod pa lamang sa
Trinidad ug Catigbian ang mga kalungsuran sa
Bohol ang nakapahiluna na sa ilang mga Balay
Silangan.
Ang Balay Silangan, subay sa Dangerous
Drugs Board (DDB) Resolution No 3, series of
2016, maoy magpahiluna sa mga Programa sa
pag-atiman sa mga Drug Personalities nga
mingtugyan sa ilang kaugalingon sa mga
tinugyanan, ug kini naglatid usab sa mga sa
giya alang niini.
Dugang pa, sa DDB Regulation No 4, series of
2016, sa Oplan Sagip, nahilatid usab kini sa
sumbanan sa mga mingboluntaryo pagtahan
sa mga drug users ug mga mekanismo sa
barangay Anti Drug Abuse campaigns,
samtang nagtanyag sa mga giya sa mga
mingtahan nga naglangkob sa mga
interventions, mga bansaybansay,
panginabuhian ug mekanismo aron mamonitor
kining mga tawhana sa ilang pagpahiuli.
Sa panginahanglan sa reformatory
rehabilitation aron tul-iron ang hiwi nga
hunahuna ug kinaiya sa mga mingtahan aron
mamahimong produktibo ug mas dali nga
madawat sa katilingban ug sa ilang mga
pamilya, gikinahanglan ang Drug Abuse
Treatment ug Rehabilitation Center nga mao
ang Balay Silangan, pasabut ni Agent
Kintanar.
Ug kay ang Balay SIlangan magsilbi man nga
instrumento sa pagpahiuli sa mga drug
personalities nga mingsurrender ug kadtong
nadakpan apan nakakuha ug plea bargaining,
magamit usab ang Balay SIlangan sa mga
mingsurrender nga drug personalities apan
wala na magkinahanglan sa mas dupot nga
medical treatment sa ilang pagkahungog.
Sa Balay Silangan, makuha didto sa drug
personality ang pagkat-on ug sa pagbaton ug
kahibalo sa maayong panglawas, ilabi na sa
kasayuran kabahin sa illegal nga drugas, ang
epekto niini sa lawas ug hunahuna sa tawo ug
ang unod sa Dangerous Drugs Act.
Makuha usab didto ang psychological, spiritual
ug physical nga mga kalihukan sama sa
counseling, moral recovery activities, values
Formation, Personal Life Skills, Community
Service, Exercise ug Sports Activities ug
Family visitations.
Tudluan usab sila sa Livelihood ug
pagpangempleyo sama sa pagsugod ug
pananum, paghimog sabon, pagmasahe,
pamanday, pagwelding ug electrical servicing,
pagpanupi, pagluto pag-atiman sa mga ohong
ug uban pang kapanginabuhian.
Niini, kinahanglan sa Balay Silangan ang
classrooms, katulganan, kaliguanan ug mga
kasilyas, kan-anan, library, clinic ug mga
duwaanan o sports and recreation areas.
Gawas pa niana, gikinahanglan usab nga
ipahimutang didto ang mga tawo ngamodala
sa programa apil ang mga mopaambit sa mga
bansaybansay ug tigtambag.
Hinuon, wala masulti sa PDEA kon ang
Trinidad ug Catigbian, may napahimutang na
bang mga tawo nga maodumala sa ilang mga
pasilidad.
Niini, matud pa sa DDB, mahimo lamang nga
ma fully cleared ang usa ka lungsod sa illegal
nga drugas kon may pasilidad kining matukod
nga magpadagans a programa sa Balay
Silangan.
LISUD MA DRUG CLEAR? Asa man paingon
ang mga nadakpans a illegal nga drugas, apan
nakakuha sa plea bargaining? Kasagaran,
wala kay nagdumili sa pagsulod sa Community
Based Drug Rehabilitation Program Without
Walls ug walay pasilidad nga kapadulngan
sama sa tumong sa Balay Silangan, kini maoy
napalutaw atul sa Kapihan sa PIA uban sa
PDEA pinaagi ni Agent Ferdinand Kintanar.
(Hulagway gika sa PIA-Bohol)
DOH sa mga kabataan: Magpabakuna na
batok sa vaccine-preventable diseases
Sinulat ni Elvira Bongosia
Isip pag-obserbar sa National Adolescent
Immunization Month ning buwan sa Agosto,
gipahinumdoman sa Department of Health
(DOH) ang mga kabatan-onan nga
kinahanglan nilang protektahan ang ilang
kaugalingon batok sa mga sakit pinaagi sa
mga booster shot bisan pa man nga
nabakunahan na sila niadtong bata pa.
Sa usa ka pahayag, gipasabot ni Dr. Janis
Asuncion Bunoan-Macazo sa DOH Disease
Prevention and Control Bureau’s Child,
Adolescent, and Maternal Health Division nga
adunay mga bakuna nga moubos ang
proteksyon human sa pipila ka tuig sama sa
diphtheria, pertussis, ug tetano.
Tungod niini, si Bunoan-Macazo, miingon nga
angay sila adunay booster matag
ikalimang tuig.
Gidugang pa niini nga ang mga kabataan nga
may edad 10 hangtod 19 kinahanglan
makakuha ug boosters alang sa bakuna sa
tipdas-rubella, ug bakuna sa tetanus
diphtheria.
Giingong mahimo usab silang makakuha ug
mga booster alang sa mga bakuna alang sa
Hepatitis A, Hepatitis B, Influenza, ug Varicella
o chicken pox gikan sa pribadong pediatrician.
Base sa 2022 nga datos, ang giingon ni
Macazo nga mga kabataan naglangkob sa 40
sa kada 100 ka kaso sa diptheria; 13 sa kada
100 ka kaso nga tipdas; 11 sa 100 kaso sa
whooping cough.
Matud pa nga ang dugang nga mga bakuna
batok sa Human Papilloma Virus (HPV) ug
COVID-19 mahimo nga makadawat sa maong
mga pangkat sa edad.
Sa miaging semana, si DOH Kalihim Ted
Herbosa miingon nga gitarget sa departamento
nga hingpit nga mabakunahan ang 95% sa
mga batang Pilipino batok sa mga sakit nga
malikayan pinaagi sa bakuna sama sa polio,
tipdas, ug rubella.
Gihisgotan usab ni Herbosa ang mga datos
gikan sa National Immunization Coverage
2022, nga nag-ingon nga ang Pilipinas
nagpabilin sa mga lima ka nasud nga adunay
pinakataas nga gidaghanon sa zero-dose nga
mga bata sa tibuok kalibutan ug usa nga giisip
nga nag-ambag sa mga zero-dose nga bata sa
East Asia ug Pacific Region.
PGBh mikita ug P25M sa balas ug
graba nga operasyon sa quarry
Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang Provincial Government of Bohol (PGBh)
mihatag ug mga update sa kita nga namugna
gikan sa sand and gravel quarry operations
karong tuiga.
Matud pa nga nikabat sa P25,601,351.40 ang
nakolekta gikan sa Enero hangtod Hulyo ning
tuig.
Kini nga update gibutyag sa Bohol Mineral
Resources Regulation Office (BMinRRO) sa
Provincial Mining Regulatory Board (PMRB)
technical working group meeting nga
gipahigayon sa JJ’s Seafood Village, ning
syudad sa Tagbilaran ning bag-o lang.
Ang maong tigum gi-coordinate sa Department
of Environment and Natural Resources
(DENR)-Bohol ug gitambongan sa Bohol
Integrated Development Foundation, Inc.
(BIDEF) ug Bohol Small-Scale Miners
Association.
Sa umaabot Oktubre 20, adunay gitakdang
forum ang mga operator, contractors, ug
mineral traders aron hisgutan na usab ang
mga dinalian nga isyu sa quarry ug small-scale
mining sektor sa lalawigan.
Ang pag-quarry maoy usa sa gikabalak-an ni
Gobernador Erico Aristotle Aumentado
subay sa Strategic Change Agenda nga
nisangpot sa pagkasikop sa 52 ka mga
violators ug naka-facilitate ug nag-aprobar sa
quarry permits alang sa compliant operators sa
walay paglangan.
Kahinumdoman nga sa niaging tuig, si Gob.
Aumentado mibahad nga hunongon ang
bisan unsang ilegal nga operasyon sa mga
quarry, apil na kadtong ilegal nga pagpanguha
ug balas ug graba sa bisan asang dapit sa
Bohol.
Ang pamahayag nigawas human nahimamat ni
Aumentado ang mga operator niadtong Agosto
3, 2022 diin sa maong tigom gikumpirmar sa
mga quarry operators nga personal gyud
nilang nahimamat ang usa ka gihinganlan ug
“Ivan.”
Ang pangalan nga “Ivan” nitumaw sa daghang
social ug mainstream media tungod sa
giingong “kotong” o bribery nga giingong
gihimo ni “Ivan” sa miaging administrasyon.
BALAK BISAYA
ANG KADUNGGANAN
Kini ang hiyas sa tawo nga guibantayan
Guiampingan pag-ayo mora’g bulawan
Kay kon kini ang mabu-ong
Dili na mahi-uli ug tarong
Guimatngonan pag-ayo sa taknang tanan
Guibantayan nga dili madungisan
Guiamoma mora’g nag-alima ug puya
Guipanalipdan kanunay sa walay kaluya
Sa familya kadungganan usa ka bahandi
Matag usa kanila nagbantay nga dili mapakli
Guimatoto guikan pa sa ilang katigulangan
Sumosunod sa ilang kahimtang guigabayan
Aron pagbantay sa kadungganan dili kalimtan
Sa adlaw’ng Dominggo mosimba ang tanan
Guitudloan sa DIOSNONG mga kasugoan
Aron tanan nagtubo nga nagbinuotan
Labi na ang mga kadalagahan sa familya
Nagmatngon kanunay nga dili madisgrasya
Sa higayon nga duna nay gustong mosiba
Sa iyang kaalimyon sa dakung tinguha
Higayon gusto mosulod sa sag sa kaminyoon
Nagsabot guinikanan sa hustong panahon
Regalong ikahatag niya sa iyang pamanhonon
ANG KADUNGGANAN guiampingan sa dayon