Major facilities sa BOHOL WATER
gipahibalo sa mga konsumidor
Sinulat ni Victor M. Tambis
Sa pagsaulog sa ika-23 ka tuig nga pagserbisyo ngadto sa
mga konsumidor, ang Bohol Water Utilities, Inc. (Bohol
Water) nagpadayon sa pag-ugmad sa mga pacilidad nga
gi turn over gikan sa Provincial Waterworks System
(PWS) sa lalawigan.
Atong mahinumduman nga aron pagtagbaw sa nagsaka
ug nagka-uswag nga panginahanglan sa tubig sa
dakbayan sa Tagbilaran ug sa tibook lalawigan sa Bohol,
ang Bohol Water niadtong December 28, 2000, misugod
sa pag operate sa panubig gikan sa PWS nga ubos sa
Provincial Government of Bohol pina-agi sa Joint Venture
Agreement (JVA) nga gipirmahan niadtong August 28,
2000.
Ug tungod sa mga kundisyon nga nahilatid sa maong JVA,
ang Bohol Water mi-ugmad sa mga dakong pasilidad
sama sa mga mosunod:
1.) Pipelines nga gilangkoban sa mga transmission mains
gikan sa mga water sources ug mga lateral lines.
2.) Mga pumping stations nga nahimutang sa
nagkalainlaing lugar sa Tagbilaran City ug sa lungsod sa
Corella.
3.) Mga reservoirs o tangke sa tubig
Sa pag take-over sa Bohol Water sa maong mga facilidad,
gihimo dayon ang pag-ugmad niini, nga nagalakip niining
mosunod:
1.) Pag revamp sa mga linya diin ang mga daan ug
gabok nga mga G.I. pipes gipulihan ug mga PVC
ug PE pipes uban sa pag upgrade sa mga sukod
niining mga linya. Nagladlad usab ug dugang linya
ang Bohol Water sa mga lugar nga wala ma-abot
sa PWS. Nag instalar usab ang Bohol Water ug
mga “air release valves” sa mga linya nga kanunay
masinati ang pagkawala sa tubig tungod sa “air
locks”.
2.) Nagdugang usab ang Bohol Water ug mga
tinubdan o pumping stations aron pagtubag sa
kakulangan sa tubig ug mga tangke o reservoirs sa
mga strategic nga lugar aron maoy moapod-apod
ngadto sa mga konsumidor.
3.) Nagkuha usab ang Bohol Water ug mga equipment
sama sa: a.) Generator sets aron pagtagbo sa mga
brown-outs aron pagsiguro nga dili ma-apektohan
ang operation sa mga pumping stations; b.) Water
truck aron magamit sa paghatud ug tubig sa mga
lugar nga makasinati ug kulang o hinay ang supply
sa tubig; c.) Leak detection equipment aron sa
pagsuta sa mga underground leakages sa linya nga
dili makita sa tawo.
Usa sa mga kaugmaran sa Bohol Water mao ang
masubsub nga pag-implementar sa “Non-Revenue Water
Reduction (NRWR)” program diin mikunhod kini gikan sa
45% sa pag takeover ngadto na 14% niadtong bulan sa
Julyo niining tuiga.
Lakip sa mga priority program sa maong kompanya mao
ang pagdugang ug mga tinubdan sa tubig o water sources
nga naglakip sa mga deep wells ug sa surface water.
Ordinansa nga magpatunhay
sa Eskaya, pundoha’g P10M
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Inisyal nga P10 milyones ang pundo nga ipahat alang sa
balaodnon nga anaa na sa ika duhang pagbasa nga
magpanalipod sa kapanulundang kulturanhon sa mga
Eskaya.
Ang gisugyot nga ordinansa nga ilhong Provincial
Ordinance No. 015-2022 giulohanan ug “An Ordinance to
Conserve the Eskaya Cultural Heritage and Establish a
Livelihood Development Program for the Eskaya
Indigenous Cultural Community/Indigenous People and
Appropriating Funds Therefor,” napabarug sa pagpadayag
ni Board Member Elpidio L. Bonita.
Kahinumduman nga niadtong regular nga sesyon sa
Sangguniang Panlalawigan niadtong Oktubre 14, 2022,
gisugyot sa magbabalaod ang lakang sa pagpanalipud sa
kulturanhong kapanulundan sa Eskaya ug pagpatukod sa
Programa alang sa Pag-ugmad sa kapanginabuhian sa
mga sakop niini nga nanimuyo sa mga kabukiran sa
Biabas Guindulman, Lundag, Pilar, Tambongan, Candijay,
Cantaub Sierra Bullones, ug Taytay Duero, samtang
magpundo alang niini.
Segun pa sa National Commission on Indigenous
People’s (NCIP) ang Eskaya lakip na sa 101 ka mga giila
ga indigenous cultural communities sa nasud, ug kining
pundok sa Bohol, nagpadayon sa ilang sahi nga sinultihan
ug sinuwatan, ug pipila ka mga kinaiya nga sa ila lamang
nga pundok igkita.
Apan, sanglit nanimuyo sa pungkay sa kabukiran, daghan
nga serbisyo ug kaayohan sa katilingban nga nahikaw
kanila.
Gipatin-aw sa mga magbalalaod nga nagtuki sa
ordinansahon ang obligasyon sa Estado sa pag-ila,
pagtamud, ug pagpanalipod sa mga katungod sa mga
katilingban nga indigenous u gang pagpatunhay ug pag-
ugmad sa ilang kultura, kinaiya, institusyon ug ilang
kaayohan alang sa pagpanday sa mga palisiya sa nasud
diin sila masakop.
Gidason ni BM Bonita ngadto sa mga sakop sa SP
Committee on Culture and Arts isip nanguna nga komitiba
sa balaodnon, uban sa SP Committee on Finance, Budget
and Appropriations, Committee on Education ug
Committee on barangay Affaiors nga tuyo ug tumong
niining balaodnon ang paghatag ug abag sa ESKAYA
ICC, isip sector nga nahikawan, aron iisa ang ilang
kahimtang sa katilingban ilabi na sa ilang pagpakabuhi.
Dala niini, importante nga magiyahan ang tanan nga
tumong sa Ordinansa ang Heritage Conservation ug
Livelihood.
Alang niini, importante usab nga mamugna ang Eskaya
Indigenous Peoples Conservation and Development Plan
nga manginahanglan sa suporta sa Provincial
Government ug mga buhatan niini.
Ug agi ug sinugdan, magpahat ang Bohol sa inisyalnga
P10,000,000 alang sa pagpatuman sa Ordinansa ubos sa
mga buhatan sa Kapitolyo, u gang sunod nga mga pahat,
magdepende na sa Eskaya Indigenous Peoples
Conservation and Development Plan.
Nunot usab niini, makabenepisyo ang mga sakop sa
Eskaya ICC nga anaa sa ilang ancestral domains sa
Guindulman, Candijay, Duero, Pilar, ug Sierra Bullones,
lakip na ang makasubay sa ilang kagikan dinhi nga mga
dapita, bisan pa kon atua na sa ubang mga dapit.
ESWM pagpatunhay sa Danahon
Bien Unido mipalig-on
Sa pagbahig sa basura
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Kay usa ka lungsod nga nahimutang sa pusod sa
Danahon Bank, gipaneguro sa mga local nga opisyal nga
bisan sa dyutay nga pamaagi, makatabang ang lungsod
sa pagpatunhay sa talagsaon nga kadagatan pinaagi sa
pagpakunhod sa basura nga i-anod ug makadaut niini.
Base sa taho ni Mayor Rene Borenaga, ug sa gipaambit
niini sa ilang mga social media accounts, padayon ang
lungsod sa pagbansay sa ilang mga molupyo sa pagbahig
sa basura aron mahipos ug sakto ug aron kamenosan ang
mga basura nga mahimong maanod sa dagat.
Lungsod nga anaa sa Amihanang-kasubangan sa Bohol,
ang Bien Unido may 15 ka mga barangay, kasagaran niini,
mga isla nga barangay nga anaa mahimutang sulod sa
kritikal nga kadagatan sa Danajon Double Barrier Reef,
ang labing dako nga bangko sa isda ug pagkaon sa dagat
nga makita sa nasud.
Sa kamahinungdanon sa ilang kadagatan sa ilang
panginahanglan sa panud-an ug panginabuhian, gipalig-
on sa lungsod ang programa sa Ecological Solid Waste
Management (ESWM) nga gipaabut na ngadto sa mga
kabataan sa mga isla nga barangay, saysay ni Manuelito
Item, information Officer ug technical vocational training
coordinator.
Dala sa kakuwang pa gihapon sa sanitary landfill ug sa
sitwasyon nga ang lungsod duol sa dagat, dako pa
gihapon ang posibilidad nga kon ang tanang basura
tapokon sa landfill, sa kadugayan, may ma-abut gyud niini
sa dagat ug magsugod na usab ang ilang gisulbad nga
suliran.
Niini, gisubay sa mga sakop sa Municipal ESWM Office
ang mga kabaranggayan ug nga isla nga barangay aron
bansayon ang katawhan sa pagbahig sa basura sumala
sa ilang kinaiya nga ma-lata, dili ma-late, magamit pa ug
delikado, aron mas mapakunhod ang basura nga moabut
sa mga landfills.
Niadtong Agosto 28, didto sa isla nga Barangay Malingin,
gipahigayon ang waste segregation paingon ngadto sa
waste reduction aron matipigan na.
Nahitabo ang kalihukan, us aka adlaw human usab ang
katawhan sa isla nagpahigayon sa Brigada Eskwela ug
nanghipos sa mga basura ilabi na duol sa eskwelahan.
Pinangulohan sa Barangay ESWM Technical Working
group, naglaum sila nga sa mga mahipos nga mga butang
nga kapahimuslan pa, may mahipos usab sila nga salapi
agi ug halis sa mga pwede nilang ihatud sa junkshops.
Niadto usab nga Agosto 28, didto sa mainland, sa
Barangay liberty, gipahigayon usab ang susamang
kalihukan.
Matud sa mayor, kritikal ang mga lakang sa pagpanghipos
ug tarung sa basura, sanglit kini may dako nga epekto sa
pagpatunhay sa kalikopan ilabi na sa mga kadagatan sa
Danahon.
PAGPATUNHAY SA DANAHON. Aron magpabiling
isdaonon ang kadagatans a Danahon, importante nga
magpabilin nga limyo ang iyang kadagatan ug himsog ang
mga gasang nga puy-anan ug itloganan sa mga isda, mao
nga ang paghipos sa mga basura gipatuman sa Bien
Unido. (Hulagway gikan sa Bien Unido ESWM/PIA-Bohol)
Ika 123 nga PCSA, timan-an sa mga
kalihukan alang sa HR, empleyado
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Samtang pormal nga sugdan sa Civil Service Commission
(CSC) sa nasud ang paghandum sa ika 123 ka tuig nga
kasumaran sa Philippine Civil Service, saulogon usab sa
civil service ang pagpahambok sa katakus sa mga
trabahante aron ipataas ang matang sa serbisyo sa sunod
nga mga dekada pinaagi sa nabaid nga abtik ug andam-
na-alang sa future nga mga trabahante.
Kini ang kinatibuk-an nga gipadayag ni Zerah Eleis
Sanchez, Personnel Specialist sa CSC Bohol, didto sa
Kapihan sa PIA.
Kini usab samtang ang CSC una na nga naglusad sa
Buwan sa Serbisyo Sibil niadto pang Agosto 24, aron mas
may dako nga higayon nga ikapadayan ang mga
programa nga nahisukip sa us aka buwan nga
kasaulogan.
Labing importante niining mga kalihukan sa 123 rd
PCSAnniversary mao ang online jobs fair nga
magpadayag sa mga pwesto nga bakante ug pwede nga
hulipan sa mga may CSC eligibility, dayag ni Sanchez.
Ang online Jobs fair, masuportahan usab sa bag-o nga
serbisyo sa website sa CSC.gov.ph, nga mao ang job
opportunities list nga makita sa careers drop-down menu.
Didto, pwede nga ang nangita ug trabaho, makapili sa
posisyon nga haum sa kapasidad, ang ahensya nga buot
sudlan, u gang rehiyon diin ang nabakante nga pwesto
mahimutang.
Makit-an usab dinhi ang tanan nga Plantilla positions,
kanus-a nagsugod ug bukas ang applikasyon, ug kanus-a
matapos, ang detalye sa trabaho, ang mga dokumento
nga gikinahanglan ug ang pangalan sa tawo nga dusuan
sa application.
Nunot usab niini, ipahigayon sa CSC ang online
government career fair sa umaabut nga Septembre 18-22,
ug ang detalye, ipahibaw ra sa sunod nga mga mantala.
Gipasabut hinuon sa CSC website nga ang ilang Job
Portal nagtumong lamang sa paghatag ug kasayuran
kabahin sa mga pwesto sa goberno nga mohaum sa mga
interesado nga trabahante nga Pinoy nga buot manarbaho
sa goberno.
Kini nga mga kasayuran, gipaskil human ipatunol ngadto
sa CSC sa mga ahensya nga nanginahanglan niining mga
bukas nga pwesto subay sa CSC Resolution No. 1700653
– 2017 o mas nailhan nga ang Omnibus Rules on
Appointment and Other HR Actions.
Kini hinuon nga mga posisyon, nanginahanglang sa CSC
eligibility nga katumbas usab sa posisyon nga sudlan o sa
propesyon nga gipasaran, ubos sa Professional
Regulations Commission.
Gawas sa jobs fairs ug government career fairs, itanyag
usab sa CSC niining buwana ang Government Human
Resource Officers Training nga karong tuiga, may onsite
ug may online usab nga pamaagi sa pagsalmot.
Ang 2023 Public Sector HR Symposium may registration
nga P9,600 alang sa onsite participation ug 3,200 sa
online participation.
Matud ni Sanchez, importante kayo ang nahisgutang
Symposium sanglit hisgutan didto ang mga bag-ong CSC
issuances, mga bag-ong balaod ug ang epekto niini sa
serbisyo sibil.
Niini, giaghat sa CSC ang mga anaa sa public sector HR
positions sa pag-apil sa symposium, nga ipahibaw ra
unya.
May online Zumba ug Film Showing usab, may Plant and
Run activities ug agi ug malasakit, may pagahimoon nga
blood letting activities.
Matud ni Sanchez, giaghat usab sa CSC ang mga local
government units nga maghimo usab ug mga parallel nga
mga kalihukan sama niini aron sa pagpatinuod sa tema
nga Dugtong Buhay Handog ng Lingkod Bayan.
Sa katapusan, sa Septembre gihapon, mahitabo ang
pasalamat sa CSC ug dinhi ipahimutang ang awards and
recognitions alang sa mga partner agencies ug ang
Regional Awards.
Dugang pa, alang sa tanang mga empleyado sa Serbisyo
Sibil, mapaabut usab ang special treats for government
employees diin makahibalag sila ug dagkong discounts
gikan sa mga ming-apil nga mga establisemento, agi ug
pasalamat sa serbisyo nga gihatag sa katawhan sa mga
taga goberno.
BUWAN SA CSC: Timan-an sa CSC ang ika 123 nga
Philippine Civil Service Anniversary pinaagi sa paghatag
sa serbisyo isip lingcod bayani, pagpahanas sa mga
empleyado sa public sector, malasakit ug pasalamat,
subay s amga kalihukan nga gitagana alang niini, dayag ni
Zerah Eleis Sanchez sa CSC Bohol. (Hulagaway gikan sa
PIA-Bohol)
Bohol may 8 ka farm schools
nga rehistrado na nga TVETs
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Walo na ka farm schools dinhi sa Bohol ang nakakuhag
accreditation sa Technical Education and Skills
Development Authority (TESDA) aron makatanyag sa mga
kurso nga habig sa mas malungtaron ug mas
makaginansya nga panguma.
Kini maoy gipaambit sa TESDA Bohol pinaagi ni Provincial
Director Winefredo Salas, atul sa Kapihan sa PIA nga
nagsaysay sa mga kalihukan sa National TechVoc Day
niadtong Biyernes.
Matud ni Salas, ang farm schools, particular lamang sa
Bohol, sanglit kini nahiduyog usab sa panginahanglan sa
mag himsug nga pagkaon alang sa katawhan ug mga
mapili nga turista ug abay sa turismo nga pwede usab nga
kapadak-an sa mga tawo.
Mga kurso nga habig sa malungtarong panguma,
produksyon sa organikong pagkaon, pagkat-on sa mga
organikong teknolohiya ug mga bansay, teknolohiya sa
pagtanum sa humay nga wala nay daghan pang pamatay
dangan, mekanisasyon sa pagpanguma ug produksyon sa
organikong pagkaon ang pipila lamang nga pwede makat-
onan sa mga TESDA scholars subay sa tumong sa
kagamhanan nga makahatag ug dugang katakus sa mga
katawhan nga makapanarbaho o mamahimong ilang
kaugalingong amo.
Ug sama sa Technical Vocational Institutions (TVI), ang
farm schools kinahanglan gihapon nga mahilakip sa
Unified TVET Program Registration and Accreditation
System (UTPRAS) ug ang ilang mga programa ug kurso
nga gitanyag, iparehistro sa TESDA.
Ang UTPRAS nagseguro nga ang TV Educational and
Training (TVET) Program sa farm schools nakaabut sa
minimum nga rekisitos subay sa lagda sa gikinahanglang
katakus nga makuha sama sa pagbaton ug programa nga
makatubag sa panginahanglan sa manarbaho, may igo ug
kasaligan nga kwalipekadong magtutudlo, may lugar nga
kapahimutangan sa klase, pasilidad, ekipo, gamit ug mga
materyales nga magamit sa training, aron mahatagan sa
otoridad sa kagamhanan nga makatanyag sa mga
programang TVET.
Ug sama sa TVET institution, ang farm schools
kinahanglan usab nga mosubay sa mga rekisitos sa
registration, ug makapasar sa mga rekisitos sa dili pa
magtanyag sa mga programa, aron sila ka isuhan ug
Certificate of Program Registration (CoPR).
Niini, ang ilang gitanyag nga programa, malista na sa
TESDA Compendium of Registered Programs.
Gawas pa niana, sama sa mga TVIs, ang programa sa
mga farm schools ipailawom gihapon sa compliance audit
ug gani, panid-an kon may reklamo nga mahidangat sa
TESDA.
Gipasabut hinuon ni Privicial Director ug Engr Salas nga
may mga TVIs ug farm schools nga makasinati ug
pangaguba sa gamit ug mga klasehanan, apan
kinahanglan nga makasapal pa gihapon sa minimum
standard nga gimugna alang sa gitanyag nga mga
programa, aron mapundohan sa kagamhanan ang ilang
mga gitanyag nga programa.
Ang Farm Schools, may parehas nga ranggo na sa
TESDA Provincial Training Centers, ug mga nagtanyag sa
TechVoc Educational programs sama sa Higher
Educational Institutions sa State Universities ug Colleges,
LGU training centers and programs, LGU colleges, ug
pribadong mga TechVoc institutions.
SIYENTIPIKO’NG TEKNOLOHIYA SA PANGUMA. Sa
scholarship gikan sa goberno pinaagi sa TESDA,
makakat-on ka ug mga bag-o nga teknolohiya sa
malungtarong panguma, nga mahimong magamit
pagpanarbaho sa umahans a uban o sa pagtikad sa
imong kaugalingong basakan, matud ni TESDA Provincial
Director Engr. Winefredo Salas, didto sa Kapihan sa PIA.