PAGTUKIB
Ni: Jes B. Tirol
Kangurúlsol 3, 2023
Pagkahánaw sa Pulong “Kabaóy”
(Disappearance of the word “Sweet potato”)
Pasiuna
Kaniadto sa walâ pa modangat ang mga Katsilà dinhi sa atong kapupud-an, aduna na kitay
tanom nga gihinganlan og “Kabaóy”. Mao kini ang atong tumbas sa Kinatsilà nga “Kamote”.
Ang kabaóy ug ang Kamote mao ra gayod ang hulagway, apan dagkò-dágkò lang ang unod
sa kamote nga dala sa mga Katsilà.
Sa ngadto-ngadto nga lakát sa panahon, nahanaw ang Binisayâ nga pulong Kabaóy ug ang
pulong nga atong gigamit karon mao na ang pulong Kamote.
Daghan ang matang sa Kamote nga dala sa mga Katsilà gikan sa nasod sa Mehiko ug sa
kadugayan tungod sa daghang matang sa Kamote ang midagsang dinhi, Kamote na lang gayod ang
tawag sa maong tanom ug nahanaw na ang atong lumad nga pulong nga “Kabaóy”.
Bisan pa sa daghang matang sa Kamote nga atong gigamit, walâ na kita mahibalo sa mga
ngalan sa matang sa Kamote. Moingon na lang kita og “Papalita ko og kamote”, ug walâ nay laing
pulong atong gamiton agi og paghingalan sa matang sa Kamote.
Ania sa ubos ang talaan sa mga nagkalainlaing matang sa Kamote.
Mga Ngalan
- agahíd. 21. karúnsing. 41. makán.
- bagtían. 22. katapók. 42. magtukô.
- binalíw. 23. katímpà. 43. manabáng.
- búdot. 24. katmón. 44. mangaláw.
- buháyan. 25. katukâ. 45. manggílis.
- kabágtì. 26. kinambayá. 46. matabíya.
- kabalíw. 27. kinammpáyon. 47. matukô.
- kabáwì. 28. kadukitík. 48. múmpon.
- kadáding. 29. dabalúnon. 49. palihádo.
- kadónsi. 30. dabáwnon. 50. paliháro.
- kadúnsing. 31. dagmáy. 51. pasánggà.
- kágba. 32. hugaláw. 52. salibáy.
- kahapión. 33. humadóg. 53. santarósa.
- kaláka. 34. humnás. 54. silmugihón.
- kalingkít. 35. humudhód. 55. taligátos.
- kalúgti. 36. labáynon. 56. tibág-o.
- kaluspáw. 37. likádo. 57. tibagóng.
- kalúyloy. 38. lingkádo. 58. ugáw.
- kapaláw. 39. Lumágat. 59. umágbon.
- karampág. 40. lupísan. 60. umagbunihás
Pagkaon sa Kamote/ Kabaóy
Ang unod sa kamote o kabaóy atong lung-agon o lutóon pinaagi sa pagpabukal sa tubig o
atò ba hinuong isugba. Usahay ang dahon sa kamote atong himuong lápay (salad) nga gihinganlan
og “ápay”. Ang sinabáw nga kamote gihinganlan og “tahóy”.