Dugang pagkunhod sa balayronon sa kuryente
karong Oktubre 2023 gipatuman sa Bohol Light
by Sheryl B. Paga
Gipahibalo sa Bohol Light Company Inc. (BLCI) ang laing
pagkunhod sa electricity rates alang sa mga residential ug
commercial consumers dinhi sa dakbayan sa Tagbilaran
sugod sa bulan sa Oktubre 2023.
Kini ubos sa padayong pagpaningkamot sa BLCI aron
makahatag ug solusyon sa way pu-as nga pagmahal sa
mga panaliton.
Sa billing period karong buwan sa Oktubre 2023, ang mga
panimalay ug mga commercial nga establisimyento
makatagamtam ug pagkunhod sa presyo sa kuryent nga
P0.53 matag kilowatt-hour (kWh).
Ipatuman karong buwana ang kunhod nga balayrunon sa
Bohol Light nga mi-ubos pa ngadto sa P13.45 per kWh
alang sa mga residential consumers, ug P13.05 per kWh
alang sa mga commercial consumers.
Mao kini ang comparison sa atong rate sa kuryente kung
itande nato sa nilabay nga bulan sa Septyembre 2023.
Kining maong pagkunhod maoy ikatulo ka bulan nga
sunod-sunod nga pag-impelementar sa mas ubos nga
rates.
Kung atong mahinumduman, sa milabay’ng duha ka
bulan, sagunson ang pagpakunhod sa Bohol Light sa ilang
singil sa kuryente nga mokabat na ug P2.36 per kilowatt
hour (kWh) alang sa mga residential consumers, ug P2.58
per kWh sa mga commercial customers.
Niadtong bulan sa Agosto 2023, ang mga residential
consumers gisingil ug P14.72 per kilowatt hour (kWh)
kung itandi sa P16.34 /kWh niadtong nag-unang buwan sa
Hulyo, o dihay pag-us-os nga P1.62 /kWh; samtang sa
mga commercial consumers kinsa nagbayad kaniadto ug
P16.16 /kWh niadtong buwan sa Hulyo 2023, nagbayad
na ug P14.29 /kWh sa buwan sa Agosto 2023, o dunay
pagkunhod ug P1.87 /kWh. Sa misunod nga buwan sa
Septyembre 2023, ang mga residential consumers
nagbayad na ug P13.98 /kWh, o mas ubos ug P0.74 kung
itandi sa kantidad sa Agosto 2023, samtang ang
commercial customers nagbayad na ug P13.58 /kWh, o
pagkunhod ug P0.71 matag kWh.
Adunay kombinasyon sa pipila ka butang ang naka-ingon
sa padayong pag-ubos sa presyo sa atong kurente ngadto
sa mga konsumidor, ug lakip na niini ang pagkunhod sa
presyo sa coal sa global market; ang lower exposure sa
BLCI sa Wholesale Electricity Sport Market (WESM); ug
ang pagsulod sa bag-ong power producers nga nakontrata
sa Bohol Light.
Apan bisan pa sa pagkunhod sa singil sa kuryente, ang
Bohol Light nagpahinumdom gihapon sa mga konsumidor
sa pagdaginot sa ilang pag-gamit niini.
Padayon usab ang Bohol Light sa paghimo ug mga lakang
aron makahatag ug mas ubos nga presyo sa elektrisidad
ug kasaligan nga serbisyo ngadto sa ilang mga
konsumidor.
Maayong balita kini ngadto sa mga konsumidor dinhi sa
Tagbilaran taliwa sa pagsaka sa presyo sa gasolina,
bugas ug uban pa ngs basic commodities.
Sa laing bahin, ang buhatan sa Bohol Light, uban sa
kooperasyon sa pangagamhanan sa Tagbilaran ug ang
mga Telephone ug Cable Companies, naningkamot sa
paghatag ug kasulbaran sa mga Spaghetti Wires nga
atong makita sa bisan asang lugar. Aduna nay nakatakda
nga schedules ang pipila ka mga lugar diin maoy priority
places sa Clean-upn Drive Program sa nasangpit nga mga
ahensya.
Kung aduna kitay mga pangutana o katin-awan nga
gikinahanglan kabahin sa atong madawat nga mga billing
statements, palihog ug tawag lamang sa atong hotline
numbers sa (038) 412-3503 / 501-7762 local 107. Pwede
usab kitang mo text o mo dial sa 09318524312. Alang sa
mga emergency cases, palihog ug text o tawag sa
09223072161 o padala ba kaha sa mensahe sa Bohol
Light Company, Inc. official chat box.
DOT magdala’g investment
promo roadshow sa Bohol
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Usa ka investment promotion roadshow ang dalhon sa
Department of Tourism Region 7 dinhi sa Bohol ug kini
mahitabo sa Panglao, sa Oktubre 18, 2023, didto sa
SouthPalms Resort, sa Panglao.
Sa suwat ni DOT- Regional Director Shalimar Hofer
Tamano, gibutyag niya nga ang DOT pinaagi sa Tourism
Investment Enterprises Zones Authority (TIEZA) modala
ngadto sa Panglao sa “TIEZA Investment Incentives and
Opportunities for Tourism Enterprises.
Kini aron makapakatap sa kasayuran ug makaaghat sa
mga lumilihok ug namuhuman sa turismo kabahin sa
Corporate Recovery ug Tax Incentives for Enterprises
(CREATE) Act, usa ka bag-ong balaod, ug ang mga
pakete sa mga insentibo nga dala niini.
Buot usab sa DOT nga pinaagi niini, mapaduso ang mga
programa sa tabang ug ayuda sa DOT ug sa TIEZA
samtang aghaton ang mga mamumuhunan sa
pagparehsitro sa ilang mga proyekto sa TIEZA.
Dugang ni Tamano, ang investment roadshow usab
magtanyag sa mga kahigayunan sa pamuhunan ngadto
sa mga naglihok ug may kalambigitan sa turismo aron
mapahibaw kanila ang mga financial institutions nga
makahatag ug pahuwam ug mga hatag sa mga
mamuhunan dinhi.
Gawas pa, ang roadshow maghatag sa TIEZA sa higayon
nga makatanyag sa kahigayunan sa pamuhunan nga adto
magtukod sulod sa mga tumbok nga tourism enterprise
zones dinhi sa nasud aron makaapil sa tabang alang sa
pag-ugmad sa accommodation facilities, MICE centers,
premier shopping outlets, ug infrastructure utilities.
Nianang adlawa, gipaabut nga mahidangat dinhi si DOT
Secretary Ma Esperanza Christina Frasco, si TIEZA Chief
Operations Officer Mark Lapid, si Donald Maldonado ang
Manager sa Evaluation and Registration Division sa
TIEZA, si Janeth Christine Ocampo ang Manager sa
Business Development Department sa TIEZA, si Atty
Karen Mae Sarinas-Baydo ang Assistant Chief Operations
Officer, TEZ management sector sa TIEZA aron sa
pagpadayag sa ilang mga mensahe ug pagpasabut sa
CREATE Act.
Gipaabut usab nga makatambong sa kalihukan ang mga
Tourism Enterprise Investors sama sa Tourist Transport
Services, Accommodation facilities, MICE facilities,
Amusement Parks, Adventure and Ecotourism facilities,
Sports facilities and recreational centers, theme parks,
health and wellness facilities, farm tourism, tourism
training centers and institutions, Retirement villages
development, restoration preservation and operation of
historical shrines, landmarks and structures.
Motambong usab ang business organizations sama sa
Bohol Chamber of Commerce and Industry, Fil-Chinese
Chamber of Commerce and Industry, Philippine Hotel
Owners Association ug uban pang tourism business
organizations, mga consultancy firms, law firms ug media.
PAMUHUNAN SA BOHOL. Dalhon sa DOT TIEZA dinhi
sa Bohol and tourism investment promotions roadshow
aron ipadayag sa mga mamumuhunan ang maayong
balita sa CREATE Act nga maghatag ug mga insentibo
ngadto sa mga mamuhunan sa turismo, matud pa ni DOT
7 Reg Director Hofer Shalimar Tamano. (Hulagway gikan
sa PIA-Bohol)
TABANG SA TIEZA. Dalhon ni TIEZA COO Mark Lapid
ang kasayuran ug maayong balita nga tanyag sa CREATE
Act ilabi na kini nagpadayag sa mga tabang sa TIEZA
ngadto sa mga mamuhunan sa turismo. (Hulagway gikan
sa PIA-Bohol)
‘Anti-prank ordinance’
gisugyot ni Damalerio
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Gisugyot sa usa ka balaodnon nga gisang-at ni Board
Member Aldner Damalerio ang pagsilot sa mga
mangingilad ug magbugalbugal ilabi na niadtong prank
communications gamit ang telepono, mobile phones, texts
, posts sa social media, video calls nga ang tuyo,
mangilad, ug magbugalbugal labi na kon masayran nga
dili diay tinuod.
Sa giduso nga balaodnon ni Damalerio, did-an na ang
paghimo ug dili tinuod nga pangayog tabang, ilabi na
gayud ang kon kini makapaukyab sa katawhan sa
emerhensya apan diay dili tinuod.
Masilotan na usab ang tinuyo nga pagpakatap sa bakak
nga kasayuran, hoax o tinuis nga taho, aron makahimo ug
kahasul, kaguliyang, kahingawa ug panic sa mga
katawhan.
Labi na gyud nga gukdon sa balaodnon ang pagpakatap
niining kasayuran nga makapalihok sa mga tinugyanan
sama sa kapulisan, bomb squad, mga emergency
response units.
Mahilakip na usab niini ang tinuyo nga pagpasa sa bakak
aron mangilad, mangsungog, manghulga, manghurat,
manghadlok ug magbinastos.
Magbantay na usab kadtong magsige ug panawag, unya
dili motingog kon tubagon, o I drop ang tawag kon kini
puniton na sa gitawgan, kay may silot na kon mapamatud-
an.
Sa balaodnon, masukip na usab ang walay pagtugot nga
transactions sa load, food deliveries ug pagpalit sa online
sa mga palitonon ug serbisyo pinaagi sa Cash on Delivery
nga wala gani masayod ang gideliveran.
Ang Anti-prankster ordinance sa Bohol, matud pa ni
Damalerio, nahasubay sa, Article ll, Sections 4 ug 5 sa
1987 Philippine Constitution nga nagtahas sa
kagamhanan sa pag-alagad ug pagpanalipod sa
katawhan, pagpatunhay sa kalinaw ug kahusay,
pagpanalipod sa kinabuhi, katungod ug kabtangan ug sa
pagduso sa kaayohan sa publiko aron ilang matagamtam
ang mga benepisyo sa demokrasya.
Ug sa ka mahinungdanon sa komunikasyon nga karon
dali ra nga gi-abusohan, sakopon na niining balaodnon
ang tanan nga prank communication(s) sa telepono ug
cellphone, text, social media post, video call, verbal o
online o internet sama sa pinaagi sa website, mobile
application ug sa online group chats sa bisan unsa nga
grupo, nga nia dinhi sa Bohol.
Dinhi usab, gipasabut nga ang prank, usa ka di katuohan,
o bugalbugal nga buhat aron mangilad, nag mao na
hinuoy kina-ingnan sa kagubot, kaguliyang, aksidente,
kaulaw, pagkahingawa sa indibidwal o sa publiko.
Niining tanan, mamultahan ug P5 mil ang makalapas sa
mga probisyon niining ordinansahon kon mapalusot man
ugaling.
Gawas pa niana, pagkarpiso sa dili momenos sa 30 ka
adlaw o dili molapas sa 90 ka adlaw.
Oktubre 30 Special Non
working holiday, BSKE
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Deklarado na sa Malakanyang ang Octubre 30, 2023 isip
special non-working day sa tibuok Pilipinas.
Pinaagi sa Proclamation No 359, nga giladgaan ni
Presidente Ferdinand Marcos Oktubre 9, 2023 ang
proklamasyon sa holiday nga magpataas usab sa
katapausan nga weekend.
Kini sanglit niini nga petsa natunong ang Barangay ug
Sangguniang Kabataan Elections (BSKE) ug nakit-an sa
Presidente ang panginahanglan nga ang tanan nga tawo
kahatagan sa katungod ug opurtunidad sa pag-apil sa
piniliay aron makapili sa ilang mga buon nga mangulo sa
ilang mga tagsatagsa ka lugar.
Kahinumduman nga sa macalintal vs Commission on
Elections (G. R. No 263590, 263673 pinitsahan Hunyo 27,
2023, mi hukom ang Korte Suprema nga ang BSKE
ipahiluna sa katapusang semana sa Octubre 2023.
Sa labing bag-o nga kasayuran, wala na kini mapasibug
pa.
Tungod niini, mipagawas ug mandu si president Ferdinand
Marcos Jr., aron ideklara na ang Oktubre 30, Lunes, nga
espesyal nga adlaw nga walay trabaho sa tibuok nasud,
tungod sa BSKE.
Mabini-Cayacay Dam
hapit na mahuman
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Lain na usab nga 500 jaka ektarya nga basakan pohon
ang kaalagaran kay anaa na sa 98.44% ang over-all
physical accomplishment sa Mabini-Cayacay Small
Reservoir Irrigation System (SRIP) nga moalagad sa
kalungsuran sa Mabili ug Alicia.
Ang gamay nga dam nga magpundo sa tubig nga gikan sa
Baujanan ug Cawasan Creeks, gisugdan niadtong 2011
ug gipaglantawan nga makapasanap sa kabasakan nga
moabut sa 530 ka ektaryas sa duha ka mga lungsod,
segun pa sa taho ni Engr Evelina Putong, ang National
Irrigation Administration (NIA) Region VII Bohol Integrated
Irrigation System Head, atul sa pagbisita opisina sa mga
sakop sa Association of United Development Information
Officers sa Benliw SRIP, niadtong nilabay nga semana.
Ang dam, segun pa sa project profile sa NIA-7, may
potensyal nga makahatag ug serbisyo sa 320 ka mga
mag-uuma sa mga nahisgutang lungsod nga alagaran
unya sa patubig.
Apan, dugang pagpasabut ni Engr Putong nga sa
hisgutanan sa pagconstruct sa pasilidad sama sa dams,
dako pa gihapon ug abton sa oras ang 2% nga trabahoon,
mga nga mahimong karong tuiga na o sa sunod tuig pa
ma inagurahan ang nasampit nga dam alang sa
pagpatubig sa basak.
Una nga gi-propose nga mokabat sa P725 milyones, ang
nagkasaka nga presyo sa mga materyales sa
konstraksyon nagpasaka usab sa presyo niini ngadto sa
P833,400,000 sa pagka-karon.
Gipadayag usab sa NIA ang ilang trabaho sama sa
pagpatukod ug mga pag-ugmad sa mga umahan pinaagi
sa pagpatubig, pagpadaku sa ani ug sa kita na unya sa
mga mag-uuma ilabi na kadtong anaa duol sa mga project
areas.
Gawas pa niana, nagtuo ang NIA nga ang pagpahimutang
sa abag sa panguma, makapaugmad sa kinabuhi sa
katawhan ug kini maoy makatampo sa kaugmaran usab
sa ilang kahimtang sa mga barangay didto.
Kasagaran nga mga patubigan, may magpasugod na
usab sa pagpabukas sa mga kadalanan aron mas
mapasayon sa mga mag-uuma ang pagdtmod sa ilang
kita ngadto sa mga merkado, ug pagpasayon usab sa
pagtaboktabok sa mga makinarya sa panguma.
DENR, PGBh milagda ug kasabotan nga nagmugna sa
IPIL Watershed Management Council
Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang Department of Environment and Natural Resources
(DENR) ug ang Provincial Government of Bohol (PGBh)
milagda ug Memorandum of Agreement (MOA) alang sa
pagmugna sa Ipil Watershed Management Council
(IWMC).
Ang maong kasabotan gitumong aron mapreserbar ang
mga natural nga kahinguhaan nga gihulga sa dili maayong
epekto sa climate change.
Gilagdaan ni IWMC Co-Chairperson Gob. Erico Aristotle
Aumentado ang MOA nga
gipahigayon sa CPG Ceremonial Hall sa New Provincial
Capitol niadtong Oktubre 6.
“The purpose of creating this council is to take action in
reserving and preserving our
natural resources, as we are at a critical level due to the
effects of climate change (Ang katuyoan sa paghimo niini
nga konseho mao ang paghimo sa aksyon sa pagreserba
ug pagpreserba sa atong natural nga kahinguhaan,
tungod kay kita anaa sa kritikal nga lebel tungod sa mga
epekto sa pagbag-o sa klima)," pasabot ni
Aumentado.
Ang Ipil Watershed naglangkob sa walo ka lungsod nga
naglakip sa Bien Unido, Danao, Getafe, San Miguel,
Talibon, Pilar, Ubay, ug ang discharge area sa Trinidad.
Uban sa kinatibuk-ang gilapdon nga 27,918.68 ka ektarya
nga mikaylap sa 61 ka barangay, ang watershed
naglangkob sa 22,337.97 ka ektarya nga alienable ug
disposable nga yuta, 4,624.2314 ka ektarya sa
kalasangan, ug 956.4786 ka ektarya sa bakhaw nga
kalasangan.
Si Forester Ariel Rica sa DENR-Provincial Environment
and Natural Resources Office (PENRO) ug IWMC chair
nipasabot nga ang komposisyon sa grupo gibase sa
DENR Administrative Order 2021-41.
Ang proyekto sa watershed motubag sa mga dagkong
isyu sa kinaiyahan sa mga sapa sa suba sama sa
pagbaha, huwaw, erosion, sunog sa kalasangan, polusyon
sa tubig, pagkaguba sa kalasangan, dili pormal nga
paghusay, illegal logging, siltation ug sedimentation, ug
pagdaghan sa mga illegal fish cages.
Naka-angkla sa Strategic Change Agenda sa PGBh bahin
sa Environmental Sustainability, ang tukma sa panahon
nga inisyatiba dungan sa bag-o nga pagtudlo sa Bohol isip
unang UNESCO Global Geopark Regenerative Island
Province sa Pilipinas.
BALAK
PATAY’NG BUHI
Sa pantawan sa imong handurawan
Lab-as pa sa imong panumduman
Ang matam-is ug mapa-it nga kagahapon
Ang mga kaagi sa imong pagka batan-on
Kay tawhanong kinaiya nga bati-on ug gugma
Kon sa gitakdang panahon hinog na
Mogitib sa imong kasingkasing ang pagbati
Sa mga kaliwat ni Eva nga imong gimitthi
Ang kasingkasing mo nga pihikan
Nagka lainlaing bulak ang imong gisibaan
Nangita ka sa alimyon nga busilak
Daw ilang-ilang sa kahumot ang pagka bulak
Dunay midayo nga bulak sa inyong balangay
Daw kabugason sa kaanyag ang panagway
Daw porselana kahamis ang iyang kutis
Mga ngabil nga mapahiyumon nga matam-is
Walay giusikang higayon nakigsandurot ka dayon
Aron imong maaninag ang iyang pagka dalaygon
Gihalaran mo siya sa tim-os mong gugma
Andam kang mosakripisyo alang kaniya
Wala makawang imong tuyo kay gidawat niya
Gibayaw ka sa kalipay kay wala ka pakyasa
Gisaluhan ninyong duha ang gugma sa kalipay
Daw walay katapusan ang inyong parayganay
Apan guhit sa inyong mga palad may kinutuban
Sa daklit ang imong hinigugma mitaliwan
Giliminan ka sa tumang kasub-anan
Ang bug-os mong gugma namatay kuyog sa lubnganan
Nawala ang imong kaikag sa kinabuhi
Wala nay bili ang imong pagpaka buhi
Kay ang imong gugma sa daklit nahanaw man
Ang gugmang walay katapusan sa imong kasingkasing mitaliwan nga
PATAY’NG BUHI uban sa imong hinigugma ngadto sa lubnganan