Barangay Water Leak Detection Activity
matag bulan gihimo sa Bohol Water
Sinulat ni Victor M. Tambis
Hulagway sa mga kawani sa Bohol Water, pinangulohan
ni general manager Marnellie Bautista (ika-5 gikan sa
wala, unang laray), human sila mohimo sa water leak
detection activity sa barangay Mansasa, Tagbilran
niadtong October 20, 2023.
Aron mapasalig nga walay tubig nga mausik gikan sa mga
pumping stations padulong sa mga tangke nga
punduhanan sa tubig, gihimo sa Bohol Water Utilities, Inc.
(Bohol Water) and matag bulan nga water leak detection
activity ug ang labing ulahi niini mao kadtong nahuman sa
October 20, 2023.
Sa pagpangalagad sa panubig sulod sa service area, ang
Bohol Water mapasaligon gayud nga walay tubig nga
mausik gikan sa mga reservoirs padulong sa mga
konsumidor.
Gawas niini, gipaniguro usab sa Bohol Water nga anaa sa
100% ang efficiency rating sa mga pumping units, lakip na
usab ang pag monitor sa mga linya sa tubo nga mao ang
gitawag ug piping network sa panubig.
Pinaagi sa 24 hours nga duty sa mga roving operators nga
nag monitor sa mga pumping stations, hugot usab nga
gimonitor sa mga kawani sa Distribution Section ang mga
linya sa tubig o pipeline aron pagsiguro nga walay usik
(leakages) nga magpanghitabo, ug kon ugaling aduna
man, hatagan gayud dayon kini ug dinalian nga pagtagad
sa maong buhatan.
Usa sa mga sukdanan sa usa ka episyente nga
pagdumala sa serbisyo sa tubig, mao ang ubos nga
system’s loss tungod sa nausik nga tubig.
Niadtong bulan sa Septyembre, 2023, ang system’s loss
sa Bohol Water nahitala sa 15.8% lamang. Atong
mahinumduman nga niadtong tuig 2001, sa dihang gi turn
over ang Provincial Waterworks Sytem (PWS) ngadto sa
Bohol Water, ang system’s loss nahitala sa 45%.
Ang mga hinungdan ngano nga mingkunhod ang maong
system’s loss mao ang pagpuli (revamp) sa mga daan
nga mga linya sa tubo ug ang masubsub ug dinalian nga
pag-ayo sa mga leakages sa mga linya sa tubo.
Laing nakahatag ug dakong hinungdan sa pagkunhod sa
system’s loss mao ang Water Leak Detection activity nga
gihimo matag bulan sinalmutan sa tanang mga kawani sa
Bohol Water. Kining maong kalihukan gihimo ug kanunay
nga pagahimoon sugod sa 10:00 ang takna sa kagabhi-on
hangtud sa 12:00 sa tungang gabii.
Tinambayayongan sa mga opisyales sa barangay pinaagi
sa mga barangay tanod, kining maong kalihokan sa Bohol
Water, gisugdan niadtong bulan sa Abril, 2023 didto sa
barangay Cogon. Gisundan kini sa mga barangay sa
Dampas, San isidro, Dao, Pob II, Pob III ug ang labing
ulahi mao kadtong gihimo sa barangay Mansasa sa bulan
sa Oktobre, 2023.
Human sa water leak detection activity sa usa ka
barangay, ang mga leakages nga makit-an, paga-ayuhon
dayon sa dili pa pagahimoon ang sunod nga susamang
kalihukan sa sunod nga bulan.
Subay sa schedule sa Operation Department, ang sunod
nga water leak detection activity pagahimoon karong tuiga
sa barangay sa Bool sa bulan sa Nobyembre, ug sa mga
barangay sa Pob. I ug Taloto sa bulan sa Disyembre.
ND and Health Survey 2022
Fertility rates sa CV, nagka-ubos
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Padayon nga nagka-ubos ang Total Fertility Rates (TFR)
sa Central Visayas gikan sa 1993 nga diha pa sa 4.4,
padaus-os ngadto na sa 2.0 sa 2022.
Ang TFR, nagpasabut nga sa edad nga pwede manganak
ang babaye nga naa sa 15-49 anyos.
Niadtong 1993, anaa sa 4.4 ang average nga anak sa usa
ka babaye sa mga nahisgutang panuigon, nga
napakunhod na karon ngadto sa 2.0 sa Central Visayas
bisan pa nga sa tibuok Pilipinas, 1.9 na lamang.
Kini maoy usa sa mga napadayag na kasayuran human
sa 2022 National Demographic and Health Survey
(NDHS), ang ikapito na nga Demographic and Health
Survey nga gipahigayon sa Pilipinas sukad niadtong 1993.
Kini kalabut sa DHS Program nga nagtumong nga
makakuha og kasaligan nga kapasikarang kasayuran sa
pagplano ug pagpahat sa mga programa ug serbisyo
alang sa maayong panglawas sa hain mang bahin sa
nasud nga mas nanginahanglan niini.
Kinatibuk-ang 27,821 ka babaye nga nag-edad ug 15
ngadto sa 49 anyos gikan sa 30,372 ka sample
households ang mingsalmot ug nakiglambigit sa survey
niadtong 2022 alang niining katuyuan.
Sa tibuok nasud, niadtong nahimo nga survey, ang mga
kababayen-an sa Bangsamoro Autonomous Region of
Muslim Mindanao ang may labing taas nga taas nga TFR
sa 3.1, samtang ang sa National Capital Region nga may
1.2 TFR, maoy may labing ubos.
Sa Central Visayas, samtang ang nasud may 1.9 average
bata ang possible nga ihimugso sa usa ka babaye nga
anaa sa 15-49 anyos, 2.0 usab ang sa Central Visayas.
Matud ni Provincial Statitistician Jessamyne Anne
Alcazaren, kon dili mapausab kini ug magpabilin nga
constant rate, may ubos na nga replacement level ang
Central Visayas.
Sa ubos nga replacement, kini nagpasabut nga mas
daghan na unya ang makuha sa populasyon dala sa
pagkamatay kay sa mapuli niini nga ihimugso.
Gani, ang pagda-us-os sa TFR sa rehiyon miubay usab sa
tibuok nasud sukad sa 1993 National Demographic
Survey.
Niadtong panahona, sa tibuok nasud, 4.1 ka bata nga
mahimong ipanganak sa usa ka babaye nga anaa pa sa
iyang reproductive ages, samtang sa Region 7, anaa sa
4.4.
Pag-abut sa 1998, parehas nga anaa sa 3.7 ang average
nga bata nga ipanganak sa kababayen-ans a Pilipinas ug
sa rehiyon.
Niadtong 2003 NDHS, kon anaa sa 3.6 ang average sa
Central Visayas, 3.5 na ang sa nasud.
Sa 2008 nga NDHS, 3.3 ang average sa TFR sa Central
Visayas samtang 3.2 ang sa nasud.
Mikanaug man sa 3.2 ang TFR sa Visayas sa 2013, 3.0
na ang average sa Pilipinas.
Sa 2017 NDHS, 2.7 ang TFR sa Visayas samtang 2.5 ang
na nasud.
Sa 2022, 2.0 ang sa Visayas samtang 1.9 na ang sa
nasud.
NAGKAGAMAY ANG IPANGANAK. Mahimo nga dala sa
panahon, sa kalisud ug sa kahapo sa mga tawo nga
nanarbaho, wala na kaayo’y pagdaghan sa mga bata nga
gipanganak, sahi sa napakita niadtong 1993 nga ang us
aka reproductive aged nga babaye, mahimo pa’ng
manganak ug 4. Karon, sa samang pangedaron, 2 na lang
ang pili-on nga ihimugso, matud ni PSA Bohol Jessamyne
Anne Alcazaren. (Hulagway gikan sa PIA-Bohol).
93% sa mga kanhi rebelde nga ming-uli sa goberno,
may P15 mil dinaliang tabang
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sa 87 ka mga kanhi rebelde nga mingtahah na ug
mingbalik sa sabakan sa kagamhanan sa wala pa ang
mass surrender niadtong miaging buwan, 93% na kanila
ang mingdawat sa immediate assistance nga gisaad sa
balaod sumala sa Enhanced Comprehensive Local
Integration Program (ECLIP).
Kini maoy unod sa taho sa Office of the Provincial Social
Welfare and Development pinaagi ni Carmelita Tecson, sa
iyag pagsaysay didto sa Provincial peace and Order
Council Meeting didto sa Kapitolyo, niadtong mi-aging
buwan.
Gikan sa 2018 hangtud sa 2023, sa wala pa madawat ang
laing 63 ka mga kanhi rebelde nga mingtahan sa
kagamhanan, ang 87 ka mga KR nga karon Kauban na sa
Reporma sa Bohol; 46 kanila mga regular nga sakop sa
armadong New People’s Army samtang 41 ang sakop sa
Militia ng Bayan o, mas nailhang sakop sa masa.
Segin sa balaod sa ECLIP, ang mga mingtahan sa
kagamhanan nga kanhi sakop sa kalihukang walhon ug
napamatud-an sa mga intelligence units ug reports sa
kapolisan, kasundalohan ug mga ahensya nga naglihok
batok sa mga rebelde, may madawat nga hinabang sa
ilang pagtahan.
Usa ka Joint Army, Police Intelligence Council (JAPIC)
ang magpagawas sa ilang hiniusa nga hukom subay usab
sa ilang mga kalihukan, nga magtumbok sa ming
surrender nga matuod nga armado o aktibong sakop sa
kalihukan isip masa, aron mahimo na nga mag mingtahan,
masulod sa E-CLIP Program.
Kini human usab nila mahimo ang custodial debriefing sa
mingtahan.
Sa Department of Interior and Local Government
Memorandum Circular nga naglatid sa guidelines sa
pagtagamtam sa E-CLIP, o ang kompleto nga puntil sa
hinabang alang sa mga kanhi rebelde ug sa ilang mga
sakop sa banay ug mga komunidad nga gipuy-an, 81 na
niini ang nakadawat ug tag P15 mil nga Immediate
Assistance, 40 na usab ang mingdawat sa livelihood
assistance gikan sa DILG ug sa Department of Trade and
Industry, samtang 80 usab kanila nakadawat ug negisyo
starter kits ug in kind assistance gikan sa DTI.
35 ka mga kanhi rebelde usab ang nakadawat na ug
housing assistance gikan sa National Housing Authority
ug lima kanila ng may nadawat isip bili sa gisurrender nga
armas.
Segun sa E-CLIP, ang mga mingtahan, mahimong
makadawat sa P15 mil nga immediate assistance, P50mil
nga livelihood assistance alangs a regular nga sakop sa
NPA, P21 mil nga reintegration assistance ug doble sa bili
sa armas nga gitugyan ug balik sa kagamhanan.
BAG-ONG SINUGDANAN. Gipadayag ni OPSWDO
Carmelita Tecson nga 81 sa 87 ka mga kanhi rebelde nga
ming-uli na sa kagamhanan ang mingdawat ug P15 mil
nga dinaliang tabang, samtang 45% na usab kanila ang
may nadawat nga tabang kapanginabuhian, ug laing 40%
kanila ang nahatagan ug abag pabalay sa NHA, isip
sinugdanan sa bag-ong kinabuhi. (Hulagway gikan sa PIA-
Bohol)
Automatic income classification sa LGU balaod na
Sinulat ni Elvira Bongosia
Gilagdaan na ni Presidente Ferdinand Marcos Jr. ang
balaod nga nagtinguha nga ma-institutionalize ang
automatic income classification sa local government units
(LGUs).
Ang Republic Act No. 11964 o The Automatic Income
Classification of Local Government Units Act, nga
gilagdaan sa Presidente niadtong Huwebes nagtumong sa
paghatag ug mas “responsive approach” sa pagpasiugda
sa local autonomy ug gtugot sa LGUs nga makaamgo o
makasabot sa ilang “full economic potential”.
Nalatid sa bag-ong balaod nga giila sa estado ang
panginahanglan sa pagdeterminar sa kapabilidad sa
panalapi ug posisyon sa panalapi sa mga local
government units.
Ubos sa RA 11964, ang mga lungsod giklasipikar ngadto
sa lima ka klase sumala sa ilang income range, ug bisan
ang kasagaran nga tinuig nga regular nga kita sa tulo ka
tuig sa panalapi sa wala pa ang general income
reclassification.
Ang mga LGU giklasipikar nga First Class, o kadtong mga
lungsod nga adunay tinuig nga average nga kita nga
P200,000,000; Second Class, ang mga lungsod nga
nagkita ug average nga tinuig nga kita nga P160,000,000,
o labaw pa apan ubos sa P200,000,000; Third Class,
kadtong nagkita ug P130,000,000 o labaw pa apan ubos
saP160,000,000; Fourth Class, kadtong nagkita ug tinuig
nga average regular income nga P90,000,000 o labaw pa
apan ubos sa P130,000,000; ug, Fifth Class, kadtong
nagkita ug average nga tinuig nga kita nga ubos sa
P90,000,000.
Ang Kalihim sa Department of Finance, sa konsultasyon
sa National Economic and Development Authority (NEDA)
ug hingtungdang LGUs league, adunay awtoridad o
katungod sa pag-adjust sa income ranges base sa
aktuwal nga growth rate sa tinuig nga regular nga kita
gikan sa nangagi nga income reclassification ug maghimo
ug regular nga income reclassification kausa matag tulo
ka tuig aron ang LGU income reclassification mahiuyon sa
kasamtangan kahimtang sa ekonomiya.
Matud pa nga ang unang kinatibuk-ang reclassification sa
kita kinahanglan nga buhaton sa sulod sa unom ka bulan
pagkahuman ang balaod mahimong epektibo ug matag
tulo ka tuig pagkahuman.
Ang balaod nag-ingon usab nga ang unang income
reclassification sa mga probinsya, siyudad ug lungsod
epektibo sa Enero 1 sa sunod tuig human sa pagpagawas
sa gitawag nga “table of income classification” sa DOF
chief.
Samtang ang klasipikasyon sa kita sa LGU magsilbing
basehan sa pag-ila sa mga administratibo ug statutory nga
tabang, pinansyal nga grants ug uban pang matang sa
tabang sa LGUs, katakus sa LGU sa pagpatuman sa mga
programa ug proyekto sa kalamboan, kinatibuk-ang tinuig
nga supplemental appropriation alang sa personal nga
serbisyo sa LGUs, ug alang sa compensation adjustment
sa LGUs personnel, subay sa Republic Act No. 11466, o
“Salary Standardization Law of 2019.”