Kabataan magpili ug representante
Sa PCPC atul sa Children’s Summit
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sa national Children’s Month, himoon dinhi sa Bohol
ang pagpili na sa usa ka lider sa mga kabataan nga
permanente na nga molingkod sa Provincial Council for
the Protection of Children (PCPC) atul sa ipahigayon
nga Children’s Summit sa Nobyembre 27 pohon.
Matud ni Donna Belle Mante, hepe sa Bohol Crisis and
Intervention Center nga gipadagan sa Office of the
Provincial Social Welfare and Development (OPSWD),
kini mao pay una nga higayon nga magpili ang mga
kabatan-onan sa ilang sekto sa tawo nga maoy mangulo
kanila sa pagpadayag sa ilang mga hunahuna ug sugyot
sa pagpatunhay sa ilang katungod.
Sa Provincial Children’s Summit sa Nob. 27 pohon, ang
mga kabataan nga nag-edad ug 12-15 ug nahugpong,
ang ilang mga representante sa mga kalungsuran,
kadtong mga representante sa mga Student Supreme
Government sa mga eskwelahan, ug mga kabataan nga
nangulo sa mga kapunungan, magtapos sa Capitol
Ceremonial Hall alang niining kalihukan.
Tipik sa gimbuhaton unya sa bata nga mao nay
morepresentar sa mga kabataang nia sa Bohol, mao
ang pagpadayag sa ilang hunahuna ug sugyot sa mga
pamaagi nga gihimo sa katilingban ug kagamhanan sa
pagpalapad sa ilang mga katungod.
Partikular nga tutukan sa batang representante nga
tukion ang sitwasyon sa survival sa kabataan nga usa
sa ilang mga labing gipakayab nga adbokasya.
Tan-awon usab ug tukion ang mga hisgutanan sa
kaugmaran ug pagpaugmad sa mga kabataan,
pagpanalipod kanila sa mga hulga nga makapakunhod
sa ilang mga katungod ug sa pagseguro sa ilang
pagpakiglambigit ug pagpanginlabut sa mga hisgutanan
nga nagtuki sa mga kabataan ugs a ilang kahimtang ug
mga katungod.
Niini, nanghinaut usab ang mga tinugyanan nga
makapili ang Bohol ug representante sa kabataan nga
tinuay gayud nga motrabaho alang sa kaayohan sa
sector nga ilang girepresentahan.
REPRESENTAHAN ANG KABATAAN. Himoon sa mga
representante sa Bohol ang pagpili sa usa nga mao nay
morepresentar sa mga kabataan ngadto sa Provincial
Council for the Welfare of Children (PCWC) aron may
bata na nga makapanginlabut sa ilang mga buot
hisgutan ug mahitabo alang sa ilang kaugmaon, taho ni
Donnabelle Mante, kinsa kauban ni Mariane Samaco sa
SWAD Bohol mitambong sa Kapihan sa PIA. (Hulagway
gikan sa PIA-Bohol)
DSWD nagpasidaan sa publiko batok sa
scam nga nagtanyag ug iPhone 15, cash
Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang Department of Social Welfare and Development
(DSWD) nipahimangno niadtong Martes sa publiko
batok sa usa ka scam nga nagsulti sa mga tawo nga
nakadaog sila ug usa ka bag-ong iPhone 15 ug usa ka
ganting salapi, nga giingong kabahin sa ika-85 nga
founding anniversary celebration sa ahensya.
Ang tigpamaba sa DSWD nga si Romel Lopez
nihimakak sa mga pag-angkon sa bisan unsang mga
reward nga gihatag kuno sa ahensya sa pagtimaan sa
anibersaryo niini ug giawhag ang publiko nga dili mag-
entertain sa maong mga mensahe.
Sa Facebook post, ang DSWD niingon nga nasayod sila
sa mga mensahe nga gipakatap sa mga Messenger
users nga adunay link nga gipadala ngadto sa lain-laing
users.
Kung nakompleto sa user ang survey, nga ma-akses
pinaagi sa link, makuha kuno sa respondent ang bag-
ong iPhone 15 ingon man usa ka "cash
prize" nga wala’y giingong kantidad.
Ang link sa survey kabahin kuno sa ika-85 nga
anibersaryo sa DSWD. Apan gihimakak sa DSWD nga
adunay kalabotan sa maong link sa survey.
Matud pa ni Lopez nga ang bisan unsang serbisyo
gawas sa mga programa sa DSWD imposible nga
makahatag ug premyo nga ingon ana lamang ka sayon.
Gihangyo niini ang publiko nga likayan ang pag-
subscribe niining mga bogus nga accounts tungod kay
ang tanan nilang mga programa gipaagi sa saktong
pamaagi sama sa cash card payout o actual payout ug
dili pinaagi sa “online raffle type."
Gitambagan usab niya ang publiko nga mosalig lamang
sa opisyal nga Facebook page sa DSWD
(facebook.com/dswdserves) ug pinaagi sa X (kanhi
Twitter) account niini nga @dswdserves.
Nipagawas ug pahayag ang DSWD nga dili tinuod ang
kadudahang link nga nag-circulate sa Facebook post ug
Messenger nga nagsaad ug premyo sama sa iPhone 15
ug cash prizes, isip kabahin sa pagsaulog sa ika-85 nga
anibersaryo sa ahensya.(Hulagway gika sa DSWD)
A-B-K-D tamdanan sa
Pagdaginot sa humay
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Dungan sa kampanya sa pagdaginot sa humay ilabi na
sa National Rice Awareness Month sa Nobyembre,
gipakayab sa mga tigpasiugda sa Be RicePonsible ang
tamdanan sa tanan nga lakip sa mga nahingawa.
Sa minggitib nga mga suliran: sa kakuwang na sa mga
humayan nga gitamnan, sa nagkatiguwang na nga mga
nanghumayan ug sa kakuwang sa mga mosunod nga
manguma, ug sa paglisud sa ani dala sa El Niño nga
gipangandaman, ang Department of Agriculture
nagpadagan sa kampanyang ABKD.
Ang ABKD, giya aron mas sayud hinumduman ang mga
tamdanan sa mga lakang aron ang bugas daginoton ug
dili masayang.
A (Adlay, saging, mais, kamote, gabi, ubi, apale,
palaw, bot ug uban pang pangsaksak)
Aron sa pagpa-uso ug balik sa sinaksakan, ang A sa
kampanya, mao ang Adlay, mais, gabi, ubi, kamote,
apale, saging nga mahimong isahug sa bugas nga lung-
agon.
Ang adlay usa ka matang sa humay nga karaan nga
dali rang masaypan nga sagbot apan mobarug ngadto
sa 3 ka metros ug mamunga sa pagbanay nga ang
linsok, murag luha ug sama sa humay, maayo nga lung-
agon, pwede galingon samag harina nga himoon ug
pan, lugaw ug pwede usab sangagon isip kape, o
himoong bino.
Kapamilya sa trigo, mais ug humay, ang Adlay sayun
nga patuboon kay anad sa kamad-an, sa yuta nga
umaw, sa natubigan ug mas makalahutay sa dangan.
Sa kampanya, inay pulos bugas humay, mogamit
lamang ug dyutay nga humay, sagolan ug adlay, mais
(sinabugan) o kamote, gabi, ubi, apale, saging sab-a o
sarabia nga dabong, boot, aron magdugay pa ang
gipundo nga lung-agon.
B (Brown rice ka-onon)
Ug kay naanad na ang mga tawo nga mopalit sa humay
nga puti, daghan ng humay puwa, brown ug tapul nga
dili na makaon.
Niini, matud sa healthline.com, ang brown rice wala pa
mahashasi sa iyang tiktik ug mga nutrina nga mas
daghang makuha nga fiber, fats, proteins , Vitamin
Bplus, iron, phosphorus, potassium ug zinc, nga
masagaran mapapas sa white rice human sa mas grabe
nga paggaling niini aron maputi.
K (Kan-on, dili sayangon)
Niini, gikampanya ang pagseguro nga kon mokuha ug
kan-on, segurohon nga kanang igo ra nga mahurot ug
dili pasobrahan aron dili masayang.
Giaghat usab ang mga carinderia ug kan-anan sa Bohol
nga mo-dalit na usab sa katunga sa tasa nga kan-on
aron dili na mahinayak ug order unya dili mahurot.
Giingon sa Agricultural Training Institute nga sa pagka
karon, ang us aka Bol-anon, mokaon ug 105 ka kilo o
duha ka sako nga bugas sa usa ka tuig, samtang sa
Pilipinas, ang kasagarang Pilipino, mohurot ug 135 ka
kilo nga bugas sa usa ka tuig.
Sa unang mga tuig, ang Bol-anon, matud pa mogurot ug
115 ka kilo nga bugas sa us aka tuig.
D (Dapat local nga bugas ang paliton)
Sa mga katuigan nga ang Pilipinas nagsalig sa imported
nga humay, human mapaepektibo ang Rice
Tarriffication Law, ang kita niining gipatas-ang taripa sa
humay nga imported, gitagak isip pundo sa programa
nga Rice Competitiveness Enhancement.
Niini, inay mamalit ug bugas sa gawas, gihatagan sa
tanan nga panginahanglan ang mga mag-uuma sa
humay aron padaghanon ang ani, aron mobarato ang
lokaal nga supply ug dili na mamalit ug bugas sa gawas
sa nasud.
Niini, natural lamang usab ngamas modaghan na ang
local nga bugas kon itandi sa mas mahal nga imported
nga gipasulod sa mga negosyante nga namayad sa mas
taas nga buhis sa imported nga humay.
Ang Bohol naglusad usab s amga kalihukan sa NRAM
sa miaging semana.
GIKAMPANYA USAB SA BOHOL. Ang ABKD,
gikampanya usab dinhi sa Bohol pinaagi ni Lorebien
Lagapa sa OPA ug ni Maria Chona Maleza sa DA
PATCO, didto sa kapihan sa PIA sa maging semana.
(Hulagway gikan sa PIA-Bohol)
Palit sa buhi baboy mi-usos,
Karne sa malls, mingmahal
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Dunay P10 nga kibra sa presyo sa baboy nga buhi gikan
sa mga commercial farms sa tanan nga timbang sa
baboy nga mapalit sukad wala pa mo-igo sa San
Vicente Pilar and African Swine Fever hangtud karon
nga nasumpo ang pagpanakodtakod na unta kon wala
pa ma-atiman pag-ayo.
Subay sa Office of the Provincial Veterinarian Price
Monitoring Report, niadtong Hunyo 23, diha nga wala pa
ang ASF makasulod sa Bohol, ang pagpalit sa buhi nga
baboy gikan mismo sa mga farm-gates, nagdeperensya
na ug P10.00.
Sa taho, sa 61 ka kilo ngadto sa 70 kilos nga buhing
baboy, niadtong Hunto 23, mapalit kini sa tag P243 and
kilo, samtang niadtong Nobyembre 10, sa taho sa
susamang monitoring unit, ang 61-70 kilos nga buhing
baboy, mapalit na sa P233.00 ang kilo.
Sa 71-80 kilos nga buhi, kaniadto mapalit sa P226.00
ang kilo, karon anaa na sa P216. Ang 81-90 kilos nga
kaniadto mahalin sa P208 ang kilo, karon P198.00 na.
Ang 91-100 ka kilo nga baboy nga malapit sa P190 ang
kilo, karon P180 na, ug ang 101-110 kilos nga baboy
nga sa una tag P196 ang kilo, karon mapalit na sa
P176.00
Ang 111-120 kilos nga baboy mahalin kaniadto ug P182
na ang kilo, samtang karon, ang baboy nga may
susamang timbang, anaa na sa 172.00 ang kilo.
Hinuon, lahi ang napakita nga presyo sa karne na nga
baboy, subay sa taho.
Sa monitoring nga gihimo sa OPV sa mga supermarket
ug malls ug sa dagkong merkado sa Tagbilaran,
napakita nga samtang mibarato ang palit sa buhing
baboy, mimahal usab hinuon ang karne.
Pananglitan, sa supermarket 1 ang lumo kaniadtong
Hunyo gibaligya sa tag P325 ang kilo, ang dapi-dapi tag
P325 ug ang tiyan mahalin sa tag P365 ang kilo.
Human sa upat ka buwan kapin, ang susamang
Supermarket nagbaligya na sa lumo sa P350, sa dapi-
dapi sa P350 ug sa tiyan sa P365.
Ang Supermarket 2 nagbaligya niadto sa lumo sa tag
P310 ang kilo samtang ang tiyan anaa sa P335 ang kilo
ug human sa upat ka buwan, P345 na ang lumo, P310
na ang dapidapi ug P345 na ang tiyan.
Sa Dao Public market, niadtong Hunyo, ang lumo,
dapidapi ug ang tiyan tag P330 ang kilo samtang
niadtong milabay nga semana, ang lumo nagpabilin nga
P330.
Apan sa Cogon market, iadtong Hunyo hangdtu karon,
ang lumo, dapidapi ug tiyan mapalit ra sa tag P300 ang
kilo.
PBBM, nakakuha ug AI-powered weather forecasting
system alang sa Pinas
Sinulat ni Elvira Bongosia
Gilagdaan sa nanguna nga artificial intelligence (AI)
meteorology company nga Atmo Inc. ang usa ka
memorandum of agreement (MOA) uban sa Department
of Science and Technology (DOST) alang sa
pagpalambo sa high-resolution nga weather forecasting
system alang sa Pilipinas gamit ang AI technology.
Gisaksihan ni Presidente Ferdinand R. Marcos, Jr. ang
MOA nga gilagdaan ni DOST
Undersecretary Maridon Sahagun ug Atmo Inc. Founder
ug CEO Alexander Levy. Matud pa ni Presidente
Marcos, ang kooperasyon sa Atmo ug DOST sa usa ka
AI-powered weather forecasting system makatabang sa
Pilipinas sa pagtukod sa climate resilience.
Kini mao ang labing dako nga AI-driven weather
forecasting program sa Asya, nga gilauman nga adunay
importante nga papel sa pagpalig-on sa kalig-on sa
Pilipinas.
Si Presidente Marcos midugang nga ang maong
paglagda sa kasabotan dako ug ikatabang sa Pilipinas
sa weather forecasting, ilabina kay ang Pilipinas usa sa
mga nasud nga labing apektado sa bagyo, nga adunay
tinuig nga average nga 20 ka mga
bagyo nga nagdala ug grabeng pagbaha nga hinungdan
sa binilyon nga kadaot sa imprastraktura ug agrikultura,
ug pagkawala sa mga kabtangan ug pagkawala sa
kinabuhi.
Gipasiugda ni Presidente Ferdinand R. Marcos Jr.
niadtong Miyerkules (sa San Francisco, US) ang
kaandam sa Pilipinas sa pagsagop sa Artificial
Intelligence (AI)
samtang iyang giimbitar ang mga kompaniya sa
teknolohiya ug mga venture capitalist nga mahimong
kauban sa nabigasyon sa nasud paingon sa bag-ong
technological revolution. (Hulagway gikan sa PCO)
PH makakuha sa unang mga satellite
nga gipahinungod lamang sa nasud
Makuha sa Pilipinas ang unang mga satellite nga
gipahinungod lamang sa nasud aron mapaayo ang
koneksyon sa lagyong mga lugar.
Kini human ang Astranis ug Orbits mihimo ug
kolaborasyon niadtong Miyerkules aron madala ang
internet connectivity ngadto sa mga unserved ug
underserved nga mga lugar sa Pilipinas pinaagi sa
paglusad sa MicroGEO satellites.
“Astranis and Orbits have also joined forces to bring
internet connectivity to unserved
and underserved areas in the Philippines. This $400
million partnership will help bridge our digital divide and
foster our digital transformation (Ang Astranis ug Orbits
nag-uban usab ug pwersa sa pagdala sa internet
connectivity ngadto sa wala ma-served ug underserved
nga mga lugar sa Pilipinas. Kining $400 million
partnership makatabang sa pagsumpay sa atong digital
divide ug pagpalambo sa atong digital transformation,”
matod ni Presidente Ferdinand R. Marcos Jr. human sa
paglagda sa kasabotan sa Ritz- Carlton Hotel sa
Estados Unidos.
Pinaagi sa panagtambayayong, ang Orbits ug Astranis
mopakatag sa unang duha ka internet satellites nga
gipahinungod sa Pilipinas, usa ka programa nga
gilaumang
makamugna ug US$400 milyones nga pamuhunan sa
mosunod nga walo ka tuig.
Kini nga mga MicroGEO satellites maghatag ug serbisyo
sa internet sa mga lugar nga wala pa naserbisyuhan ug
kulang sa serbisyo sa Pilipinas, nga naglangkob sa
hangtod sa 10 milyon nga tiggamit ug 30,000 ka mga
barangay.
Ang programa gipaabot nga makamugna ug labaw sa
10,000 ka trabaho alang sa
direkta ug dili direkta nga mga empleyado ug kauban.
Atol sa kalihokan, gipahibalo ni Philippine Ambassador
to the US Jose Manuel
Romualdez ang opisyal nga ngalan sa unang satellite
nga “Agila” aron mapalambo ang diwa sa pag-uswag sa
teknolohiya ug pagpalig-on sa internasyonal nga panag-
uban.
Ang pagpili sa ngalan nga Agila adunay lawom nga
kahulogan nga naglangkob sa dili matarug nga pasalig
sa proyekto sa pagkonektar ug paghatag gahum sa
nasud nga Pilipino pinaagi sa pagpalapad sa pag-akses
sa digital nga kalibutan.
“Agila,” ang opisyal nga ngalan sa unang satellite sa
nasud gilauman nga mapalambo ang diwa sa pag-
uswag sa teknolohiya ug pagpalig-on sa internasyonal
nga panag-uban. (Hulagway gikan sa PCO)
BALAK
ANG PANGANDOY SA GIHIKAWAN
Sinulat ni Engr. Rogelio Podelino
Sukad makasala ang una tang mga ginikanan
Sila si Eva ug si Adan
Batok sa atong MAGBUBUHAT NGA GINOO
Mga kasakitan gisagubang sa tawo
Ang tawo kinahanglan magbudlay
Aron sa kinabuhi motunhay
Magpatulo sa iyang singot matag adlaw
Kay ang kaharuhay sa kinabuhi gihikaw
Bunga sa pagkasala sa tawo batok sa GINOO
Ang himaya sa langit gihikaw sa tawo
Luyo sa pagka masalaypon sa tawo
Nangaliyupo gihapon sa MAKAGAGAHUM NGA GINOO
Ang tawo nga hugot nagtuo nga adunay GINOO
Nagalaum sa IYANG malumong pasaylo
Basta hinulsolan ang nabuhat nga mga kasal-anan
Aron mahibalik sa matarong nga dalan
Kay ang kinabuhi dinhi sa kalibutan lumalabay
Gibuhat ang tanan sa kaligdong aron mahiangay
Aron ang dalan paingon sa langit masubay
Kay kini mao ang gipangandoy kanunay
Bisan nakasala batok sa GINOO ang tawo
Gitubos sa pagka lugmok sa sala pinaagi ni KRISTO
Aron dili mahitumpawak sa kaalautan
ANG PANGANDOY SA GIHIKAWAN nga mahibalik sa
langitnong sabakan