PAGTUKIB
Ni: Jes B. Tirol
Panglot Nga Dakô 17, 2023
Mga Nataligám-an Nga Kasayoran Sa Surapô (Pasko)
(Overlooked Informations About Christmas)
Pasiuna
Ang Ininglis nga “Christmas” atong gihubad sa Binisaya nga “Pasko”. Ang pulong “Pasko” gikan sa Kinatsilâ nga “pascua” o “paschal” sa Ininglis. Kining maong pulong nagtumbok sa panihapon sa mga Hudiyo didto sa Ehipto sa dihang giluwas na sila ni Manlagnâ o Propeta Moses gikan sa pagkaulipon.
Ang “Pasko” mao ang kataposan nga panihapon nga gihimo ni Ginoong Hesukristo kauban sa iyang mga tinun-an. Busà ang “Pasko” haom lamang sa panahon sa Balaan nga Pitlaw (Holy Week).
Ang karaan nga hubad sa “Christmas” mao untà ang “Surapô”. Apan karon kining mao nga pulong ato nang nataligam-an.
Ang Dapít Natawhan
Sagad kanatò moingon nga ang atong Ginoong Hesukristo gipanganak didto sa pasongan sa mga baka. Sayop kining maong pagtuo.
Ang pásong o pasongan o pesebre sa Kinatsilâ, mao ang lawganan sa mga mananap hilabi na sa mga baka. Dili mahimong manganak sa pasongan kay pig-ot kaayo kini nga dapit.
Ang pasongan didto mahimutang sa kamalig sa mga baka. Ang pasongan mao ang gigamit nga kaldáw (crib) diin gibutang ang bata human siya ipanganak. Busà atong nataligam-an nga ang pasongan mao lamang ang kaldáw (crib) ug dili ang dapit nga gihimugsoan sa batang Hesus.
Kinsa ang Mananabáng?
Ang dakong pangutana nga walâ isulti sa Balaang Kasulatan mao ang “Kinsa ang mananabang nga nagpahimugsò kang Hesukristo?” Ang mga Ebanghilyo ni San Mateo ug San Lukas igo lang nag-ingon nga gipanganak ang batang Hesus.
Lisod tuohan nga si Birhen Maria nga nagpanuigon pa og napulog-upat (14) ka tuig ug una pang pagpanganak nakahibalo kon unsay buhaton. Si San Jose, ang ama-ama ni Hesus usa ka panday. Walâ pod siya mahibaló kon unsay buhaton. Busà dinhà gayoy mananabang. Kinsa man?
Matod pa sa Ebanghilyo sa “Pseudo-Matthew” o “Mala-Mateo” sa dihâ nga nagbati na si Santa Maria, si San Jose nangità og mananabang. Nakakaplag siya og duha ka mananabang kansang mga ngalan mao si “Zelomi” ug si “Salome”. Kini sila mga Hudeyo usab nga sama ni San Jose miadto sa lungsod sa Belen aron usab magpatalà.
Si Zelomi nituo nga ang nahimugsò nga batà usa ka balaan apan si Salome walâ. Busà nakimay yang kamot ni Salome. Naayo ang iyang kamot sa diha nga nigunit siya sa lampin sa bata, ug dayon naulian ang kamot ni Salome.
Hilabihan ang pagkausab sa pagtuo ni Salome nga nagpabilin siya ug nahimong sama sa yaya ni Hesukristo.
Ang Ebanghilyo sa Mala-Mateo walâ mahisulat sa Balaang Kasulatan apan kining maong sugilanon gidawat sa simbahan nga Romano Katoliko isip usa ka súlsog o tradisyon sa simbahán.
Mao man gani nga panahon sa bunyóg (procession) sa adlaw sa Ulà Pagtubós o Biyernes Santo atong makita ang karo sa usa ka babaye nga nagsul-ob og puti nga sinina sa kataposan sa bunyóg. Mao kanâ siya si Salome ang mananabang nga nahimong yaya ni Hesukristo. Lahî siya ni Veronica nga naggunit og panyo nga adunay hulagway sa nawong ni Hesukristo.
Tulo ka mga Hari
Ang gisulat sa Balaang Kasulatan mao lamang ang pulong mago (wise men) o sa Binisaya pa, “Halilibón”. Walay giingon og pila sila kabuok. Apan kay tulo man ka matang ang mga gasa, mao nga giingon nga tulo usab ka mga halilibón.
Ang súlsog o tradisyon nagaingon nga ang mga mago o halilibón mga hari usab, busà aduna kitay súlsog sa tulo ka mga hari.
Ang pangutana mao, “Kinsa ang mga ngalan sa tulo ka hari?” Matod pa sa súlsog o tradisyon ang ilang mga ngalan mao si Melchor, Gaspar, ug Baltasar.
Matod pa sa Ebanghilyo sa Armenya (Armenian Gospel), ang mga dapit nga gigikanan sa mga hari mao: 1.) Melkon (Melchor), ang Hari sa Persia. 2.) Gaspar, usa ka Hari sa Indiya. 3.) Baltasar, usa ka Hari sa Arabia.
Mga anak ni San Jose
Matod pa sa Infancy Gospel, si San Jose usa na ka balo (Sp: viudo) ug tigulang na (kapin na sa 64 ang panuigon) sa dihang gibuya siya ni Birhen Maria.
Sa una niyang kaminyoon si San Jose adunay unom (6) ka mga anak. Upat (4) ang lalaki ug duha (2) ang babaye.
Ang ngalan sa mga lalaki mao sila si, 1.) Judas; 2.) Josetos o Justus; 3.) Simon; ug 4.) James (Santiago). Ang mga babaye mao si, 1.) Lysia o Asia; ug 2.) Lydia.
Si Santiago o James ang kinamanghuran nga nagpanuigo pa og duha (2) ka tuig sa dihâ nga gibuya si San Jose kang Birhen Maria. Si Birhen Maria mao ang nagmatuto kang Santiago. Si Santiago ug si San Pedro mao ang nangulo sa mga Kristohanon sa Jerusalem sa pagkamatay na ni Hesukristo.