BOHOL WATER miduyog sa kasaulugan sa World Earth Day
(Makita sa hulagway ang Bohol Water miduyog sa kalibotanon nga pagsaulog sa Earth Day pinaagi sa pagparticipar sa pagpanghinlo sa Abatan river)
Agi ug pagduyog sa kasaulugan sa World Earth Day, ang Bohol Water misalmot sa maong kalihukan niadtong April 22, 2024 pinaagi sa pagtambayayong sa pagpanghinlo sa palibot ug sa kadaplinan sa Abatan River nga anaa sa lungsod sa Cortes.
Ang Abatan River Cleanup usa ka tinuig nga kalihokan diin ang Bohol Water aktibo nga misalmot agi ug kaakohan sa pag-amping sa kinaiyahan nga pinanguluhan sa Department of Environment and Natural Resources (DENR).
Gawas sa pagpangalagad sa panubig, gihatagan usab sa Bohol Water ug dakong pagtagad ang mga kalihokang sosyal ngadto sa komunidad. Mao kini ang gitawag ug corporate social responsibility (CSR) ilabi na sa mga kalihokan sa pag amping sa kinaiyahan.
Ang CSR o kalihokan mahitungod sa panginahanglan sa komunidad o sa kinaiyahan, usa ka kaakohan sa Bohol Water aron mahatagan ug igong pagtagad ang naga-unang pangihanglan ilabi na sa kinaiyahan.
Gilantaw sa Bohol Water dili lamang ang konsumidor nga panginahanglan sa panubig. Lakip na usab niini ang pagsanong sa panginahanglan sa kinaiyahan pinaagi sa pagpakigtambayayong sa DENR.
Daghanan na ang mga kalihukan alang sa CSR nga gihimo sa Bohol Water diin nakaani kini ug pagdayeg ug kalipay sa mga hut-ong sa katilingban.
Tungod sa kamahinungdanon sa maong katuyuan, gipadayon kini sa maong Kompanya ug gihimo na kini nga regular nga kalihokan pinaagi sa pag-gahin ug pundo matag tuig alang niini.
BOHOL LIGHT
Sinulat ni Sheryl B. Paga
Bohol Light advisories gisabwag ngadto sa mga konsumidor
Ang Bohol Light Company, Inc. sa kanunay buot mupadangat ngadto sa mga konsumidor sa mga advisories kabahin sa mabinantayon nga pag-gamit sa kuryente ilabi na gayud karong panahon sa tig-init aron malikayan ang disgrasya.
Kung kita mulakaw sa atong mga panimalay, giawhag ang pagmatngon niining musunod:
- Siguradohon nga naka-unplug ang electrical gadgets o appliances;
- Dfili hikalimtan ang pag palong sa mga barbola sa mga Liquefied Petrolium Gas (LPG);
- Kon ugaling naggamit kita ug kahoy o uling sa atong pagdigamo, siguradohon gayod nga walay nahabiling aligato aron malikayan ang sunog.
- Siguradohong nakatrangka ang atong mga panimalay aron iwas kawat o layat.
Ang mga konsumidor sa kuryente dinhi sa Tagbilaran buot pahinumduman sa Bohol Light kabahin sa mga obligasyon ug mga pamaagi aron maminusan ang balayrunon sa kuryente.
Ang Bohol Light adunay gisunod nga mga pamaagi alang sa hapsay nga pagpadagan sa panuga dinhi sa ilang Franchise Area nga mao ang Tagbilaran City.
Adunay Magna Carta mahitungod sa mga Consumer’s Rights and Obligations nga makita ug mabasa sa luyong bahin sa tagsa-tagsa ka nga mga electricity bills.
Usa sa pinaka-importante nga angay mahibaloan sa atong mga konsumidor ang kabahin sa obligasyon sa pagbayad sa monthly electricity bill aron malikayan ang kahasol kung maputlan.
Kung adunay madawat nga bill sa kurente, kinahanglan hinumduman nga gihatagan lamang ang konsumidor ug napulo ka adlaw aron mubayad niini nga walay penalty o surcharge.
Kung pananglitan and bill muabot na ug duha ka bulan tungod kay wala bayari ang milabay’ng buwan, aduna na kini matatak nga Notice of Disconnection diin gipahinumduman ang mga konsumidor sa pag settle niini diha sa opisina sa Bohol Light.
Ang disconnection process ngadto sa mga overdue accounts gitatak gayod diha sa mga billing statements ug gihatagan ug 48 ka oras gikan sa pagdawat niini aron mabayran ang bill sa milabay’ng buwan o ang usa ka bulan.
Ang disconnection team sa Bohol Light mobisita pag-una ngadto mga konsumidor nga naka schedule for disconnection aron personal nga pahinumduman kabahin sa ilang obligasyon.
Mao nga gihangyo ang tanan nga unta, hinumduman ang matag bulan nga balayrunon aron malikayan gyud ang kahasol kung maputlan.
Kung aduna’y mga hangyo o dugang katin-awan kabahin sa nadawat nga mga billing statements, palihog ug adto lng sa billing section diha sa opisina sa Bohol Light aron mahatagan kini ug tukma nga explinasyon.
Mahimo usab motawag lamang sa hotline numbers (038) 412-3503 / 501-7762 local 107. Mahimo usab mo text o dial ang mobile hotline number 09318524312.
Laing 27MWdc Solar facility Tukoran sa Ubay – Gov Aris
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Lain nga 27 megawatts direct current solar facility and gilantaw na usab karon nga tukoron sa PetroGreen didto sa Ubay, kini maoy kasayuran nga gilibkas ni Gob Erico Aristotle Aumentado, didto sa sidelines sa ceremonial nga paglatag sa mga solar panels sa unang hanay sa 46 mil ka mga solar panels didto sa San Vicente Dagohoy, Mayo 9.
Kini nga pahatag gilibkas sa gobernador kinsa katupan ni PetroGreen President ug Chief Executive Officer Francisco Delfin Jr., ug PetroGreen Chairman Milagros Reyes, human sa hamubo nga programa sa paglatag sa unang mga panels.
Matud sa Gobernador, positibo ang tanyag sa Bohol alang sa PetroGreen kinsa una nga misanong sa aghat sa Bohol nga magtukod ug island based renewable energy facility sa solar power plant dinhi sa San Vicente Dagohoy.
Ang facility nga gihimoan ug ground breaking ceremony niadtong 2022, tukoron sa 27 ektaryas nga rolling hills sa mga barangay sa San Vicente ug Santa Cruz sa Dagohoy.
Ug aron may kaugalingon kini nga personality, ang bag-ong solar power company nga matukod, ilhon nga Dagohoy Green Energy Corporation, nga usa sa mga anak nga konsepto sa Rizal Green Energy Corporation: ang renewable energy development department sa PetroGreen.
Gawas sa paglatag sa unang mga solar panels sa hanay sa mga butanganan, gilusad usab sa PetroGreen ang ilang corporate social responsibility sa tulo ka mga proyekto alang sa mga taga Dagohoy, ang host nga lungsod.
Matud ni PetroGreen Assistant Vice President for Energy and CSR Yrel Ventura, ilang gipili ang Teachers Training program kauban sa Department of Education sa mga maestro sa public schools sa Dagohoy sa pagtudlo sa Science, Mathematics, ang College Scholarship Grants sa mga deserving students nga taga Dagohoy didto sa BISU schools u gang Dagohoy Rattan Enhancement And Management Project (DREAM) uban sa Department of Environment and Natural Resources.
Kahinumduman nga dala sa kasinati-an nga ang Bohol nabugtuan sa iyang koneksyon human magsalig sa linyo sa koryente gikan sa Leyte, si Aumentado miresolbar sa pag-aghat sa mga investors sama sa PetroGreen sa pagtukod ug kalsaligan nga renewable energy nga dinhi ibutang sa Bohol.
Ang unang 27MWdc nga makuha sa Dagohoy Green Energy, mao nay labing daku nga renewable energy investment nga misulod sa Bohol, sa katapusang dekada.
Human sa unang paglatag sa mga solar panels dinhi, gilauman nga mahimo na nga operational ang solar farming facility sa Octuber nga commissioning ug pormal nga operations sa Nobyembre, matud niPetroGreen Vice President Paul Morala.
Kon matuman usab ang tanyag sa Bohol ngadto sa PetroGreen nga magtukod ug lain pang solar farm, adto kini ipahimutang sa mga wala magamit nga mga kabungturan sa Imelda Ubay.
Matud ni Aumentado, ang paggamit sa yuta nga butangan sa solar farms, matuod man nga maghikaw sa panguma, apan kining mga yutaa, dili haum sa humayan, u gang reveneus nga makuha sa Bohol isip bahin sa energy generation, mas daku pa kay sa kita sa revenues sa mga kayutaan nga gipasagdan ug wala tikara.
NASUGDAN NA. Gilatag na ang unang mga solar panels nga maglangkob sa 46 mil ka mga solar panels nga modakop sa enerhiya sa adlaw ug isulod sa mga baterya aron ika supply sa mga panginahanglan sa Visayas, ilabi na sa Bohol. Gilaumang mahuman sa Oktubre, ang pasilidad kaluhaan pa sa laing ingon niini nga pasilidad nga tukoron sa PetroGreen didto sa Ubay. (Hulagway gikan sa PIA-Bohol)
MOBILE CLINIC. Agi ug pasalamat sa PetroGreen sa Dagohoy, minghatag kini ug mobile clinic sa lungsod nga gidumala usab Dr. Herminio Relampagos, usa ka doctor. Ang clinic, wala pay apil sa mga kasabutan ug kaayuhan nga madawat sa Dagohoy pagtugot sa Solar Farm nga tukoron dinhi. (Hulagway gikan sa PIA-Bohol)
Fabsiklaban, workshops, forum, magtimaan sa dekada sa fablabs
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sa pagsaulog sa usa ka dekada nga Fabrication Laboratory Innovations sa nasud karong Mayor 9-10, mokunsad dinhi sa Bohol Cultural Center ang mga kalihukan nga apilan sa mga lumilihok sa fablab networks sa Pilipinas.
Ang Fab Lab usa ka digital nga shop ug laboratory nga namugna sa inisyatiba sa Grassroots Invention Group ug sa Center for Bits and Atoms sa bantugan nga Massachusetts Institute of Technology niadtong 2001.
Kini aron may makahatag ug tabang sa mga gagmay nga komunidad nga makahimong reyalidad sa ilang mga konsepto gamit ang mga teknolohiya nga anaa sa FabLabs.
Sa Pilipinas, ang labing una nga Fablab, gipabarug sa Bohol sulod sa Bohol Island State University isip tinabangay nga proyekyo sa BISU, Department of Trade and Industry, Department of Science and Technology Ug Japan Embassy aron makahatag ug suporta sa local nga panginahanglan sa innovation ug pagpamaayo sa competitiveness sa micro, small and medium enterprises dinhi.
Pinaagi usab sa DTI, napundohan ang Fab Labs isip Shared Service Facilities nga nahimong workshop alang sa pagmugna’g alayonay sa mga eskwelahan-industriyaug goberno, nga nagpahimo sa MSMEs nga makamugnag bag-ong produkto, papiskay pa sa ilang mga abut ug pagpasweldo ug dugang mga trabahante sa napamaayong business operations.
Kasamtangan nga may 16 na ka Fablabs nga naghatag niining matang sa suporta sa DTI sa ilang Inclusive Innovation-led Industrial (I3) Strategy sa nasud, pinaagi sa kanunay nga papamaayo psa sa pasilidad ug pag-bansay sa mga local nga eksperto aron makahimo ug bag-ong mga inobasyon.
Lakip sa mga kalihukan ang labing gikaintapan nga tinuig nga Fabsiklaban Contests, gawas pa sa mga pag-ambitay sa mga nag-unang desinyo ug mga hangit niini, mga pagpakita sa mga proseso nga himoon sa mga designers ug inventors ug mga workshops.
“Sulod sa duha ka adlaw, atong hatagan sa pasidungog ang mahinungdanon nga tampo sa FabLab sa paghatag ug gahum sa mga gagmay nga mga mamumuhunan pinaagi sa pagpagamit sa FabLab sa gikinahanglang makinarya, ekipo, nga hereminta ug kahanas sa mga nagdumala sa laboratory sa paghimo ug mga proseso nga gikinahanglan sa mga MSME sa pag-ugmad sa ilang negosyo,” matud ni Vierna Teresa Ligan, Provincial Director sa Department of Trade and Industry (DTI) Bohol.
Sa Fabsiklaban 2024, gi-aghat sa Fablab Bohol ang iyang mga kauban nga fablab networks sa nasud sa pag-salmot aron dili lamang magpakita sa katakus sa paghimo ug siyentipiko nga proseso ug mga bag-ong desinyo nga magamit sa industriya, apan usab sa pagpalapad sa tinabangay sa mga anaa sa industriya ug pagpalihok s amga komunidad ngadto sa mas maayong kaugmaon.
Tumong usab sa Fabsiklaban ang pagtuki sa mga isyu ug mga hisgutanan nga nakahanay sa tulo ka mga malungtarong tumong sa pag-ugmad sama sa Katawhan, Kalibutan ug kalambuan.
Pinaagi sa mga katakus sama sa digital fabrication, prototyoing ug problemsolving nga nga mahatag sa Fablab ngadto sa mga MSMEs, ilang matanyag ngadto sa mga nagpalihok sa ekonomiya sa kalungsuran ang pagpaduso sa Katawhan, kalibutan ug kalambuan, alangs a mas lukop ug mag angay nga paggamit sa kahinguhaan.
Niini, giaghat usab sa DTI Bohol ang pgtambong sa mga MSME nga padayon pang nangita ug mga sistema nga makapadaghan sa ilang produksyon, makapamaayo sa ilang produkto ug makapalahutay sa ilang negosyo gamit ang mga teknolohiya sa Fablabs.
PINAAGI SA TEKNOLOHIYA. Gamit ang Computer Numerical Control Machine nga anaa sa FabLab BISU, makahimo na ang mga estubyante sa engineering paghulma sa prototype sa ilang buot makuha nga porma sumala sa ilang imahinasyon, ug kini na karon ang padak-on ug himoang basehan sa dinaghan nga mga produskyon. (Hulagway gikan sa PIA-Bohol)
‘Cloud seeding’ asugdan Sa sunod semana – OPA
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Dili na moabut sa sunod semana, mahuman na ang Provincial Bids and Awards Committee sa procurement ug makahimo na sa labing gikinahanglan nga cloud seeding operations.
Kini maoy gipaambit ni Provincial Agriculturist Liza Quirog, didto sa Kapihan sa PIA, samtang magsugod na ang mga mag-uuma sa humay ug mais sa pag-andam sa mga tamnanan aron makasubay sa saktong cropping season.
Kini usab samtang iyang gipadayag nga ang Bohol may gihuptan na nga P5milyones nga suporta gikan sa nasudnong kagamhanan, kay ang Department of Agriculture Bureau of Soils and Water Management mitagana sa nahisgutang kantidad alang sa paglikom og uwan pinaagi sa pagsabwag og asin sa mga panganod nga igkita ibabaw sa Bohol.
Gikan usab sa Provincial Government pinaagi sa Provincial Disaster and Risk Reduction Management Council sa 2024, may napahat nga P2.5 milyones agi og abag sa Bohol sa giprograma nga artipisyal nga pagpa-uwan taliwala sa taas na nga lanat sa huwaw, dala sa El Nino phenomenon.
Niini, kasamtangan na nga gipaduso sa mga tinugyanan ang mga gikinahanglang dokumento alang sa pagpalihok sa mga mekanismo sa pagpa-uwan, ug milaum ang tinugyanan nga sa sunod semana, mahuman na ang procurement sa Bohol sa serbisyo.
Gani, dayag sa opisyal, Abril pa nga gikinahanglan sa mga tigpang-maisan ang pag-andam sa pugasanon, ug makatabang unta og dako kon ang panagsang uwan-uwan, didto katagak sa mga yuta nga ma-isan.
Sa mga maghumayan, sakto ang buwan sa Mayo nga tig-andam sa basakan, apan kay wala pay uwan, nagpaabut na ang mga mag-uuma nga makasugod na dayun.
Lima ka dagkong mga watersheds ang gilantaw karon sa mga tinugyanan nga pundohan sa uwan, subay sa giprograma nga cloud seeding operations.
Kini usab samtang nagbansay na ang mga cloud spotters aron maoy makataho sa makit-an nga mga panganod nga hinog na nga pa-uwanon, samtang subay sa lagda, Philippine Air Force ang gamiton sa nahisgutang operasyon.
Kon matuman na, sa kadugayon nga upat ka oras nga lupad sa matag adlaw basta lang may makit-an nga panganod nga pwede kasaburan sa asin, pwede moabut sa 70 ka adlaw ang kinatibu-an nga 7.5 milyones nga operasyon.
Hinuon, gipalubad usab sa opisyal nga mahimo nga may adlaw nga duh aka operations and mahitabo, aron lamang maseguro nga ang uwan, makapapundo sa tubig sa mga dagko nga dams gawas pa sa mga basakan nga direktang mahagbongan sa uwan.
Hangtud sa Mayo 8 ang Benliw Dam sa Ubay anaa na sa 31.36 metros ang lebel sa tubig ug hapit na nga moabut sa 26 metros nga lebel nga dili na magamit ang tubig niini. Sa laing bahin, ang Ilaya Small Reservoir Irrigation System sa Ubay, wala usab moawas, u gang lebel niini anaa sa 56.24 metros samtang nag kritical nga lebel niini anaa sa 48 metros.
Sa Ilihan SRIS sa Tubigon, gamay na lang ang kuwang, kritikal na ang lebel kay sa 35.78 metros, tunga na lang sa metros kritikal na sa 35.2 metros.
Sa mga dagko nga dams: ang Malinao sa Pilar wala mag-awas u gang kasamtangan nga lebel sa tubig anaa sa 151.53 samtang kritikal na kini kon moabut sa 146 meters.
Ang sa Bayongan sa San Miguel, wala mag-awas ug anaa na sa 46.86 metros ang lebel karon samtang ang kritical nga lebel anaa sa 41 meters.
Sa Capayas Dam sa Ubay, ang sitwasyon duol na usab sa kritikal kay sa 32.76 metros, 30 metros ang kritikal lebel niini.
Sa Talibon SRIS, wala gihapon mag-awas dala sa huwaw ug ang 27.50 metros niini nga lebel karon, igo pa nga makalahutay kay 20 metros ang iyang kritikal nga lebel, segun sa taho sa National Irrigation Administration Region 7.
Gibanabana usab sa state weather bureau nga sa Hulyo, possible nga mobawon na usab ang La Nina, ug possible nga sobra-sobra na usab ang uwan nga masinati.
TUMOY NA SA PROCUREMENT. Halos mahuman na ang provincial Bids and Awards Committee sa pagprocure sa cloud seeding operations, ug hayan sa sunod semana, larga na aron mas dali nga maka-uwan ug mahimuslan na ang mga basak nga karon nanglutak pa bisan kon angayan na unta nga sugdan ug daro para sa sunod nga tinghumay, matud ni Provincial Agriculturist Liza Quirog. (Hulagway gikan sa PIA-Bohol)
BALAK
KON MOSALOP NA ANG IMONG ADLAW
Sinulat ni Engr. Rogelio Podelino
Kinaiya sa tawo ang mangandoy maadunahan
Buhaton ang tanan para pangandoy matuman
Dili bililhon sa iya bisan dunay masakitan
Kay alang kaniya labaw ang kalampusan
Padayon tinguha ang paghakgum ug bahandi
Adlaw ug gabii way oras nga guipili
Halos wa siyay pahuway paghunahuna
Aron tanang buhaton niya mahiluna
Wala na siyay higayon maglingaw-lingaw
Mga higala nagsigui na ug yaw-yaw
Kay dili siya gustong masayang
Iyang guimbuhaton nga maundang
Karon nga daghan na siya ug bahandi
Gusto niya nga siya ang maghari
Aron tahuron siya sa kadaghanan
Para tanang gusto niya matuman
Hasta ang pagsimba sa MAKAGAGAHUM
Nawala sa iyang kaugalingong paghandum
Kay guipalabi ang pagtigum ug salapi
Importante sa iyang kinabuhi ang bahandi
Nawal sa iyang galamhan
Nga ang tawo may kinutuban
Guitakbuyan ug sakit sa daklit lang
Guidala sa tambalanan aron tambalan
Ni-ining higayona iyang bahandi way nahimo
Nahurot ang katigayonan sakit wala maayo
Mga mananambal wala magkadima-o
Sa sakit nga wala sila makahibalo
Karon ang tawo naka hunahuna dayon
Kay duol na ang iyang kamatayon
Kadaku sa iyang pagbasol
Aron siya may higayon paghinolsol
Ang GINOO andam modawat sa nagbasol
Sa tawong iyang sala naghinolsol
Pagdangop sa MAKAGAGAHUM ang nilabaw
KON MOSALOP NA ANG IMONG ADLAW