PAGTUKIB
Ni: Jes B. Tirol
Kabay 30, 2024
Mga Nagkalainláin Nga Lugpong Sa Pagputól, Gisì, ug Hiwà
(Different Terms for Cut, Shear, and Slice)
Pasiuna
Sagad ang pulong nga Ininglis anaa lamay usa ka lugpong ug ang iyang buot ipasabot
dugangan lamang sa lain nga lugpong aron mahibaloan kon unsa ang ipasabot. Pananglit ang
Ininglis nga pulong “cut” gamiton sa daghan kaayo nga ipasabot sa pagputol, samtang ang
Sinugboanon Binisayâ aduna nay lahî nga lugpong.
Ang Ininglis moingon “cut the tree”, “cut the bamboo stalk”, o “cut the banana stalk”.
Ang Binisaya adunay “putól; pöd; ug páyag” alang sa “cut the tree”. Aduna kitay “bátas; bútok”
alang sa “cut a bamboo stalk”, ug aduna usab kitay “tuba” nga alang lang gayod sa “cut the
banana stalk”.
Karong panahona mao nay uróg (fashion) ang pagkaon sa sinálab (pie) nga ngani pagaing-
non pa nga “pizza pie” nga nataligam-an nga ang pulong “pizza” maoy Italyano sa “pie” sa
Ininglis.
Tungod lagi kay atò na man nga gitamhangan ang atong kaugalingong pinulongan, wala
nay nahibalo sa Binisayâ nga pulong sa pagbahinbahin (divide) sa sinálab (pie) ngadto sa tumbas
nga pagkahiwâ-bahin. Apan sa daghan pa ang mopalit ug mokaon sa bibingka, ang lugpong sa
hiwâ-bahin (slice) mao ang “ságà”. Ang buot mopalit sa bingka mosulti sa nagbaligyà, “Tagpila
ang ságà (slice) sa imong bingka? Karong panahona walâ nay mosulti sa maong mga pulong
tungod kay ang bingka karon dili na man sagáon.
Atong tukibon karon ang mga nagkalainlain nga mga Binisayâ nga tumbok gayod ang
kahulogan, apan ang Ininglis kinahanglan nga aduna pay mga lain nga pulong aron atong
mahibaloan ang iyang buot ipasabot.
Mga Lugpong
1. cut’ (as pack of cards) – kórte (Sp.)
2. cut² (bruise) – pangós
3. cut³ (by sawing motion) – gúlgol
4. cut⁴ (by shearing/ tearing off) – gisi, kisi
5. cut⁵ (cut abruptly as when being bumped) – búnggò
6. cut⁶ (cut cloth just by pushing the scissors) – gilás
7. cut⁷ (cut cloth or thin, wide objects) – tábas
8. cut⁸ (cut in half) – pikas
9. cut’ (cut into strips, as lumber) –láras
10. cut¹⁰ (cut obliquely) – balihas
11. cut¹¹ (cut the neck by slashing motion) – lúglog, lúnggò
12. cut¹² (cut the tip portion) – talíb
13. cut¹³ (cut to make a notch) – tíbhang
14. cut¹⁴ (cut tree/ log lengthwise) – tábaw
15. cut¹⁵ (design; shape) – tabás
16. cut¹⁶ (incise by sawing motion) – gútgot
17. cut¹⁷ (into ribbon size) – las, lálas. Syn. náwi
18. cut¹⁸ (move across) – latás, tabók
19. cut¹⁹ (separate) – putól
20. cut ²⁰ (to stop action, as in drama) – húnong.úndang
21. cut²¹ (with use of scissors or razor) – utóp
22. cut²² (wound) – samád
23. cut down’ (a series of standing objects) – puríl
24. cut down² (bamboo) – bátas, bútok
25. cut down³ (banana) – tubâ
26. cut down (cornstalk) – tábtab; túptop
27. cut down³ (sugarcane) – túgbas
28. cut down (tree)-putól, pöd, páyag, pájag
29. cut grass/ shrubs’ (for clearing or path) –hágbas. Syn. hábas
30. cut grass/ shrubs² (for clearing ricefields) – sagíbo
31. cuticle/hangnail (toughened skin at the base of the nails) – langgî
32. cut in one stroke (with bladed instrument) – túb-os
33. cut into tiny pieces – tagúdtagód
34. cutoff¹ (by pulling) – búgtò. Syn. hágtos
35. cutoff² (by shearing) – putól, tábas
36. cutoff³ (end; terminal limit) – úndang, tápos
37. cutoff⁴ (interrupt)-pákgang, súgpò
38. cutoff⁵ (isolate) – láming, báboy
39. cutoff⁶ (the other side) – kapútol
40. shear¹ (cut hair, as sheep) – dagídhi. Syn. dagíl
41. shear² (cut hedges to the same level) – tupí
42. shear³ (for cutting metal) – gulháb, gutláb. Syn. gúnting
43. shear⁴ (scissor)-gúnting
44. shear⁵ (tear apart) – gisì, kísì
45. slice¹ (cut and remove from) abís.
46. slice² (slice the bur of coco tree) láhib, pákgot.
47. slice³ (by knife to separate flesh from bone) hílhil.
48. slice⁴ (into small chunks) gutádgutad, tádtad.
49. slice⁵ (into large chunks) híwà, gupáng.
50. slice⁶ (forth and back motion across the object) ád-ad.
51. slice⁷ (into thin, long strips) hilíbis, hulíbis.
52. slice⁸ (into thin, wide parts) ádlip, likíyad.
53. slice⁹ (flay) láplap.
54. slice¹⁰ (causing a large wound) láhap.
55. slice¹¹ (causing a deep wound to remove a portion) hílap.
56. slice¹² (produce a linear wound) dísdis.
57. slice¹³ (divide into large parts) lápà.
58. slice¹⁴ (slit to bare open) yásyas, jásjas.
59. slice¹⁵ (a piece of something sliced) giwáy.
60. slice¹⁶ (slice root crops for drying) tálip.
61. slice¹⁷ (thin slice from large slice)-lásib.
62. slice¹⁸ (to slice or cut with the motion towards the person slicing) – bákgot
63. slice¹⁹ (a piece of, as cake equally sliced)-ságà