Ni: Jes B. Tirol
Hidapdapón 21, 2024
Ang Pamagâ Sa Atáy
(The Liver Cirrhosis)
Pasiuna
Niadtong ika-16 sa Hidapdapon, 2024 atong nadawat ang subô kaayo nga balitâ nga mao
ang sayó nga pagtaliwan sa atong pinanggang Puli Pamunò Lalawigan Victor Dionisio Balite. Ang
balità nagkanayon nga ang hinungdan sa iyang kamatayon mao ang sakit nga Pamagâ sa Atáy
(Liver Cirrhosis). Atong itunol ang pagduyog sa kasub-anan sa iyang banay.
Sa akong pagdukîdukî akong nasayran nga bisan pa ang mga mananambal walâ mahibalo
unsa ang Sinugboanon sa “Liver Cirrhosis” ug hilabi na sa pag-agwatato (explain), ginamit ang
Binisayâ, kon unsa kining maong matang sa sakit.
Akong gitihót (consult) ang akong “Selyulahong Hagawhawán (cellular telephone)”
kabahin sa “Liver Cirrhosis” nga nihatag sa kasayoran sa pinulongan nga Ininglis.
Mao kini ang atong tukibon pinaagi sa paghatag sa Sinugboanon nga hubad sa mga Ininglis
nga pulong. Atong gamiton ang mga lunsay o laglom nga mga pulong Binisayâ aron kita masayod
nga ang atong pinulongan habog na diay ang kasayoran.
1. What is Cirrhosis
Cirrhosis is a condition in which the liver is scarred and permanently damaged. Scar tissue
replaces healthy liver tissue and prevents the liver from working normally. Scar tissue also partly
blocks the flow of blood through the liver. As cirrhosis gets worse, the liver begins to fail.
1. Unsa ang Pamagâ sa Atáy
Ang pamaga sa atay mao ang kahimtang sa atáy diin ang atáy mouwát (will scar) ug
dumalayon na ang kadáot. Ang lanód (tissue) nga nauwat (scarred) mopuli sa maalimgas (healthy)
nga lanód sa atáy ug makapákgang kini sa atáy aron magpulos sa yano nga kahimtang. Ang uwaton
nga lanód (scar tissue) sáwad (partial) mosalip-ong (blocks) sa ágos sa dugô pinasubay sa atáy.
Ang pamagâ sa atáy, kun modahán na kini, ang atáy magsugod na sa pagpálpak.
2. What is Cirrhosis Caused By?
The common causes includes excessive drinking of alcohol, hepatitis B and C, virus
infections, and fatty liver that’s caused by obesity and diabetes.
2. Unsa ang makaángin sa Pamagâ sa Atáy?
Ang kasagaran nga makaángin, magaapil sa paghingapin sa pag-inóm sa alkohol o
ilimnong makahubóg (Sp: agwardiyente), paghubag sa atáy (hepatitis) B ug C, pagtákboy sa
kamandág (virus), ug tambokónon nga atáy nga dala sa pagkalamígi (excessive fatness) ug
balángot (diabetes).
3. Can Cirrhosis be Cured?
The damage done by cirrhosis typically cannot be undone. But if caught early enough and
depending on the cause, there is a chance of slowing it with treatment.
3. Maáyo pa ba ang Pamangâ sa Atáy?
Ang kadaot nga nahimo sa pamagâ sa atáy, masagaron dili na mabákwì. Apan kun
mamatikdan kini sa sayó pa nga kahimtang, ug nag-agád usab sa nakaángin, aduna pay
kahigayonan sa pagpadugaydugay sa maong sakit pinaagi sa pagtambal.
Timang (Comment)
Nasayod ako nga kadaghanan sa mobasa niining akong lindog, magkulismaót ang nawong
tungod kay maglisod na sila pagsabót. Apan matod pa ni Jane M. Healy, sa iyang basahon (book)
nga nag-ulohan “Endangered Minds”, (Pub. 1990), ang pinulongan makabuyô (influence) sa
pangisip. Kun walâ ka masayod sa mga pulong ug batadilà sa imong pinulongan dili gayod ikaw
makapanghunàhunà nga lawom nga mga pagtukib.
Matod pa ni Healy, sayop usab ang pagpasulabi sa sinagóp nga pinulongan kon itandi sa
imong inahanon nga pinulongan. Ang sinagop nga pinulongan gimugnà ug nilambò alang sa
langyaw nga halaman (culture) nga lahî ra usab sa imong halaman ug kagawian.
Busà atong mahalon ang atong kaugalingong pinulongan. Atò kining tun-an.