PAGTUKIB
Ni: Jes B. Tirol
Lubadlúbad 11, 2024
Bisbol: Ang Dulà Nga Nataligám-an
(Baseball: The Game That is Unintentionally Forgotten)
Pasiuna
Sa wala pa modangat ang mga Amerikano dinhi sa atong kapupud-an, aduna na kitay
daghang matang sa dulà.
Ang pagkataláp (sportsmanship; concept of fair play) atò na nga gisunod. Apan ang
takusog (meet; organized games) walâ natò himo-a. Bisan pa niini, adunay panahon nga adunay
paúgnat sa kusog (athletics) nga pagasaulogon panahon sa sál-ong (fiesta) aron paghatag og
kalingawan.
Ang mananaog sa panagtigi sa kusog, pagailhon nga mutóng (alpha male) o dili ba hinuon
usa ka tubis (alpha female). Ang pasidungog sa mutóng o tubís mao ang paghatag sa purong o dili
ba hinuon ang pagtugot sa mananȧog nga anhà mokaon sa kalasag (shield) sa naparot nga kaatbang.
Panahon sa mga Amerikano
Ang mga Amerikano nanudlò kanato sa daghan nga mga matang sa dulà. Aron kita
makakat-on sa mga bag-ong dulà, nagtukod sila og daghang kapunongan ug nagpasiugda sa
gitawag og búod (athletic meet).
Ang pamaagi sa Amerikano mao ang pag-ila sa mananaog nga mao kuno ang hawod. Aron
pagpasidungog sa mananaog, ilang hatagan og pílit (medal) ang modaóg.
Ang Bisbol (Baseball)
Usa sa mga dulà nga gipasiugdahan sa mga Amerikano mao ang “baseball”. Tungod kay ila man kini nga pulong, atò kining gihubad sa Binisayâ nga “bisbol”. Didto sa nasod sa Hapon,
ila usab nga gisagop ang “baseball” ug ilang gihinapon ang ngalan nga “bisiburu”.
Sa nakakat-on na kita sa dulà nga bisbol, hinayhinay pod kitang nakahatag og tumbas nga
Binisaya nga mga pulong nga gigamit sa bisbol.
Ang Hapon, nakamugnà usab sila og mga pulong alang sa ilang bisiburu. Ang kalahian
mao nga ang mga Hapon hangtod karon nagpadayon pa sila sa ilang bisiburu. Daghan na sa ilang
magdudulà sa bisiburu nga nagdulà na didto sa Amerika.
Apan dinhi sa Pilipinas, sa wala pa ang ikaduhang gubat sa kalibutan, kita ang hawod nga
modulà sa bisbol. Atò nang nabuhatan og mga binisaya nga pulong ang Ininglis nga pulong nga
gigamit sa bisbol. Apan human sa ikaduhang gubat sa kalibutan, nawalà ang gana sa mga Pilipino
sa dulà nga bisbol ug napulihan kini sa dulà nga basketball.
Mga Lugpong sa Bisbol
Ania ang mga Binisayâ nga mga pulong nga tumbas sa Ininglis nga ato
ò na nga nataligam-
an tungod kay walâ na man kitay kasibot sa
1. Athletic meet – búod
2. Athletics – paúgnat sa kusóg
3. Ball (a throw to the batter out of strike zone) – sami nga lábay
4. Base (stopping place in baseball) – tawnanán
5. Base runner – tumatawón
6. Baseball – bisbol; índor
7. Baseball (the ball) – bola sa bísbol; búba sa bísbol
8. Bat (baseball bat) – bunál; hapák; panghapák
9. Catch (capture the ball) – sálò; sáwò
10. Catcher – tigsálò; magsasálò
11. First base – unang tawnanan
12. First baseman – ikaúnang mató
13. Fly ball (flying ball) – látbog. Syn. túgbaw
14. Foul ball (batted outside) – tumbalág, tumbalág nga bola
15. Glove (cover of hand; mitten) – guwántes (Sp.), hapin sa kamót
16. Grandstand (bleacher) – tangkaán
17. Ground ball (as in baseball) – nilígid nga bóla
18. Home plate (home base) – bahawán; hom (Eng.)
19. Home run (score in baseball) – nabahawán
20. Homer (reach the home base) – nakabahawán
21. Inning (turn to play) – húgnà
22. Out (as in baseball) – láknit
23. Outfieldder – mató sa langátad
24. Pitch (throw, as baseball) – bunô; lábay; ítsa (Sp.)
25. Pitcher – pitser (Eng.), maglalabáy
26. Play (Game) – dúlà
27. Safe (as in baseball) – lúwas, libre (Sp.)
28. Score–bilánà
29. Second base – ikaduháng tawnanán
30. Second baseman – ikaduháng mató
31. Short stop – mató sa sulód
32. Sport (observe fair play) – taláp. Syn. lálid
33. Sport (organized games) – takúsog
34. Strike (beating motion) – búnal; hámpak; piká (Sp.)
35. Third base – ikatulong tawnanán
36. Third baseman – ikatulong mató
37. Winner (as alpha female) – tubis
38. Winner (as alpha male) – mutóng