PAGTUKIB
Ni: Jes B. Tirol
Lubadlubad 18, 2024
Atong Mga Lumad Nga Dulà
Nga Adunay Sumama Ang Inamerkanó
Pasiuna
Niadton niagi nga pitlaw atong gihisgotan ang dula sa mga Amerikano nga baseball ngaatong gisagop sa Binisayâ nga bisbol.
Sa atong pagsagop sa maong dula nakamugnà usab kita og mga tumbas nga pulong saIninglis sa mga Amerikano.
Ania pay dugang mga pulong nga atong nataligam-an: 1.) baseball diamond or baseball field = sangdálan sa bísbol. 2.) bunt, to strike ligthly = tíkdol. 3.) slide; slide to the base = daílos;
padaílos. 4. fungo; practice flying ball to the fielders = latbog-látbog.
Atong tukibon karon ang mga dulà nga atong giisip nga lumad nga adunay susama nga
dula sa mga Amerikano. Dili na natò iapíl ang mga walay susama sa Inamerkano.
Sátò
Ang atong dulà nga sátò, susama sa dulang “Tip Cat” sa Inamerkano. Naggamit usab kini
ug duha ka pudlos (stick) nga taas ug mubô. Dili kaayo managsama ang latid sa dula, apan ang
“baligtiw” maoy nakasusama sa “Tip Cat”.
Biko-biko
Ang atong dulà nga biko-biko maoy susama sa “Hopscotch” sa Inamerkano. Ang Binisayâ
nga pulong “biko” nagkahulogan og “within the boundary” sa Ininglis. Nahimong susama ang
biko-biko ug hopscotch tungod sa paglukso-lukso sa patagahin (grid lines).
Sa kataposang bahin sa atong biko-biko, ang magdudulà mohangad, motikang sa mga
patagahin ug mangutana, “biko?” o “tail” [Eng: within the boundary? or “on the markings”. Dili
kanâ “biko” o “ta-i”.
Hulinay
Ang atong dulà sa hulinay maoy susama sa “Mig; miggle” sa Inamerkano. Pulos kining
mga dulaa naggamit sa hulin o julin (glass mable). Susama ang mga latid (rules) apan labing
makuti ug daghang mga buluhaton ang atong hulinay.
Siyumoy
Ang atong siyumoy susama sa “Taw” sa Inamerkano. Maggamit kini og hulin nga
dunganon pagtugpò ngadto sa lima ka mga gagmay nga mga lungág.
Labing daghan ang mga latid sa siyumoy kon itandi sa taw sa Inamerkano.
Kasing-Bijo
Ang kasing o “koti” maoy toy-top sa Ininglis. Kun ang panagtigi mao lamang ang pagtandi
kon kinsang kasing ang dugay moundang og tuyok, ang maong panagtigi gihinganlan og “bijo” sa
Binisayâ ug “peery” sa Ininglis o Inamerkano.
Kasíng-Taloáy
Ang kasing-taloáy mahubad gihapon sa Ininglis nga toy-top game. Ang kalahian mao nga
sa taloáy, ang kasing o koti sa kaatbang itulod paingon sa alidong (circle) sa kasing nga gisawò o
gialsa nga nagtuyok sa palad sa kamot.
Ug mahisulod man gani sa alidong, kuhaon kanâ ug dad-on sa daplin ug dukdukon o taloán
sa lansang sa mananaog nga kasing. Ang tuyò nga mabuák ang kasing sa naparot.
Kasing-Kanilon
Ang kasing-kanilon mahubad gihapon sa Ininglis nga toy-top game. Ang latid mao nga ang
na lupig sa pagmano (lug) maoy unang magpatuyok sa iyang kasing. Ang mananaog o mga
mananaog sa pagmano, mohampak pagpatuyok sa iyang kasing (Bis: barók) ngadto sa nagtuyok
nga kasing. Kun iyang maigô ang kasing nga nagtuyok, makahimo pa siya nga mousab
paghampak. Apan kun dili maigò ang kasing nga nagtuyok, ang iya na pod nga kasing nga
nagtuyok nga wala makaigo, mao na pod ang hampakon sa kasing nga wala maigo.
Magpadayon kining pagbanos banos paghampak hangtod mga gubâ ang mga kasing.
Supo ug Kabit
Ang dulà nga supo o ang kábit mahimong hubaron sa Ininglis nga “Hob”. Ang hob sa
Ininglis mogamit og bangkalong (iron ring) nga itugpò aron mahisulod sa nagbarog nga lansang.
A Binisayâ nga supo mogamit sa sinsilyo sa kuwarta nga itugpò aron mahisulod sa usa ka
gamay nga lungag.
Ang Binisaya nga kábit magtugpò sa sinsilyo ngadto sa usa ka badlis.