PAGTUKIB
Ni: Jes B. Tirol
Kangurulsol 22, 2024
Mga Lugpóng Nga May Kalabotan Sa Ginháwa
(Terms that have relations to “breath”)
Pasiuna
Sagad akong pangutan-on ang akong mga tinun-an kon unsay Binisayâ sa Ininglis nga
“wind”. Ang tanan makatubag sa pulong “hangin”. Ang sunod nakong ipangutana, unsa ang
Binisaya sa “air”. Ang tanan mohatag sa sayop nga tubag, “hangin”.
Ang tukmà nga tubag mao ang “háwa”. Gikan kanâ sa pulong Arabo nga “hawa”
nagkahulogan og “air”.
Ang tanan mahingangha ug matingala. Walâ pa kuno sila makagamit sa pulong “hawa”.
Sa pagkatinuod, kanunay na kamong naggamit sa “hawa”. Tungod kay wala kamo magpakisayod
diin gikan ang pulong “ginhawa” nga tumbas sa “breath” sa Ininglis, inyo na kining nataligam-
an. Ug unsa man diay ang inyong iginháwa, dili ba ang “hawa = air”?
Atong tukibon karon ang mga pulong nga may kalabotan sa “ginhawa”. Daghan kaayo ang
mga pulong sa Ininglis, busà atong mapaabot nga daghan usab ang tumbas sa Sinugboanon
Binisayâ.
Mga Pulong
1. air¹ (the gas) – háwa. Syn. hángin
2. breath¹ (after submerging from underwater) – túnghak
3. breath² (deep breath) – lawóm nga ginháwa
4. breath³ (difficult breathing with heaving chest) – híngak
5. breath⁴ (dying breath) – hingutás
6. breath⁵ (heavily through mouth and nose) – hangós
7. breath⁶ (heavily through the nose) – hingós
8. breath⁷ (inhale/ exhale) – gininháwa
9. breathe (to inhale and exhale) – ginhawa, pagkabúhi
10. breather¹ (equipment or place for breathing) – ginhawaanan
11. breather² (one who breath) – tigginhawa
12. breather³ (rest period) – pahúlay, hamúdlay. Syn. bagánban
13. breathing (the act of respiring) – nagginhawá
14. breathing space¹ (a pause, as for rest) – hamúdlay. Syn. pahúlay
15. breathing space² (a period or place where one can slacken in movement)-lugák, lugakán.
Syn. luráng
16. breathless’ (no breath) – waláy ginháwa
17. breathless² (panting)- híngak, hingákhingák
18. breathtaking (thrilling) – kulbàhínam
19. breathy (charactrized by audible breathing) – híngos. Syn. hángos
20. eupnea (normal breathing) – kasagaran nga ginháwa
21. exhale’ (breath) – ginhíwa
22. exhale² (emit gases)-bugá, búgwak, túpla
23. exhale³ (give off aroma)-alímyo
24. expire’ (breath) – ginhawa, katapósang ginháwa
25. gasp (breathe convulsively) – hángos, híngos, pungâ, púsngà
26. inhale¹ (breath) – ginháwa
27. inhale² (take in air) – hánggab, hánggap, sínghok Syn. ginháwa
28. pant (hard breathing) – hálhal, híngak, híngal, hángak, ungà-úngà. Syn. hagál, hángos,
hungâhungâ
29. puff¹ (blow air) – táyhop, búhot
30. puff² (puff a cigar) – yúpyop
31. puff³ (sudden emission) – bugá, búhot, búlhot. Syn. táyhop, talúnay
32. respire (breathe) – ginháwa, pagginháwa. Syn. hánggab, sínghok
33. wheeze (a sound through the nose) – hángos. Syn. híngos