Ni: Jes B. Tirol
Panglot Nga Diyutay 17, 2024
Kinsa o Unsa Ang Santos Nga Patron Sa Pilipinas?
Tubag: Ang Nuestra Señora Del Rosario!
(Who or What is the Patron Saint of the Philippines?
Answer: The Our Lady of the Rosary!
Pasiuna
Kun motan-aw ka sa Google sa Internet ug mangutana kon kinsa ang Patron sa Pilipinas,
iya kang hatagan sa mga ngalan, “San Lorenzo Ruiz”, “Nuestra Señora Imaculada Concepcion”,
“Birhen sa Guadalupe”, “Birhen sa Kanunay nga Panabang”, ubp. Walâ magtug-an ang Google
giunsa o naunsa nga hitabó-a nga kining mga ngalana nahimong Santos sa Pilipinas. Ngano kahâ
nga naapíl man si San Lorenzo Ruiz nga bag-o pa man siyang na Santos?
Atong Tinubdan
Panahon sa pagbanos sa mga Amerikano, dinhay pamantalaan nga gihinganlan og Lipag
Kalabaw (Slow pace of the Carabao). Ang nagmantala mao sila si Alfred McCoy ug Alfredo
Roces. Naila ang maong pamantalaan sa ilang mga cartoon o bubot nga umay-úmay (drawing that
mocks). Natigom kining mga hulad gikan sa tuig 1900 hangtod sa 1941 ubos sa ulohan “Philippine
Cartoons: Political Caricature of the American era 1900-1941″ nga gimantala sa Vera-Reyes,
Inc. sa 1985.
Bisan og ang Lipag Kalabaw pang umay-úmay lamang, hilabihang kasukô sa mga
kadagkoan sa pangagamhanan tungod kay giyagyag gayod ang kahiwian sa mga dagkong tawo.
Kahimtang sa mga Pari
Panahon sa mga Katsila, ang mga pari nagdumalà lamang sa mga lungsod ug paubos. Ang
mga lalawigan (province), bungto (region), ug nasod (nation) gidumalà na sa mga sundalo nga
Katsila ug mga dili simbahanon nga katawhan.
Busà, ang mga Pari makapatuman lamang sa mga Santos nga Patron hangtod sa lungsod
ug paubos. Ang lalawigan, bungto, ug nasod, walay Santos nga Patron (Patron Saint).
Pagdaóg sa mga Pilipino batok sa mga Katsila, ang mga Pari nga Katsila gipangdakop ug
gibilanggò. Ang ilang mga Parokya gipulihan sa mga Pari nga Pilipino. Kadtong mga Pari nga
Pilipino nagtukod ug kaugalingon nga kapunongan nga Independente Iglesia Katolika Filipina
(Philippine Independent Catholic Church). Tungod kay ang ilang pangulo mao man si Bansunat
(Archbishop) Gregorio Aglipay, gihinganlan usab sila og Simbahan sa Aglipay.
Dihà nga nabuntog sa mga Amerikano ang mga Pilipino, gibuhian sa mga Amerikano ang
nabilanggò nga mga Pari. Apan, tungod kay ang mga Amerikano nagtamod man sa pagkalain sa
Simbahan ug Pangagamhanan, walâ magtagad ang mga Amerikano kon kinsa ang magdumalà sa
mga Parokya. Ang mga Pari nga Pilipino gihapon ang naghupot sa mga Parokya.
Walá nay gibuhat ang mga Pari nga Katsilà. Apan tungod kay gibayran man sila sa mga
Amerikano sa mga dagkong kayutaan nga nasakmit sa kagubot o rebolosyon nanambok pa gihapon ang mga Pari nga Katsilâ. Apan sila-sila ra pod nga mga Katsilà nagbingkil kon kinsay hawod nila
sa mata sa mga Amerikano.
Nasodnong Patron
Tungod kay walâ na may gibuhat ang mga Pari nga Katsilà, nakahunà-hunà sila nga
magpasiugda og Nasodnong Patron sa Pilipinas.
Ang Lipag Kalabaw nagbuhat og bubot (drawing) sa usa ka bugol ug tambukikoy nga Pari
nga Dominikano nga nagdala sa larawan sa Nuestra Señora del Rosario (Our Lady of the Rosary).
Ang niwangon ug bukogon nga Heswita nagdala usab sa larawan sa Inmaculada Concepcion
(Immaculate Conception). Si Bansunat Aglipay nagdala usab sa larawan sa Nuestra Señora de la
Paz (Our Lady of the Peace).
Tungod tingali kay duol man sa luwag ang mga Dominikano, ang Simbahan sa Romano
Katoliko sa Vatican, pinangulohan ni Santo Papa Pius X, mipili nga ang Nuestra Señora del
Rosario maoy ilhon nga Nasodnong Patron sa Pilipinas. Ang purungpurongan nga larawan mao
ang birhen sa “La Naval de Manila” sa Simbahan Santo Domingo.
Pagpurungpurong
Tungod kay ang mga Dominikano mao man ang nagsugyot sa Birhen Del Rosario, sila ang
nangulo sa kalihokan sa dayhag (ceremony) sa pagpurungpurong sa larawan sa Birhen Del Rosario
sa La Naval.
Ang Hugpong sa Pagpurungpurong (Coronation Committee) gilangkoban nila ni Ginong
Benito Legarda, Sakop sa Komisyon sa Pilipinas; Ginong Felix Roxas, Mayor sa Manila; ug si
Pamuno Mahistrado (Chief Justice) Cayetano Arellano.
Sa ika-5 sa Bagyubágyo (October) 1907, napatuman ang pagpurungpurong. Si Bansunat
(Archbishop) sa Manila Jeremias James Harty ug si Governor-General James Smith, usa ka
Katoliko, mao ang nagpurungpurong.
Ang larawan sa La Naval gidayandayanan og daghang pahiyas (jewel) ug gibil-itan
(embroidered) nga sapót nga nagnahót (worth; value) og P30,000. (Pahinumdom: Niadtong
panahona ang suhol sa mamumuo (laborer) tag-2 pisos matag bulan.―JBT).
Timang (Comment)
Wala ko masayod ngano nga sukad sa akong pag-undan og buot, walâ may naghisgot nga
ang Birhen Del Rosario diay ang Nasodnong Patron sa Pilipinas. Adunay pagyangod sa Santo
Papa sa Roma ug natuman na ang pagpurungpurong pinaagi sa Bansunat (Archbishop).