Ni: Jes B. Tirol
Panglot Nga Diyutay 24, 2024
Ang Atong Mga Lugáyna Ug Ang Sudumantánon
Kabahin sa Himungáan, Baboy, Baka, Ug Irô
(Our Politicians and the Fable About the
Hen, Pig, Cow, and Dog)
Pasiuna
Ang sudumantanon (fable) mao ang sugilanon diin ang mga mananap gihatagan og mga
kinaiya sama sa tawo aron paghatag og pagtulon-an.
Karon kay nagkaduol na man ang lihok lugaynon (political) nga piniliay, sa mga punoan
sa nasod, lalawigan, dakbayan, ug mga lungsod, ming gimok na usab ang mga lugayna
(politicians).
Atong hatagan og katangdian (analogy) ang nagkadaiya nga kinaiya sa mga lugayna
pinaagi sa usa ka sudumantanon (fable).
Sugilanon
Dinhay usa ka higayon nga si Ginang Himungaan (hen) ug si Ginong Baboy nagkuyog
lakaw sa dalan. Sa daplin sa dalan ilang nakità ang usa ka pahinumdom (advertisement) nga
nagaingon “Lamian nga hamón ug linutík (scrambled egg)”.
Nitimang si Ginang Himungáan, unsa kahay mahitabò sa katawhan kun dili ako mangítlog
no! Mitubag si Ginong Baboy, “Oo, higalang Himungaan, magalisod gayod pagkabuhi ang tawo
kun walâ kita!”
Apan palaran ka Ginang Himungaan kay igò man lang ikaw modatóng (donate), samtang
ako kinahanglan mamatay aron mamahimo ang hamón. Alang kanamong mga Baboy hingpit
gayod ang pagtútom (commitment).
Pagkataúdtaód, ang managhigala nakahibalag sa usa ka Báka. Ilang gisukót ang Báka,
“Ginang Báka, unsa man ang imong natampo sa katilingban sa katawhan?”
Nitubag si Ginang Báka, “Matag buntag, ang mag-uúma monganhi kanakò aron sa pagkuhà
og gatas gikan sa akong suso. Sama ako sa balay-dalangpan (sanctuary). Kun buot ang tawo
moinom og gatas, kinahanglan modangop siya kanakò.
Samtang sila nagkukabildo, miduol kanila si Ginong Irô. Ila kining gipangutana kon unsa
ang iyang gitampo sa katilingban sa mga tawo. Si Ginong Irô nitubág, “Ginaingon nga ako kunó
ang kinasandurot nga higala sa tawo. Makigdulà ko sa akong agalon, akong bantayan ang iyang
balay, ug akong abógon ang iyang mga kaaway.”
Ug gilayon ang upat ka mga mananap, sama sa mga lugayna, naglantugi kon kinsa kanila
ang dakog tampo sa katilingban sa mga tawo.
Mga Katangdian sa Lugayna
1. Mala-Himungáan nga Lugayna. Adunay mga lugayna nga moingon nga kuno naka- datóng (donate) na sila og daghang salapi ug mga kabtangan. Busà angayan gayod nga sila ang pilíon sa mga tawo.
Adunay duha ka matang ang mga Himungaan. Ang usa mao ang “kákha-tukâ” ug ang lain mao ang gitángkal sa manokán (poultry) nga igò lamang pagaabóran. Kining duruha ka matang lunlon mangitlog.
Adunay mga lugayna nga nakahunà nga ang katilingban nakautáng kanila tungod kay daghan na silang nahatag ug natampo sa katilingban. Sa imong pangágpas, angayan ba gayod silang pilíon?
2. Mala-Báboy nga Lugayna. Sa atong katilingban ang baboy maoy mananap nga atupáli (misunderstand) ug walâ madayeg ang iyang kahimtang. Tungod tingali kay moangay ang baboy nga maglunang sa lapok ug pitâ. Mahimo silang motambok bisan pa kun ang ipakaon mga salin lamang sa tawo,
Ang alamdag (science) nagaingon nga ang baboy maoy usá sa labing utokan (intelligent) sa mga mananap apan ang baboy walâ buhi-á tungod sa iyang pangisip kondili tungod sa iyang unod nga makaon. Adunay daghang tawo nga dili mokaon sa unod sa baboy ug adunay mga tinuóhan nga nagadili sa ilang mga sakop sa pagkaon sa unod sa baboy.
Adunay duruha ka pamaági sa pagbuhî og baboy. Mahimo nga imo lang kini nga hiktan sa tugkaran, ug mahimo usab nga magbuhat ka og baboyán (piggery) diin ang baboy pakan-on sa mga pinili og mahalon nga pagkaon. Ang duruha ka pamaági makahátag og tambok nga baboy nga maihaw ug mahimuslan sa katilingban.
Sama sa baboy, adunay mga lugayna nga atupali (misunderstand) sa katawhan. Walâ ug dílì sila madayeg tungod kay nakaahom (manage to) sa paglambò bisan pa sa kalisod ug kaapíki ang iyang kahimtang. Adunay pagduda ang mga tawo, ug ang lugayna unyà na madayeg ug ulahi na ang tanan o sa iyang kamatayon.
3. Mala-Báka nga Lugayna. Samtang buhi pa siya, ang baka makabuhat og gatas. Apan ang iyang gatas, dili niya ipangdalit. Kinahanglan ang tawo maoy moduol kaniya aron sa pagkúhà sa gatas. Apan kon ang baka huyás (without milk) na, yam-iran na lang ang baka ug dayon ihawon alang sa iyang unód.
Sama sa baka, adunay mga lugayna nga sama sa baláy-dalangpan (sanctuary). Daghan ang mga tawo modangop kaniya samtang aduna pa siyay “gatas” nga ikahatag. Apan inigkahuyás na sa iyang suso, ang mga tawo makahunahunà na lang nga ihawon ang baka aron mahimuslan ang unod. Mao kini ang kahimtang sa lugayna nga lisod kaayo sabton.
4. Mala-Irô nga Lugayna. Sa kauban sa mga mananap, ang Irô maoy hilabihan ka palaran. Ginadayeg siya sa daghang katawhan. Aduna na man ngani balaod nga dili dagmalan ang irô, ni kan-on ang iyang unod. Bug-at ang silot sa maong saláod (crime).
Adunay mga lugayna nga mala-irô o susama sa irô. Nabuhi lamang sila aron sa pag-alagad sa ilang agalon. Ang ilang pagaunahon mao ang ilang kaugalingon ug ang ilang mga agalon. Bisan pa niining kahimtang daghan ang mapili sa maong matang sa lugayna.
Timang (Comment)
Sa upat ka matang sa lugayna nga atong gihisgotán, kinsa man ang imong pilion ug hatagansa imong ilim (vote)?