Bohol Light: Public Hearing alang sa Power Supply pagahimoon
Sinulat ni Sheryl B. Paga
Ang Energy Regulatory Commission (ERC) nagproklamar ug public hearings ngadto sa Bohol Light Company, Inc. kabahin sa aplikasyon sa pag-aprobar sa Emergency Power Supply Agreement tali sa Palm Concepcion Power Corporation (PCPC) nga napatik ubos sa ERC Case No. 2024-073 RC ug sa Cebu Energy Development Corporation (CEDC) alang sa usa ka Long-term Baseload Power Supply dinhi sa dakbayan sa Tagbilaran nga natala sa ERC Case No. 2024-085 RC.
Malampuson ang gihimo nga duha ka public hearings diha sa buhatan sa Bohol Light niadtong Nobyembre 28, 2024 sa alas nuybe (9:00 O’clock) ug Nobyembre 29, 2024 sa alas dyes (10:00 O’clock) sa buntag.
Sa maong public hearings, gipresentar sa BLCI, PCPC ug CEDC ang mga Jurisdictional Requirements nga gisumiti ngadto sa ERC, nga mao ang regulating body sa tanang nagpadangan sa enerhiya deri sa nasud sa Pilipinas. Kini gihatagan ug tukma nga determinasyon kung nahaom ba ang mga compliances sa mga aplikante basi sa gipasubay nga mga proseso ug paghatag sa gikinahanglan nga mga dokumento.
Karong ubaabot December 5, 2024 ug December 6, 2024, sa susamang mga oras, pagahimuon na usab ang Pre-Trial Conference and Presentation of Evidence pina-agi sa online platforms via Micro Soft Teams Application.
Tungod usab sa nagkataas nga power demand sa Bohol Light, nagkinahanglan gayud kini ug igo nga power supply aron masiguro ang insakto nga serbisyo ug kasaligan nga tinubdan sa kuryente ilabi na gayod ngadto sa mga establishemento nga adunay dinaliang panginahanglan sa pagsuplay ug kuryente. Busa ang Bohol Light nagpahigayon ug Competitive Selection Process (CSP) alang sa pagkuha ug dugang tinubdan niini diin ang CEDC mao ang wiinning bidder tungod sa resulta sa iyang offer nga mao ang pinaka-ubos ug ngapakita sa pinaka responsible nga power supplier basi sa Terms of Reference nga gipublikar sa Bohol Light.
Sa kanunay, makig-alayon ang Bohol Light sa mga Local Government Units aron masiguro ang padayon nga paghatag sa serbisyo sa kuryente dinhi sa Tagbilaran City.
BWUI moladlad ug linya ngadto sa Taloto
Sinulat ni Victor L. Tambis
Sa tinguha nga mahatagan ug serbisyo sa panubig, ilabi na ang mga konsumidor nga wala pa maabot sa linya niini, ang Bohol Water mipahibalo nga ang maong kompanya moladlad ug dugang linya nga maoy mo serbisyo sa kinatibuk-ang dapit sa Barangay Taloto ning syudad.
Ang maong bag-o nga linya nga magasubay sa Taloto-Ubujan road gikan sa eskina sa Simbahan sa Taloto ug hangtod kini sa eskina ug sulod sa Pelias St. Lakip usab ang mga “lateral street” nga mao ang Zamora St ug Dote St.
Lain usab nga bag-ong linya ang ilad-lad nga magasubay sa T. Escobilla St. gikan sa eskina haduol sa tumoy nga bahin sa old airport ug padulong ngadto sa sunset villa resort sa utlanang bahin sa Taloto ug Ubujan.
Segun sa programa sa Bohol Water, pagasugdan ang maong trabaho sa bulan sa Disyembre, 2024, ug kon walay kakulian, mahuman kini sulod sa tulo ka bulan o sa dili pa mo entra ang bulan sa Marso sa sunod tuig apan ang parte sa Taloto-Ubujan road mahimong sayo nga magamit ang maong linya ngadto sa mga konsumidor sa bulan sa Enero.
Tungod niining maong kalamboan, giawhag sa Bohol Water ang mga konsumidor sa pag coordinate sa ilang buhatan alang sa pagproseso sa mga application sa water connection sa panahon nga pwede na magamit ang maong mga nahisgutang bag-o nga linya.
MGA PAG-ILA UG PASALAMAT SA PAGKAMUGNA SA DEPARTMENT OF FOREIGN AFFAIRS – CONSULAR OFFICE (DFA-CO) SA BOHOL O DFA-BOHOL OFFICE
Sinulat ni Ven Rebo Arigo
Atol sa inagurasyon ug pag-abli niini sod sa Alturas Mall, Tagbilaran City karong buntag, Biyernes, Nobiyembre 29, 2024.
Matod ni Mayor Jane Yap sa iyang mensahe sa maong okasyon, si Marlito Uy sa Alturas maoy “man behind the DFA-Bohol.”
Si DFA Undersecretary for Civilian Security and Consular Affairs Jesus “Gary” Domingo niila nga “partner” ang Alturas kay nahimutang sa ikalimang andana sa mall ang consular office.
Apan iyang giklaro nga “nothing can be done,” ilabina sa proseso sa pondo sa goberno para sa proyekto, “without the power of the purse” o kon wala ang gahum sa panudlanan.
Tungod niini, si Domingo, nga maoy nag-unang opisyal sa seremonya, nipasalamat kang Cong. Edgar Chatto kinsa iyang gitawag nga ilang higala sa DFA sa Kongreso.
Iya usab nga gitumbok ang “behind the scenes” nga pag-alayon sa buhatan ug mga staff ni Chatto ug sa DFA sa pagpahiluna sa proyekto.
Gipasalamatan pod ni Domingo ang suporta sa kagamhanan sa probinsiya.
WAY LABAW SA ADUNAY KAUGALINGONG CONSULAR OFFICE
Nagsalig ang mga Bol-anon sa okasyon nga adunay DFA mobile passporting sa wala pa ang consular office sa Bohol.
Karon, “nothing can do better than having Bohol’s own consular office,” nagkanayon si Gov. Aris Aumentado.
Nagpasalamat siya kang Pres. Bongbong Marcos, Jr. ug sa DFA.
Sa samang pag-ila, si Aumentado nagpasalamat ni Uy sa Alturas “and our Congressman (Chatto) for giving this opportunity to our beloved Boholanos.”
DILI LALIM
Giangkon ni Chatto nga dili sayon ang pagkuha sa approval sa DFA ug Malacañang hangtod sa pagsiguro sa dakong pondo aron matuman ang proyekto human sa katuigang paninguha.
Dili tiaw ang pagpasar sa kuti nga mga kriterya aron mabutangan ang Bohol ug consular office, dugang sa kongresista sa Unang Distrito.
Espesyal nga pag-ila ang gipalanog ni Chatto kang Uy ug sa Alturas Supermarket Corporation sa partnership sa pagtanyag og luna sa sod sa mall para sa DFA-Bohol.
Way bugto ang ilang pag-alayon aron matuman ang dugay nang gidamgong consular office.
Matod ni Uy sa iya mismong pakigpulong: “Thank you, Congressman, for everything. We commit to work together.”
‘MODEL’
Gibutyag ni Usec. Domingo nga buot ni DFA Sec. Enrique Manalo nga ang DFA-Bohol mahimong “model consular office” ug “template” o sumbanan sa pagmugnag ingon niini sa ubang probinsiya.
Wa katambong si Manalo apan gipakita ug gipabati ang iyang pre-recorded message nga nagbutyag nga ang consular office dumalahon sa mga “best and brightest in Bohol.”
Bohol nanghakot ug awards sa
2024 Local Health Systems Awards
Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang lalawigan sa Bohol, uban sa mga institusyon sa panglawas niini sa tibuok probinsya, nakakuha ug talagsaong pag-ila sa 2024 Local Health Systems Awards nga gipahigayon niadtong Nobyembre 22, 2024, sa Bai Hotel, sa syudad sa Mandaue, Cebu.
Ang kalihokan nga gipasiugdahan sa Department of Health Central Visayas Center for Health Development (DOH CV CHD), nagsaulog sa talagsaong performance sa mga local government units (LGUs) base sa LGU Health Scorecard (LGU HSC).
Kini nga himan sa pagmonitor nagtimbang-timbang sa pag-uswag sa mga LGU sa mga reporma sa kahimsog ug nagsilbi nga inspirasyon sa mga hingtungdan sa pagpauswag sa Universal Health Care (UHC).
Sa mga kategoriya sa tibuok probinsya, pinaagi sa Provincial Health Office (PHO), ang Bohol giila nga 2024 Outstanding LGU in Local Health Systems. Nakadawat usab ang probinsiya ug espesyal nga pasidungog alang sa UHC Integration Sites niini alang sa 2021. Nakaangkon kini ug dugang nga pag-ila alang sa Inter-LGU Cooperation, nga nakab-ot ang pinakataas nga ihap sa mga accredited nga Konsulta providers, lisensyado nga Primary Care Facilities (PCFs), ug ang pinakataas nga porsyento sa pagparehistro sa Primary Care Provider (PCPs).
Ang Telephone and Radio System Integrated Emergency Response (TaRSIER) 117 sa Bohol, ubos sa Provincial Disaster Risk Reduction Management Office, giila sa dakong kontribusyon niini sa Disaster Risk Reduction Management for Health (DRRM-H). Nakadawat usab ug komendasyon ang Tagbilaran City Disaster Risk Reduction and Management Office sa city-level category.
Ubay-ubay nga mga ospital sa Bohol ang niranggo sa mga nag-unang institusyon alang sa institusyonal nga DRRM-H. Kini naglakip sa Candijay Community Hospital, Cong. Simeon Toribio Memorial Hospital, Francisco Dagohoy Memorial Hospital (FDMH), Garcia Memorial Provincial Hospital (GMPH), ug San Miguel Hospital (SMH). Ang Don Emilio del Valle Memorial Hospital (DEDVMH) giila nga usa sa nag-unang tulo ka mga ospital sa Department of Health (DOH) alang sa DRRM-H.
Sa municipal category, ang Dagohoy, Getafe, Lila, Sagbayan, San Isidro, Sierra Bullones, Talibon, ug Valencia nalakip sa top 15 LGUs nga adunay institutionalized DRRM-H systems.
Ang Bohol nakadawat sa bronze award alang sa Drug-Sensitive Tuberculosis (DSTB) treatment success rate, samtang ang PHO giila sa mga kontribusyon niini sa Newborn Screening (NBS) initiatives.
Samtang ang Governor Celestino Gallares Memorial Medical Center (GCGMMC) ug ang Piskay Clinic niini gipasidunggan tungod sa ilang taas nga People Living with HIV (PLHIV) retention rates ubos sa Second 95 category.
Ang lalawigan sa Bohol nahimong overall champion sa province category diin nakadawat ug tropeyo ug cash prize nga P250,000 sa 2024 Outstanding LGU in Local Health Systems sa gipahigayong 2024 Local Health Systems Awards niadtong Nobyembre 22, 2024, sa Bai Hotel, syudad sa Mandaue, Cebu. (Hulagway gikan sa PIA7-Bohol)
Mas daghang mag-uuma sa Bohol
nakadawat ug tabang gikan sa DA
Sinulat ni Elvira Bongosia
Nikabat sa 1,946 ka mga mag-uuma sa humay gikan sa pito ka lungsod sa Bohol ang nakadawat sa ilang financial assistance nga nagkantidad ug P5,000.00 ug fuel discount voucher (FDV) nga nagkantidad ug P3,000.00 matag mag-uuma gikan sa Department of Agriculture (DA), niadtong Nobiyembre 27, nga gipahigayon sa Talibon Atrium.
Ang mga mag-uuma gikan sa Talibon, Ubay, San Miguel, Dagohoy, Trinidad, Bien Unido, ug Pres. Carlos P. Garcia, diin dul-an sa 1,498 ka mga mag-uuma sa humay ang nakadawat sa P5,000.00 ubos sa Rice Farmers Financial Assistance (RFFA), samtang 448 ang mga ni-claim sa ilang FDVs nga gipondohan ubos sa mga programa sa bugas.
Ang mga benepisyaryo sa mag-uuma mipaabot sa ilang pasalamat ngadto sa DA ug sa ilang tagsa-tagsa ka local government units sa suporta nga nadawat.
Si Elias Padillo, usa ka mag-uuma nga benepisyaryo gikan sa lungsod sa Talibon, naghandom ug nagpaabot sa dugang nga mga interbensyon nga igahin alang sa sektor sa agrikultura sa sunod nga mga tuig.
Laing benepisyaryo sa RFFAfarmer nga si Inocentes Lauro Jr., adunay sama nga paglaum ni Padillo ug mipahayag nga ang tabang makatabang ug daku sa pagkunhod sa gasto ug makasuporta sa iyang operasyon sa umahan.
“Dako gyud nig tabang sa amoa. Nakadawat sad mig binhi ug abono diin sakto-sakto ra pod siya nga dili mi makagasto ug dako. Salamat sa DA!” matud pa ni Lauro.
Kinatibuk-ang 1,498 ka mga mag-uuma ug humay gikan sa mga lungsod sa Talibon, Ubay, San Miguel, Dagohoy, Trinidad, Bien Unido, ug Pres. Carlos P. Garcia, ang nakadawat sa P5,000.00 ubos sa Rice Farmers Financial Assistance (RFFA), samtang 448 ang mga ni-claim sa ilang fuel discount voucher nga nagkantidad ug P3,000.00 nga gipondohan ubos sa mga programa sa bugas niadtong Nobiyembre 27 sa Talibon Atrium. (Hulagway gikan sa DA-7)
NATIONAL RICE MONTH TRIVIA
Bili sa produksyon sa 1 kilo tipasi: P13.38
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Pila man ang magasto sa usa ka mag-uuma aron makakuha ug us aka kilo nga tipasi dinhi sa Pilipinas?
Segun sa labing bag-o nga gipagawas nga kasayuran gikan sa Philippine Statistics Authority (PSA), anaa sa average nga P13.38 ang kinahanglan aron makahuha ug usa ka kilo nga tipasi.
Gani, segun sa pagsubay nga gihimo sa PSA, ang bili sa pagkuha sa usa ka kilo nga tipasi, labing mahal dinhi sa Central Visayas sa tag P18.70 kon itandi sa labing ubos nga didto sa Central Luzon nga ang bili, anaa lamang sa P11.60.
Sa usa ka pagpakigambit sa kasayuran, us aka kanhi opisyal sa Agricultural Promotion Center sa Department of Agriculture mipaambit nga kasagaran sa ilang gigamit nga formula sa presyo sa ginaling nga humay, kini ang gidoble nga presyo sa production cost sa tipasi.
Matud ni Engr Eugene Cahiles, kanhi manager sa APC Bohol, doble sa presyo sa tipasi ang kasagarang presyo sa ginaling.
Sa kasamtangan usab, dala sa mga programa sa goberno agi ug suporta sa mga mag-uuma, namalit na ang kagamhanan ug tipasi sa tag P25.00 ang kilo, segun sa kasayuran gikans a National Food Authority, kang kinsa nga pagpamalit, ipang-apod-apod sa mga local nga kagamhanan sa panahon sa katalagman ug mga emerhensya.
Sa lain nga bahin, segun sa pagsubay sa PSA, nasayran nga ang average production cost sa matag us aka ektarya nga humayan dinhi sa Pilipinas anaa sa P 55,814.
Kon tutokan ang mga rehiyon, ang labing mahal nga production cost sa us aka ektarya nga humayan didto sa Cagayan Valley diin mikabat sa P 72,255 ang puhunan sa matag ektarya.
Labing barato usab sa Bangsamoro Autonomous Region of Muslim Mindanao, kay ang ilang puhunan anaa lamang sa P 41,446 matag ektarya.
Dinhi sa Central Visayas, mogasto ang us aka mag-uuma ug P56, 249 sa usa ka ektarya nga humayan aron makaani.
Niini nga puhunan, kasagaran makaginanysa ug average sa P 27,033 matag ektarya, segun sa pagsubay niadtong 2023.
Sa mga lugar diin maayo ang kalidad sa yuta, may sakto nga patubig ug inputs, sama sa Central Luzon, mitala ang mga mag-uuma didto ug ginansya nga moabut sa P 50,198 matag ektarya.
Ang mga kahumayan usab sa Northern Mindanao ang nagsunod sa ginansya nga moabut sa P 42,413 matag ektarya, samtang sa Central Visayas, ang average nga ginansya sa usa ka ektarya, anaa lamang sa P4,263.00.
Apan, pinaagi sa Contract Farming nga gipasiugdahan sa National Irrigation Administration, makadaginot na ang mga mag-uuma sa Bohol.
Sa Contract Farming sa NIA, ang kagamhanan mohatag ug P50.000 sa matag ektarya nga humayan, u gang katunga sa ani niini, paliton ug balik sa NIA aron ikatanyag isip “Murang Bigas,” dinha sa mga Kadiwa Stores.
Kini maoy hinungdan nga may P29.00 nga bugas sa mga KADIWA, alang usab sa mga kabus, nalupigan ug mga nahikawan sa kinabuhi.
Bohol mingtala ug 6.6%
pagtubo sa ekonomiya
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Kon ang Gross Domestic Product (GDP) sa tibuok Pilipinas mitala ug tinuig nga pagsaka nga miabut sa 5.2 porsyento sa ikatulo nga kwarter sa 2024, mas daku pa niini ang nahimo sa Bohol.
Didto sa Data Dissemination on the Provincial Products Accounts sa lalawigan sa Bohol, nga gihimo sa Philippine Statistics Authority (PSA) didto sa Dao Diamond Hotel, Nobyembre 28, gibutyag sa PSA nga ang ekonomiya sa lalawigan gitubo ngadto sa 6.6 porsyento sa 2023, kon itandi sa lebel niini sa 2022.
Sa gipadayag nga pagtutok sa PSA sa mga datus, napakita nga human nahunlak ang ekonomiya niadtong panahon sa pandemya, nakabawi ang Bohol niadtong pagtapos sa 2021 diha nga nakabangon ug mingpatala sa 4.2 porsyento nga pagsukol sa ekonomiya.
Gani sa 2022, mas maayo ang napakita nga pag-ugmad sa ekonomiya sa Bohol diha nga mingtala na kini ug P171.08 bilyones nga kinatibuk-ang Gross Domestic Product, sa 7.0 percent nga pagsaka sa ekonomiya.
Daghan ang nagtuo nga ang pagkatigaw sa presyo sa bugas sa 2023, igo na nga makapakibra sa mga kadaugan sa ekonomiya sa Bohol.
Apan, segun sa PSA, sa 2023, bisan pa sa mga panghitabo lakip na ang atake sa African Swine Fever sa Bohol nga minghulga sa P6 bilyones nga industriya sa pangbabuyan niini, nakahipos pa gihapon ang Bohol ug maayong accomplishment.
Sa 6.6 porsyento nga pagsaka sa ekonomiya sa 2023, kini minghubad na sa P182.41 bilyones nga Gross Domestic Product. (PIABohol)
Matud ni Bohol PSA Jessamyne Anne Alcazaren, ang nakab-ot sa Bohol, nagpahimutang sa lalawigan isip ika tulo sa mga may labing dagku ug pahat sa Gross Regional Domestic Product nga gibanabana nga anaa na sa sa P1.38 trilyones sa 2023.
Kini nagpahimutang sa Bohol sunod na sa Cebu Province nga may 29.8 porsyento nga share, sunod ang Syudad sa Sugbo sa 22.6 porsyento.
Ang Bohol nga may 13.2 porsyento nga tampo sa regional economy.
KUWANG PA. Bisan sa 6.6% nga pagtubo sa ekonomiya sa Bohol, natutokan ni Provincial Planning and Development Officer Atty John Titus Vistal ang pag-untol sa agrikultura nga mitala na ug -9.4% niadtong 2021, apan karon, anaa na sa 7.1%. Kini u gang sekto sa services, gilauman ni Atty Vistal nga maoy motimon sa ekonomiya sa Bohol sa sunod nga mga tuig. (Hulagway gikan sa PIABohol)
BALAK
UNSA KA KAMASINUGTANON
Sinulat ni Engr. Rogelio Podelino
Ang pagsunod sa NAPULO KA SUGO
Nagpaila nga gitahud ang nagmando
Sa higayon nga ang mga sugo imong supakon
May katumbas nga silot imong maangkon
Sa kasaysayan sa tawo ning kalibutan
Imong nakat-onan kon diin ang tawo gikan
Gimandoan ang una tang ginikanan sa GINOO
Sa dilinpagkaon sa bunga taliwala sa paraiso
Apan napakyas sila sa unang sugo pagsunod
Sa tentasyon sa yawa sila gi-anod
Dihadiha nakamatngon sila ug buot
Gipahamtangan dayon sa mabug-at nga silot
Giigihan sila sa GINOO sa paraiso
Gisilutan nga mamatay na ang tawo
Ulahi na ang tanang pagbasul
Sa tibuok kinabuhi ang paghinulsol
Ang pagsunod sa mga sugo sa GINOO
Labihan kalisud tumanon sa tawo
Kinahanglan hilwas ka sa mga kasal-anan
Aron masubay ang higpit nga dalan
Likayan ang mga kalibutanong kalipay
Dili igsapayan nga magsakripisyo kanunay
Kay lumalabay ang kinabuhing kalibutanon
Diha masuta UNSA KA KAMASINUGTANON