PAGTUKIB
Ni: Jes B. Tirol
Panglot Nga Dakő 1, 2024
Mga Pulong Alang sa Pagtahod
Pasiuna
Ang atong mga bantan-on karong panahona wala na mahibalo sa mga pulong sa pagtahod
sa Binisayâ.
Kanunay ko makurat kon adunay batan-on nga motahod kanako og “Kuya”. Nganong na
“kuya” man ko Dong? Dili ba diay ka Bisaya?
Mao kini ang sangpotanan sa kahimtang nga ang Tinagalog lamang ang gitudlò sulod sa tulunghaan. Ang mga magtutudlò, bisan sila mga Bisaya man untà, nagtamhang lamang sa ilang mga panulundon.
Nahibalo ba ka nga kanang “Kuya” Ininsik man nå? Ang “Kuya” nga gigamit sa Tinagalóg gikan kana sa “Ahia” sa Ininsik nga nagpasabot og kamagulangan nga lalaki.
Ang lunsay nga Tinagalog mao ang “Kaka” nga tumbas sa atong “Manong”. Busà maayo tingali nga atong tukibon karon ang mga pulong sa pagtahod sa Binisaya.
Mga Pulong sa Pagtahod
1. (grandfather) úyong, lólo (Sp.).
2. (grandmother) úyang, lóla (Sp.)
3. (father) tátay, papa (Sp.).
4. (mother) nánay, máma (Sp.).
5. (uncle) íyò, tíyò (Sp.).
6. (aunt) iyà, tiyà (Sp.).
7. (eldest brother) manóng.
8. (eldest sister) manáng.
9. (second eldest brother) mánoy.
10. (second eldest sister) mánay.
11. (third eldest brother) íngko.
12. (third eldest sister) ínsi.
13. (fourth eldest brother) máno.
14. (fourth eldest sister) mána, andíng, mándi, mandíng.
15. (barangay captain) – ginhaópan
16. (crown prince; heir apparent) – datu putî
17. (dignitary)- dunggánan
18. (dowager, respected female relative of parents) úray.
19. (elderly female relatives of one’s parents) úray.
20. (elderly male relatives of one’s parents) ímpoy.
21. (esteemed) tinamód
22. (female religious minister) – Pastora
23. (gentleman) binót, senyoríto (Sp.)
24. (Grand Master; overall leader) – Ban-agálon
25. (head of a family) – kapúgdan
26. (lady) lúming, senyoríta (Sp.)
27. (ma’am, madam) ána
28. (male religious minister) – Pastor
29. (master) – agálon, ámo
30. (miss; single lady) – gíning
31. (mister; Mr.) – gínong
32. (mistress; Mrs.) – gínang
33. (mistress; proprietress) – áma
34. (noble) – hamílì
35. (old man) iyò, ámoy, manóng, umpô.
36. (old woman) íyà, manáng, umbó
37. (priest) – Padre
38. (respected, honorable) tináhod.
39. (reverend, worshipful) tángba.
40. (rich man) – don (Sp.), senyor (Sp.)
41. (rich woman) – donya (Sp.), senyóra (Sp.)
42. (sir, lord) ambá.
43. (tribal chief) – dátu
44. (worshipful; honorable) – halángdon
45. (worshipful; is worshipped) – Silimbáhon
46. (your honor, your excellency, highness, majesty) kamahálan.