Ni: Jes B. Tirol
Panglot Nga Dakô 22, 2024
Ulalóng 1 (Jan. 1): Adlaw sa Pagtúlì ni Hesukristo
Pasiuna
Halos wala nay nasayod nga ang Ulanong 1 (Jan. 1) dili mao ang gitakda nga
bag-ong tuig sa kanhiay nga panahon. Sa kanhiay nga panahon ang Daghang Bulan 1
(March 1) mao ang gitakdà nga bag-ong tuig.
Apan gisaulog kaniadto ang Ulalong 1 isip pangilin sa pagtulì sa batang Hesus.
Karaan nga Tuigán
Si Emperador Julius Cesar sa Roma nagmugnà ug tuigan (Calendar)“. Ang unang
bulan mao ang Daghang Bulan (March) ug ang kataposang bulan mao ang Daghang
Kahoy (February). Busa ang bag-ong tuig magasugod sa Daghang Bulan 1 (March 1).
Sa panahon nga nahimo nang Kristohanon ang Emperyo sa Roma ang mga
pangilin sa Romano nga tinuohan gipang-ilisan og ngalan ug gipahaom sa Kristohanon
nga tinuohan. Ang adlaw nga Panglot nga Dako 25 (Dec. 25) gisaulog nga “Saturnalya”
o Tiglayoan sa Tingtugnaw (winter solstice) gihimo nang Pasko sa Pagkatawo ni
Hesukristo.
Ebanghilyo ni San Lukas
Ang Ebanghilyo ni San Lukas 2:21 nagaingon: “Sa walo (8) na ka adlaw ang bata,
gihimo ang dayhag (rite) sa pagtulì (circumcision) kaniya. Ginganlan siyag Hesus, ang
ngalan nga gisulti sa manulundà ngadto kang Maria sa wala pa ipanamkon ang bata.”
Kun nahimugsò si Hesus sa ika-25 sa Panglot nga Dakô (Dec. 25), nan ang ika-8
nga adlaw mao ang Ulalong 1 (Jan. 1). Sa Tuigan ni Julius dili pa kini ang bag-ong tuig
kay ang kataposan sa tuig mao man ang Daghang Kahoy 28 (Feb. 28).
Alang sa kanhiay nga mga Kristohanon nahimong mahinungdanon ang Ulalong 1
tungod kay mao kini adlaw sa pagtuli ug paghatag sa ngalan nga Hesus.
Kahulogan sa Pagtúli
Dinhay namugnà nga pagtulun-an sa kanhiay nga Kristohanon kabahin sa pagtuli.
Kun ang pag-ulà sa dugô ni Hesukristo didto sa kuros maoy nakaluwas kanatò gikan sa
kasal-anan, nan ang pagpaagas ni Hesus og dugò sa iyang pagtulì maoy nagpasabot nga
giluwas na kita sa batang Hesus bisan sa puyá (infant) pa siya.
Apan atong hinumdoman nga ang mga Uropanhon walay hilig sa pagtuli. Ang
mga Hudeyo ra ang magpatuli. Kining bingkil kabahin sa pagtulì diha na kini sa
sinugdanan sa pagsangyaw sa tinuohan ni Kristo.
Sa pagtigom ni San Pablo ug kang San Pedro ug Santiago didto sa Jerusalem,
nasabotan nga si San Pablo mao ang magwali sa mga “hentil” o mga pisot ug ang mga
alabay (disciples) ni Hesus mao ang magwali sa mga tinuli.
Giusab ang Tuigan
Sa pagmugna sa Tuigan ni Julius (Julian Calendar) sa tuig 46 sa wala pa si Kristo,
tungóp (accurate) na kadto sa iyang panahon. Mosipyat lang ang tuigan og usa ka adlaw
magtag kapin sa usa ka gatos ka tuig.
Sa tuig 1582 ang mga gagmay nga sipyat nahimo nang dako paglabay sa usa ug
tunga ka libo ka tuig. Ang Tuigan ni Julius na ulahi na og napulo (10) ka adlaw.
Si Santo Papa Gregorio XIII nakahukom nga iyang batolan (correction) ang
nasayop na nga tuigan. Nagmugnà siya og bag-ong tuigan.
Sa bag-o nga tuigan ni Santo Papa Gregorio XIII iyang gikuhaan ug napulò
kaadlaw ang mga adlawán o petsa. Nilaktaw siya og bali 10 ka adlaw sa tuig 1582.
Ang lain nga kausaban mao nga ang bag-ong tuig iyang gibalhin sa Ulalong 1
inay sa Daghang Bulan 1 (March 1).
Sa gihimo nga pagbalhin sa bag-ong tuig, nawálà ang kamahinungdanon sa
pagtulì ni Hesukristo kay nasapawán na man sa saulog sa bag-ong tuig. Hitabô kini nga
gikalipay sa mga Uropanhon kay dili na sila maaghat sa pagpatulì.
Timang
Karong panahona nakalimtan na ang kamahinungdanon sa pagtulì ni Hesukristo
kay ang atong giatubáng mao lamang ang pagsaulog sa bag-ong tuig.
Apan ang mga Pilipino hilig magpatuli. Nganong dili man kita magpabilin nga
magsaulog sa pagtulì ni Hesukristo?
Busà tugoti ako sa pagtimbayà kanimo, MALIPAYONG ADLAW SA PAGTULI.
(HAPPY CIRCUMCISION DAY)! Gawas pa sa pagtimbaya kanimo og BULAHANG
BAG-ONG TUIG.