Bag-ong Read and Bill System sa Bohol Light gilusad
Sinulat ni Sheryl B. Paga
Malipayon nga gipahibalo sa Bohol Light ang opisyal nga paglunsad sa Spot Bill niadtong Pebrero 19, 2024.
Kini nagpakita sa dakong kausaban sa panerbisyo alang sa mga pinalanggang konsumidor dinhi sa dakbayan sa Tagbilaran.
Ang bag-ong sistema usa ka maayong kausaban alang sa pagpangalagad sa mga kostumer sa Bohol Light.
Kini nagpakita sa dedikasyon sa kompanya alang sa modernisasyon ug sa paghatag ug talagsaong serbisyo sa kostumer, nga nagpalambo sa usa ka mas hayag ug mas empowered nga kaugmaon alang sa mga Tagbilaranon.
Makita sa Billing Statement ang pagka-usab sa logo ug disenyo sa pag-imprenta niini.
Kini mas sayon basahon ug mas daling masabtan sa mga kostumer tungod kay naghatag kini ug klaro nga detalye sa ilang konsumo ug bayranan.
Ang bag-ong bill statement naglakip ug detalyadong impormasyon lakip na niini ang gitawag ug transparency.
Makita ug mabasa na ang mga breakdown sa ilang konsumo, mga bayranan, ug mga due dates matag bulan.
Madawat sa konsumidor ang bill statement diha-diha dayon human sa pagbasa sa metro.
Ang Read and Bill System usa ka mas hapsay nga proseso nga naghatag sa kasayon ug dakong kasayoran aron mas daling maatiman ang pagbayad. Nag-awhag usab kini sa mga konsumidor sa hustong petsa sa pagbayad aron malikayan ang pagputol sa koneksyon.
Kining pag-upgrade sa serbisyo sa Bohol Light nagpakita sa dedikasyon sa maong kumpanya pinaagi sa paghatag ug pagpakabana alang sa maayo nga kasinatian sa mga kostumer ubos sa pagdumala sa Primelectric Holdings Inc. (PHI).
Alang sa ubang pangutana, palihug tawaga ang among customer service team pinaagi sa hotline numbers: (038) 427-2372 o mobile number 09209602372.
Daghang salamat sa padayon nga pagsalig sa Bohol Light!
BWUI nag-awhag sa mga tag-iya sa naputlan nga koneksyon sa tubig sa pag settle sa ilang balayranan
Sinulat ni Victor L. Tambis
Ang Bohol Water nagpahibalo nga kinahanglan pagabayran sa mga konsumidor ang nagpabilin nga wala pa mabayri nga kantidad sa ilang account aron malikayan ang padayon nga pagsaka sa balayronon tungod sa binulan nga surcharge.
Gikinahanglan gyud ang kumpleto nga pagbayad aron dili sila maputlan sa ilang koneksyon sa tubig.
Sumala sa talaan sa Bohol Water, adunay mga disconnected account tungod kay aduna pay nagpabilin nga kantidad nga wala mabayari.
Sanglit dili mawala ng maong kantidad sa BWUI billing system, giawhag ang mga hingtungdan sa pag asikaso sa maong balayronon aron malikayan ang pagsaka niini.
Ilabi na gayud kon magparekonek human sa hataas nga panahon nga naputlan o mo apply ang maong konsumidor sa water connection sa lain nga panimalay diin kinahanglan mabayaran una kini sa dili pa makonektahan sa tubig.
Sa laing bahin, sugod karong Marso 1, 2025, ang buhatan sa Bohol Water dili na modawat ug bayad gikan sa Bohol Light ug ang Bohol Light dili na usab modawat ug bayad gikan sa Bohol Water.
Aron mahatagan ug kasayon, giawhag ang mga konsumidor nga adto kini mobayad sa mga payment partners nga mao ang: (1) First Consolidated Bank; (2) Land Bank; (3) Bank of Commerce; (4) Security Bank ug pinaagi usab sa G-Cash; (5) M. Lhuiller; (6) Palawan Express/Pawnshop ug ang (7) Bayad Center app.
Sugyot sa PTC ngadtos PAMB 2 na lang ka hunonganan diha sa Man-made forest
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sa delikado sa aksidente nga Man-made Forest section sa tour Bohol, girekonemdar sa Provincial Tourism Council (PTC) pinagulohan ni Atty Lucas Nunag ang pagtumbok sa duha na lamang ka hunonganan, aron mas dali nga mabantayan ug masolbad na ang gulgot sa traffic didtong dapita.
Didto sa tigum sa PTC Pebrero 17 didto sa Amarela Gallery sa Amarela Resort, gituki sa konseho ang pagtumbok ug duha na lamang ka hunonganan: usa sa habig sa Bilar ug lain nga usa usab sa habig sa Loboc.
Dinhi niining nga hunonganan, ipahimutang usab ang mga stalls nga baligya-anan sa souvenirs ug pang-gasa, samtang ipabansiwag dinhi ang mga karatola kabahin sa hunonganan.
Matud pa sa mga sakop sa konseho, delikado ang mga gipanghimo sa mga turista nga magpahulagway sa bisan asa na nga dapit sa kasangkaron sa Man-made forest samtang padayon nga may mga sakyanan nga manglabay.
Nahimo na nga batasan sa mga turista ang magpahulagway, mismo sa tunga sa highway, nga dakong risgo sa mga sakyanan nga manglabay nga naghaguros.
Aron kini malikayan, didto sa duha ka mga tumbok nga hunonganan, may ipahimutang nga mga sangonan nga mga trabahante sa mga lungsod sa Bilar ug Loboc nga maoy magdumala sa kalihukang pangturismo.
Ug aron mas sayon silang tuohan, kinahanglan nga sila mag-suot ug uniporme para sayon ra silang mailhan, sugyot sa konseho.
Ipahimutang usab dinhi ang mga pulis nga sakop sa Bohol Tourist Police Force aron may magpatunhay sa kahapsay ug kalinaw.
Dayon, ngadto sa Loboc Watershed ug Forest Reserve (LWFR) nga Protected Areas management Board, giaghat sa konseho nga kini maghimo ug resolusyon aron makatagana na ug lugar alang niining hunonganan ug kabutangan sa mga mamaligyaay.
Lain nga resolusyon nga gikan sa PAMB ngadto na sa Department of Environment and Natural Resources nga ipatuman na ang “No Stopping for Photo Taking,” gawas sa mga natumbok nga lugar.
Ug alang sa dugang pagpahimutang sa mga pamaagi alang sa luwas nga pagsinati sa kalingawan nga tanyag sa Manmade Forest, gisugyot sa PTC ngadto sa DENR nga mahimo ug regular nga maintenance ug pag-pul-ong sa mga kahoy, ilabi na kadtong mga mga sanga nga gabok na ug kahoy nga patay aron malikayan ang aksidente.
ALANG SA TURISTA UG MOTORISTA. Gisugyot sa PTC nga duha na lang ug dili bisan asa ang hunongan kon magpahulagway sa Manmade Forest aron sayon rang mabantayan ug malikayan ang aksidente ilabi na sa pa-uso nga diha sa tunga sa highway magpahulagway. (Hulagway gikan sa PIA-Bohol)
Dimiao young visual artists nagpa-exhibit sa Kapitolyo
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Gibuksan didto sa hawanan sa katawhan sa Kapitolyo ang Dimiao Young Aspiring Visual Artists (DYAVA) art exhibit 2025 agi ug tampo sa mga taga Dimiao alang sa pagsaulog sa Arts Month.
Arts exhibit nga mugna sa mga artists sa Dimiao nga natukod niadtong panahon sa pandemya, ang matag usa sa grupo duga na nga nangandoy nga makabaton ug kapahungawan sa ilang mga kabalaka, kahingawa ug mga mamugnaong kapasidad, midangop sa paghiusa aron pinaagi sa visual arts, ilang mapadayag ang ilang mga hunahuna, saysay ni Eljohn Balaba, usa sa mga young artists.
Niadtong panahona, diha nga nagsugod pa lamang ang mga batan-ong artists, nakahimo sila sa unang exhibit didto sa munisipyo sa pagtugot ni Mayor Randolph Ang, saysay niya.
Karon, isip fifth year nga tinun-an sa Architecture sa Bohol Island State University, si Balaba usa na sa mga gitahud nga young artists kang kinsa nga major work, maoy gihimo nga centerpiece sa exhibit nga nagsaulog sa Bohol isip Geopark, sa kinaiyang Bol-anon ug sa kalikopan niini.
Didto sa pagbukas nga seremonyas, gibatbat usab ni Argeo Melisimo nga gikinahanglan ang suporta sa Arts isip pamaagi sa mas lapad ug mas inclusive nga pag-ugmad.
Kalihukan nga gitanyag sa DYAVA inabagan sa Provincial Government of Bohol, Center for Culture and Arts Decelopment, Bohol Arts and Cultural Heritage Council, Munucipality of Dimiao ug sa National Commission for Culture and the Arts, ang arts exhibit magpadayon sa entire buwan sa Pebrero.
DIMIAO YOUNG PAINTERS. Ang pipila ka mga sakop sa Dimiao Young Aspiring Visual Artists giubanan nila ni CCAD head Emerson Pinos, digital visual artists sa CCAD Sherwin Sapong, BACH council chairman Argeo Melisimo ug Board Member Lawrence Angcla. Ang young artists painting exhibit modapan pa sa tibuok buwan sa Arts Month. (Hulagway gikan sa PIA-Bohol)
NEDA, RDC-7 nanawagan sa mga innovator sa CV alang sa 2025 Filipinnovation Awards
Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang National Economic and Development Authority (NEDA), kauban ang Regional Development Council 7 (RDC 7), nag-awhag sa mga innovator sa Central Visayas sa pagsumite sa ilang mga sugyot alang sa 2025 Filipinnovation Awards.
Ang Filipinnovation Awards, nailhan usab nga National and Regional Innovation Awards and Competitions (NRIAC), usa ka bag-ong inisyatiba sa NEDA nga nag-ila ug nagsuporta sa mga Filipino innovators nga naghimo ug transformative nga kontribusyon sa nasudnong kalamboan.
Kini nga tinuig nga kompetisyon nagpasiugda sa sayo nga yugto sa komersyalisasyon, nagpasiugda sa kabag-ohan, nagkonektar sa mga innovator sa mga stakeholder, ug nagdani sa mga pamuhonan aron mapalambo ang kultura sa kabag-ohan sa Pilipinas.
Aron mahimong kwalipikado alang sa Filipinnovation Awards, ang mga aplikante kinahanglan nga makab-ot ang mga mosunud nga pamatasan: Filipino citizen o mga negosyo nga gipanag-iya sa Pilipino; kinahanglan nga mga innovator sa unang mga hugna sa komersyalisasyon; kinahanglang magparehistro sa Department of Trade and Industry (DTI) o sa Securities and Exchange Commission (SEC); ug kinahanglang adunay Certificate of Intellectual Property (IP) Registration o Proof of Ongoing IP Application.
Uban sa kompetisyon karong tuiga nga nagpunting sa tulo ka mga tema, lakip ang Pagkat-on ug Edukasyon, Panglawas ug Kaayohan, ug Pagkaon ug Agribusiness, ang kompetisyon gihan-ay sa usa ka proseso sa duha ka yugto.
Ang mga partisipante unang makigtigi sa sub-national level, gibahin sa upat ka geographic clusters: National Capital Region (NCR), Luzon, Visayas, ug Mindanao.
Ang nag-unang 15 ka mga finalist gikan sa mga rehiyonal nga clusters mopadayon sa nasudnong entablado aron makigkompetensya alang sa nasudnong pag-ila.
Lima ka mga mananaog ang pilion aron makadawat sa lain-laing mga benepisyo, lakip na ang mga grants, mentorship, nasudnong pag-ila, pag-apil sa internasyonal nga mga panghitabo, ug pag-access sa mga oportunidad sa pamuhonan aron mapadako ang ilang mga inobasyon.
Sa pag-apply, bisitaha ang web portal: filipinnovation.neda.gov.ph; pagrehistro ug account ug isumite ang aplikasyon.
Ang deadline sa pagsumite gitakda sa Marso 20, 2025.
Gi-awhag ang mga aspiring innovator sa pag-applay ug sayo aron mahimong kabahin niining bag-ong inisyatiba.
Alang sa dugang impormasyon sa Filipinnovation Awards, mahimong bisitahon ang https://filipinnovation.neda.gov.ph/ o https://www.facebook.com/NICfilipinnovation.
Kini nga prestihiyosong award nagsaulog sa pagkamamugnaon ug kalig-on sa mga Pinoy innovators, pag-ila sa mga groundbreaking nga solusyon sa Learning and Education, Health and Well-being, ug Food and Agribusiness. (Hulagway gikan sa NEDA/RDC-7)
SSS mipahibalo sa ilang mga plano sa 2025
Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang Social Security System (SSS) mipahibalo nga sila nagtrabaho aron sa pagpalambo sa mga serbisyo alang sa mga pensyonado, sa pagpakunhod sa interest rate sa salary ug calamity loan programs, ug sa pagpadayon sa self-employed coverage.
Sa usa ka pahayag, si SSS President ug CEO Robert Joseph M. De Claro nagkanayon nga ilang girepaso ang ilang mga giya sa Annual Confirmation of Pensioners (ACOP) nga programa kalabot sa paagi sa pagsunod, mga kinahanglanon, ug uban pang proseso sa pag-verify aron mahimong mas sayon ang kasinatian sa mga pensyonado.
Gibutyag pa niini nga ning bag-o lang, ang maong pagrepaso reaksyon sa kasinatian ug sentimento sa mga retirement pensioners nga nagpuyo sa Pilipinas nga 80 anyos pataas nga kinahanglang mosunod sa kasamtangang guidelines sa ACOP ubos sa SSS Circular 2023-013 (petsa 21 Disyembre 2023) aron maseguro ang padayon nga pagdawat sa ilang benepisyo sa pensyon.
Ang dili pagsunod niini moresulta sa pagkasuspinde o pagkansela sa benepisyo.
Sa katapusan sa 2024, adunay 157,493 ka mga pensioner sa SSS.
Matud pa nga nakalinya usab alang sa 2025 mao ang pagkunhod sa interest rate sa salary loan ug calamity loan programs sa SSS.
Sa pagkakaron, ang interest rate sa maong mga loan program anaa sa 10 porsyento kada tuig.
Ang tinuig nga Return on Investment (ROI) sa SSS gikan sa 2021 hangtod 2024 nagsangkad gikan 5.8 porsyento hangtod 6.6 porsyento, nga maayo ang nahimo bisan sa pandemya sa Covid-19.
Sumala pa usab ni De Claro nga ang SSS magtinguha usab sa mas maayong collection compliance gikan sa ubang mga grupo sa mga trabahante, partikular na sa mga self-employed professionals (e.g., accountant, doctors, engineers, ug uban pa), pinaagi sa pakig-coordinate ug pakigtagbo sa Professional Regulation Commission (PRC) aron hisgotan ang mga kahigayonan sa kooperasyon ug pagseguro sa SSS coverage sa maong mga trabahante.
Matud pa nga ang SSS Management ug ang Social Security Commission (SSC) mag-atubang niini nga mga plano/programa aron masiguro ang pagpatuman niini sulod sa 2025.
PhilHealth nipausbaw sa coverage alang sa operasyon sa katarata
Sinulat ni Elvira Bongosia
Gi-anunsyo sa Philippine Health Insurance Corporation (PhilHealth) ang pagpatuman sa ilang gipausbaw nga mga benepisyo alang sa Extracapsular Cataract Extraction nga adunay Insertion of Intraocular Lens (IOL) nga naglangkob sa adult ug pediatric surgeries, epektibo niadtong Enero 30, 2025.
Kini nga inisyatiba nahiuyon sa direktiba ni Presidente Ferdinand R. Marcos Jr. sa padayon nga pagpauswag ug pagpatunhay sa mga benepisyo sa pag-atiman sa panglawas nga gihatag sa state health insurer, pagsiguro sa igong pinansyal nga suporta sa mga pasyente nga nangita ug medikal nga pagtambal.
Base sa PhilHealth Circular 2025-0001 nga gipatik niadtong Enero 15, 2025, ang mga benepisyo alang sa adult cataract surgery nisaka ug maayo ug kapin sa upat ka pilo, diin ang financial support nagsugod sa P20,200.
Nagkalainlain ang coverage depende sa klase sa lens nga gigamit, nga adunay mga pamaagi nga naglambigit sa monofocal IOL o standard lens sa P28,300 matag mata.
Ang mga premium nga lente sama sa monofocal toric IOL nga naghatag ug tin-aw nga panan-aw sa usa ka espesipikong gilay-on samtang ang pagtul-id sa astigmatism gitabonan sa P43,800 matag mata, usa ka multifocal nga IOL nga makatabang sa pagtan-aw sa duol ug layo nga mga butang sa P66,900 matag mata, ug multifocal toric IOL nga nagtul-id sa astigmatismo ug daghang mga distansya sa pagtan-aw sa P80,900.
Sa laing bahin, ang pediatric cataract surgery coverage may wala pa mahitabo nga pagsaka ngadto sa napulo ka pilo, nga adunay mga benepisyo nga moabot sa P135,000 matag mata ug P139,050 alang sa duha ka mata. Kung maapil ang intraocular lens (IOL), ang coverage mokabat sa P179,000 matag mata ug P187,100 sa duha ka mata.
Kaniadto, ang PhilHealth nagbayad alang sa cataract extraction sa P16,000 matag mata nga walay kalainan tali sa hamtong ug pediatric nga mga kaso.
Aron maseguro ang tukma sa panahon ug walay hunong nga serbisyo sa pag-atiman sa panglawas, ang state health insurer nagpahinumdom sa tanang akreditado nga pasilidad sa pag-atiman sa panglawas sa pagmentinar sa minimum nga lebel sa stock sa intraocular lens, importanteng tambal sa mata, makaluwas sa kinabuhi nga mga tambal, IV fluids, ug gikinahanglang mga suplay aron malikayan ang dili angay nga out-of-pocket gikan sa gawas nga mga pagpalit ug serbisyo.
Kining talagsaong pagsaka sa coverage alang sa cataract extraction gilauman nga makatabang sa pagpakunhod sa mapugngan nga pagkabuta ug pagpalambo sa kalidad sa kinabuhi sa mga Pilipino nga nag-antos niining matang sa sakit sa mata.
Niadtong 2024, ang PhilHealth naka-disburse ug kinatibuk-ang P3.58 bilyones alang sa 224,209 ka pamaagi sa pagtangtang sa katarata.
Maayong balita gikan sa PhilHealth alang sa mga nagkinahanglan ug operasyon sa mata tungod sa mga katarata! Sugod Enero 30, 2025 epektibo na ang taas nga benepisyo sa pagsakop sa PhilHealth alang sa operasyon sa katarata. (Hulagway gikan sa PhilHealth/PIA)
Pamuhig-baboy, pagbilin sa basura’s Balicasag, gidili na
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Ipa-undang na ang pagpamuhi ug baboy sa isla sa Balicasag, samtang ipatuman ang hugot nga pagdili sa pagbilin sa mga basura gikan sa mga turista nga luwan sa mga bangka nga modunggo sa isla.
Kini maoy duha sa pipila ka mga recomendasyon nga gisugyot sa usa ka bahan nga gipadala sa Kapitolyo pinaagi sa Executive Order aron suta-on ang kamatuoran sa mga reklamo kabahin sa baho nga gikasagmuyo sa mga turista sa isla.
Sa gihimo nga verification inspection ug assessment, namatikan sa mga tinugyanan nga ang Balicasag, sa iyang ka gamay, dili ,ahimo nga magtinir ug us aka tipiganan sa basura, gawas pa an gang anapogon nga yuta didto, magpasayon sa paghunob duga sa basura nga maoy makapatay sa marine ecosystem niini.
Ang Balicasag, usa ka lingin nga isla 45 minutos nga sakop sa Poblacion Panglao, a ug gipuy-an sa gibanabana nga 800 ka mga tawo, may us aka day care center, health center, elementary school, usa ka dive center ug resort nga iya sa kagamhanan, may buhatan sa Panglao LGU alang sa ilang mga diving ug snorkeling guides ug duh aka mga sub ststaions: sa Philippine Coast Guard ug sa Philippine Navy.
Tungod sa iyang nindot ug tin-aw nga kadagatan, world class nga dive us snorkeling sites, kaduol sa dolphin ug whale watching activities, may island hopping sa duol niining duha ka isla ug may sandbar, samtang ang isla nahimo na nga paborito nga adtoanan sa gatusan ka mga turista matag adlaw.
Dala niini, nahimo nga negosyo sa mga tawo sa isla ang pagtanyag sa mga pagkaon, nga makapaaghat sa mga turista nga modunggo sa Balicasag, ug nagpasamut sa suliran niini sa basura.
Namatikdan usab sa bahan nga gisugo sa Kapitolyo nga walay tukmang bansay sa paghipos ug pagtipig sa basura, pagbahig niini, pagkolekta sa mahimong compost ug paghapnig sa mga pwede pa nga magamit.
Dili usab regular ang pagkolekta sa basura ngadto sa mainland, nga kina-ingnan sa napundo nga basura gikan sa duha nila ka mga waste containment areas ang manimaho na.
Dungan niini, girekomendar usab sa bahan nga gilangkoban sa mga tinugyanan sa Bohol Provincial Environment and Management Office, Department of Environment and Natural Resources CENRO, Environmental Management Bureau sa Bohol Environment Management Unit, sa LGU Panglao ug mga stakeholders sa turismo ang regular nga pagkolekta sa basura, pagbansay sa ecological solid waste management, pagbahig sa basura, composting ug ang pagtukod sa waste water treatment facility ug material recovery facility.
PAGDAGSANG SA MGA KAN-ANAN. Samtang dili pwede magpundo ug basura sa gamay nga isla sa Balicasag, nagkadaghan na ang mga nagtukod ug mga gagmay nga pasilidad nga moalagad sa turista, nga magpakomplikado sa suliran sa basura ug pagdumala niini. (Hulagway gikan sa PIA-Bohol)
BALAK
ANG LINTUNGANAY SA PAGPAKABUHI
Sinulat ni Engr. Rogelio Podelino
Tanan’g tawo ning kalibutan aduna’y hinungdan
Ngano nga ang tawo gusto’ng maadunahan
Aron siya mailhan sa katilingban
Ug kaniya motahud ang tanan
Apan dili kana ang tinuod nga gimithi
Sa mga tawo nga nagpakabuhi
Kay nasayud sila nga ang tanan sa kalibutan
Aduna’y tagsa-tagsa ka utlanan
Gipangandoy sa tawo ang kinsbuhi’ng lahutay
Ang kinabuhi’ng nagmaya ang tanan sa kalipay
Kon asa kini nga dapit nga imong ikahibalag
Ang gumonhap sa kinabuhi nga nagbansiwag\
Kon asa nga dapit kini mapalgan
Wala’y tawo nga nasayud asa matultulan
Ang himo-on nimo’ng gabayan sa kinabuhi
Ang pagtuman sa mga sugo nga dili mabali
Samtang ang tawo buhi pa ning kalibutan
Kaluha sa kinabuhi ang mga suliran
Hugtan nimo pag-ayo ang imo’ng pagtuo
Kay ma-o ray makatabang kanimo
Sa imong pagbugtaw sa matag adlaw
Sa kanunay imo’ng gihanduraw
Nga mangandam sa tanan’g panahon
Kon sa daklit ikaw pagakuha-on
Ang kamatayon dili angay kahadlokan
Angay hino-on kanunay nga pangandaman
Kay kini ang bugtong gangha-an
Padulong sa kinabuhi’ng wala’y katapusan
Kay ang pagpuyo nato dinhi sa kalibutan
Ang tanan kasamtangan ug may katapusan
Kon imo’ng gipuy-an ang kinabuhi’ng sulondon
Ikaw andam sa tanan’g higayon
Kon moabot na ang imo’ng takna
Nga ikaw motaliwan na
Andam moatubang sa MAGHUHUKON gimithi
ANG LINTUNGANAY SA PAGPAKABUHI