Ni: Jes B. Tirol
Daghangkahoy 23, 2025
Husay Pagtinò Sa Kaligdong
(Impeachment Trial)
Pasiuna
Ang kinaham karon nga hilisgotán sa mga radyo ug katilingbanong pamantaláan (social
media) mao ang nagsingabot nga “Husay Pagtinò sa Kaligdong (Impeachment Trial)” batok ni
Puli Nasodnong Pamunò Sara Duterte.
Ang atong sagad nga madungog nga pinulongan nga gigamit mao ang Ininglis ug Taglish
(Tagalog-English). Dinhi sa atong lalawigan sa Bohol ang atong sagad nga madungog mao ang
“Binisayop” (pidgin Bisayan) ug Ininglis. Wala nay makasulti sa lunsay nga Sinugboanon kabahin
sa sumbong lugaynon (political case) alang sa paglangkat sa katungdanan.
Ang sagad nga katarongan sa mga magsisibyà sa radyo ug magnunulat sa pamantalaan mao
nga wala na kunoy makasabot sa lunsay nga Binisayâ. Dili ba diay katungdanan sa magsusulat nga
tudlóan ang katawhan unsa ang minatarong nga Binisayâ? Angayan usab nga magkat-on ang mga
magsisibyà ug manunulat sa minatarong nga Binisayâ. Dilì maayo nga atong ipadayon ang
kataláyan (mediocre) nga kaalam kun mahimo natong kab-oton ang pagkabángyaw (excellent).
Ang atong pagtugot nga gamiton lang ang kataláyan maoy nakapahimo kanatong iwit na karon sa tibuók kanaypan (continent) sa Asiya.
Atong tukibon karon ang matarong nga Sinugboanon aron kita maanad sa pagsabot sa
atong pagmunimúni sulod sa atong hunàhúnà kon unsa diay ang matarong nga kamatuóran.
Ang Husay sa Pagtinò sa Kaligdong (Impeachment Trial) usa ka sumbong sa kalihokang
lugaynon (political). Dili kini buruka sa saláod (criminal case). Ang silot nga ikapahámtang kun
mohukom ang mga magbabatasang-hukom (senator-judges) nga adunay kasaypanan ang
gisumbong, mao lamang ang pagtángtang sa katungdanan ug walay pagbilánggò.
Ang mga Hawas (Congressmen) sa Ubos nga Dalam (House of Representatives) mao ang
magtáral sa sinumbong ngadto sa Taás nga Dálam (Upper House) sa mga Magbabatásan (senators)
ug sila ang maghusay sa buruka.
Nagkinahanglan ang Taás nga Dalam og duha ka sikatulo (two thirds) sa ilang mga sakop
nga moilim (will vote) nga sad-an ang gisumbong aron ikapahamtang ang silot. Kun dili makaabót
sa duha ka sikatulo (2/3) ang moilim, isipon nga walay salâ ang gisumbong.
Mga Lugpong
1. accused – gisúmbong; sinúmbong
2. Articles of Impeachment – Mga Busók sa Sumbong
3. committee – húgpong
4. congressman (representative)-hawás
5. convene (with intent to solve) – sangdálan
6. convicted (foud guilty) -sad-an; matud-an nga sád-an
7. Court of law – Hukmanan; Husgádo (Sp.)
8. court trial – bísta (Sp.); húsay
9. crime (violation of the law) – saláod
10. criminal (one who commits a crime) – masalaóron
11. criminal case – súmbong sa saláod
12. defense attorney – panalipod nga manlalában
13. dispute (under ligation) – burúka
14. impeached – langkat-katungdánan
15. impeachment trial – husay pagtínò sa kalígdong
16. innocent (not guilty) – waláy salá
17. judge (the person) – maghuhúkom
18. justice (equity) – kaangáyan
19. justice (quality of being justice) – túkngay
20. Justice committee – Hugpong sa Kaangáyan
21. Lower House (House of Representatives) – Ubós nga Dálam
22. penalty – sílot
23. plenary (entire assembly) – salámi. Syn. kinatibúk-an
24. political-lugáynon
25. political case – súmbong nga lugaynon
26. politics – lúgay
27. presiding judge – tigdumalang maghuhukom
28. prosecutor (in court of law) – tigtáral; tig-úsig
29. remove – tángtang
30. remove from office – tangtang sa katungdánan
31. senator – magbabatasán; senador (Sp.)
32. senator-judge – magbabatásang hukóm
33. social media – katilingbánon nga pamantaláan
34. trial – húsay
35. Upper House (Senate) – Taás nga Dálam
36. vote – ílim