Ang lider nga gilumsan sa tumang Kasilag ug Korapsyon

Ni Ronie Oyao Orillosa

Kung ari kita sa pinulungan nga English, atong mahibaw-an nga ang pulong nga HATRED (kasilag) nagkahulugan ug too much disgust and dislike. 

Sa mga panghitabo sa atong palibot karon, makaingon kita nga ang atong mga pangulo ug katawhan naghambin na sa kasilag sa isig kaingon. Tan-awa ang kagubot, pagdumot, krimen, kawat, panlimbong, ug uban pa.

Apan kinahanglan ba gayud nga maghambin ug kasilag ang usa ka lider? Sa unsang paagi nga malikayan sa usa ka lider ang pagdumot?

Ang usa ka lider kinahanglan nga likayan ang paglapas sa mga katungod sa ilang mga ginsakupan, tungod kay ang mga tawo lagmit nga masuko ug magdumot sa usa ka punoan nga nagkuha sa bisan unsa nila nga kabtangan: kabtangan sa gugma sa lalawigan, kabtangan sa pakigdait sa katawhan, ug kabtangan sa paghambin kamatuoran. 

Tan-awa kuno ang atong lalawigan kung ang mga punuan nato sa pangagamhan nagpakita pa ug pagpa-ubos ug pagsabot sa mga ginsakpan?

Aduna kita’y mga pangulo nga nagpraktis ug toxic leadership. Mao kini ang “makahilo” nga mga lider nga  kanunay nga naggamit sa dili maayo nga mga pamatasan aron sa paglimbong, paghadlok, pagpugos, o pagpahamtang sa dili patas nga pagsilot sa uban aron makuha ang ilang gusto para sa ilang kaugalingon.

Ato ba kining makita sa atong lalawigan ang gitawag nato ug toxic leaders? Unsaon man sa usa ka leader nga dili mahimong walay batasan sa atubangan ug likod sa katilingban? Kinahanglan iyang mahibaw-an nga ang empatiya mao ang sekreto nga sarsa sa epektibong komunikasyon. Atong angay nga mahibaw-an nga:

  • Mahitungod kini sa pagbutang sa imong kaugalingon sa posisyon sa imong empleyado; 
  • Mahitungod kini sa pagsabot sa ilang mga hunahuna, pagbati, ug panglantaw;
  • Dili kini mahitungod sa pagkahumok o pagkompromiso sa imong awtoridad;
  • Mahitungod kini sa dili pagyaga-yaga sa imong mga lihok diha sa publiko;
  • Mahitungod kini sa dili pag-angkon sa mga kalampusan kung dili ikaw ang naghimo sa maong proyecto.
  • Mahitungod kini sa respeto ug kaangayan nga imong ihatag sa mga edaran sa katilingban.
  • Mahitungod kini sa dili pagpangawat, paglimbong ug paglingla sa katawhan pinaagi sa paggamit sa salapi sa pangagamhanan.

Nakita ba ninyo kining klaseha nga lider sa atong palibot?

Muadto kita sa korapsyon. Matud pa, naglimin kuno ang atong pangagamhanan sa korapsyon ug nagpabiling buta ug bungol ang atong mga lideres kabahin niini.

Unsa na man ang kasulbaran sa alleged AICS anomaly? Asa na man ang katin-awan nianang mga kayutaan nga gipalit sa pangagamhanan bisan ug ang mga tag-iya nagnhimakak sa maong pagbaligya? 

Unsa man ang buot ipasabot sa usa ka korap nga lider?

Ang korapsyon sa politika mao ang paggamit sa mga gahum sa mga opisyal sa gobyerno o sa ilang mga kontak sa network alang sa dili lehitimong pribadong ganansya. 

Nagkalin-lain ang mga porma sa korapsyon apan mahimong maglakip kini sa panghiphip, lobbying, extortion, cronyism, nepotism, parochialism, patronage, influence peddling, graft, ug embezzlement.

Unsa man ang naglangkob sa usa ka kurakot nga lider? Ang usa ka politico mahimong kurakot kung malambigit siya sa korap nga binuhatan; kung usa siya ka opisyal sa publiko ug gilapas niya ang pagsalig sa mga katawhan; kung giabusohan niya ang iyang katungdanan; kung naggamit siya sa mga impormasyon nga ilang nakuha sa ilang kapasidad isip usa ka opisyal sa publiko.

Maila nato nga korap ang  namunoan sa lalawigan kung adunay pagkahuyang sa pinansyal nga kahimtang sa panudlanan; kung aduna’y kadaut sa morale sa mga empleyado; kung dautan na ang reputasyon sa mga opisyales; ug labaw sa tanan kung ang focus  sa pagdumala halayo na kaayo sa dalan nga matarong ug sa kinauyokan nga tumong ug tinguha sa katawhan.

Apan, sa kanunay magpdayon kita sa pagkigbisog sa kamatuoran kay sumala sa kanunay kong paga-ingon, kung maayo ang atong binuhatan, dili kini magbunga ug dautan.

(Editor’s Note: Kini si Ronie Orillosa mao ang Co-Founder sa Youth Lead Philippines, Inc. diin siya aktibo nga sakop hangtud karong panahona. Director for Membership usab siya sa Rotary Club Downtown San Juan, Metro Manila. Napili siyang Barangay SK Kagawad kanhi sa Dao, Dakbayan sa Tagbilaran ug siya ang Presidente sa Pangagamhanan sa mga Tinun-an sa PMI Colleges, Bohol sa tuig 2012-2013. Presidente usab siya sa Bohol Alliance of Student Councils sa susamang tuig.)