Ang Dakong Kapuslanan sa mga Bunot
Ni ELEAZAR TUTOR ACAMPADO
SUKAD pa kaniadto, dako kaayog kapuslanan ang mga bunot sa atong kinabuhi. Dili lang diay kini kapahimuslan sa mga ginang sa panimalay ingon nga pangsugnod sa ilang pagpangluto ug sa ilang pagpatubo sa mga orkidyas, o pang-ilo inig pangasilyas, mas labi pa kining mapuslanon sa pagpanalipod sa kalikopan ug sa paghatag og trabaho ngadto sa mga kabos nga mga mag-uuma sa lubi sa lalawigan sa Bohol.
Ug imbes nga biyaan lang kini sa mga mag-uuma human lugia ang mga unod, ang mga lanot sa bunot mahimo nga pision ug dagmayon ngadto sa lig-ong mga banig nga epektibo kaayo nga pangpugong sa nangabanlas nga yuta. Kini ang gitawag karon og coconet.
Sa sinugdan daghan ang miingon nga ang coconet dili kaayo mokita apan sa ngadto-ngadto nakatagad kini sa atensiyon sa gawas sa nasod nga nangita og pamaagi aron mapugngan ang kalikopanong pagkaguba sa mga tampi sa suba, baybayon ug kabakildan.
Ang coconet nga gitawag karon og geotextiles labing maayo sa pagkontrolar sa pagkabanlas tungod kay kini mosuhop man og tubig, mopugong sa tubig, mopugong sa pagkaanod sa yuta panahon sa ting-ulan ug makapatabunok sab kini sa yuta alang sa pagpatubo sa mga tanom. Sayon ra sab kining gam-on ug maayo sang panginabuhian sa mga mag-uuma og lubi nga manguha sa lanot sa bunot ug magdagmay niini aron makahimo sa geotextile.
Dili kaayo lisod ang pagbaligya kay ang Departamento sa Agrikultura, pinaagi sa Philippine Coconut Authority, motabang sa pagbaligya ning maong produkto.
Dinhi sa Region 7, pipila sa mga nailhan nga tiggama karon og coco coir mao ang PROFOOD INTERNATIONAL CORPORATION ug Multi Global Tradex Inc. sa Mandaue City, BASCOFADCO sa Bacong, Negros Oriental, ug Chocolate Hills Coco Coir Plant, Inc. sa Alegria, Carmen, Bohol. Sila nakahatag og daghang trabaho ug nakatabang sa pagpaangat sa panginabuhi sa mga mag-uuma sa ilang dapit
Kon nakahimo og geotextile nga ginaeksport karon sa daghang mga nasod ang mga kompaniya nga nahinganlan sa unahan, way rason nga dili usab kini mahimo sa ubang mga Bol-anon o sa mga mag-uumang Bol-anon. Hinuon, kining maong pamatigayon dili usa ka dula maong hatagan og dakong pagtagad ang teknikal nga kaalam nga mahimong makuha sa panabang sa ahensiya sa Departamento sa Agrikultura pinaagi sa Philippine Coconut Authority ning atong lalawigan. Kinahanglan usab nga adunay pasensiya, pailob ug paningkamot.
Sano, ayaw lang gyod ilabay o sunogon ang mga bunot kay kini mahimo usab nga kapahimuslan.
(Si Eleazar Tutor Acampado, kanhi staff writer sa Bisaya Magazine. Nakadaog na sa Carlos Palanca Memorial Awards for Literature in Cebuano Short Stories. Ug kasamtangang nagserbisyo isip ikaduhang Sangguniang Barangay member sa West Poblacion, Garcia-Hernandez, Bohol.)