BULLYING
Ni Ronie Oyao Orillosa
Part 1
Atong gibahin kining maong kolum sa tulo ka hugna tungod sa kalapad sa iyang hisgutanan.
Unsa man kining gitawag sa Iningles ug bullying?
Sumala sa atong pakisusi ug pagtoon, ang bullying mao ang intensyonal ug tinuyo nga pagahimoon sa usa ka tawo aron mopasakit, manghadlok, mangdaodaog, manghulga, o magbiaybiay sa lain nga ordinaryong tawo nga, sa iyang tan-aw, mas huyang pa kay kaniya.
Ang bullying gihimo sa usa ka agresibo nga tawo nga naglambigit sa gituohan nga pagkawalay balanse sa gahum nianang maong tawo.
Nganong mao man kini ang atong pagahisgutan karon? Tungod kay usa kini ka sitwasyon nga nagpanghitabo sa atong katilingban, ilabi na sa anaa sa gahum sa atong pangagamhanan.
Unsa man ang mga matang sa bullying? Ang mga matang sa bullying mao kining mosunod:
• Pisikal bullying – Mao kini ang pagdaogdaog sa usa ka tawo pinaag sa pagdapat, pagsipa, pagsagpa, pagsumbag, ug uban pang klase sa pagpasakit kaniya.
- Verbal Bullying – Mao kini ang balik-balik nga pagbutangbutang, pagbiaybiay, o pagdaot sa usa ka tawo gamit ang makapasakit ug abusado nga mga pulong. Naglakip usab kini sa pagsinggit ngadto sa uban diha sa publiko ug/o sa pribado nga dapit diin ang maong gawi grabe kaayo ang pagpakaylap sa kadautan agi ug resulta sa pagpangdaot.
- Social Bullying – Usahay gitawag kini ug relational bullying. Naglakip kini sa pagpasakit sa reputasyon o relasyon sa usa ka tawo. Apil usab niini ang pagbiya sa usa ka tawo sa tuyo; pagsulti sa ubang mga tawo nga dili makipaghigala kanimo; ug pagpakaylap sa mga dautang hungihong mahitungod kanimo.
- Electronic o Cyberbullying – Mao kini ang paggamit sa teknolohiya sa pagpanghasi, paghulga, pagpakaulaw, o pagtarget sa laing tawo. Naglakip king sa mga hulga sa online ug dili maayo, agresibo, o bastos nga mga text, tweet, post, o mensahe. Mao usab kini ang pag-post ug personal nga impormasyon, mga hulagway, o mga video nga gidisenyo sa pagpasakit o pagpakaulaw sa uban.
- Racial Bullying – Ang racial bullying mahitabo kung ang usa ka tawo gidaog-daog o nakasinati og balik-balik nga opensiba nga kinaiya batok kaniya base sa: kolor sa iyang panit; kultural ug relihiyosong kagikan o tradisyon; ug etnisidad o gilantaw nga etnisidad.
- Religious Bullying – Mao kini ang pagdaogdaog kanimo tungod sa imong pagtuo o relihiyon. Mahimo kini bisan sa imong kaugalingon nga mga higala o paryente.
- Sexual Bullying – Ang seksuwal nga pagdaogdaog mahimong maglakip sa: sekswal nga mga komento, pagbiaybiay ug mga hulga, dili angay nga pisikal nga kontak nga makapahimo sa nakadawat nga dili komportable o nahadlok. Mahimo kini maglakip sa paggakos ug paghalok. pag-apod-apod sa sekswal nga materyal (lakip ang pornograpiya), pagpadala og mga litrato o mga video nga adunay sekswal nga kinaiya.
- Disability Bullying – Mahitabo kining maong pagdaogdaog kung kini nagtumong sa mga kinaiya nga nagpunting sa mga indibidwal nga adunay mga kakulangan o gituohan nga mga kakulangan. Kini nga matang sa bullying mahimong adunay daghang mga porma, lakip ang pisikal, verbal, exclusion, cyberbullying, diskriminasyon, pagpihig, ug emosyonal nga pag-abuso.
Atong palapdan ang atong diskusyon kabahin sa bullying sa Part 2 sa atong kolum
Dili kita mo-undang sa atong adbokasiya tungod kay sumala sa kanunay ko nga gisulti ang maayong binuhatan dili gyud magbunga ug dautan.
((Editor’s Note: Kini si Ronie Orillosa mao ang Co-Founder sa Youth Lead Philippines, Inc. diin siya aktibo nga sakop hangtud karong panahona. Director for Membership usab siya sa Rotary Club Downtown San Juan, Metro Manila. Napili siyang Barangay SK Kagawad kanhi sa Dao, Dakbayan sa Tagbilaran ug siya ang Presidente sa Pangagamhanan sa mga Tinun-an sa PMI Colleges, Bohol sa tuig 2012-2013. Presidente usab siya sa Bohol Alliance of Student Councils sa susamang tuig.)