BULLYING

Ni Ronie Oyao Orillosa

Part 2

Mao kini ang ika-duhang bahin sa atong paghisgut sa Bullying. Sumala sa akong gisulat sa milabay nga Domingo, gibahin nato kining maong kolum kabahin sa Bullying sa tulo ka hugna tungod sa kalapad sa iyang hisgutanan. 

Ato na nga nahisgutan kining mosunod: kun unsa man ang Bullying; nganong mao man kini ang atong napili nga hisgutanan; mga matang sa Bullying mao ang Physical Bullying, Verbal Bullying, Social Bullying, Electronic or Cyberbullying, Racial Bullying, Religious Bullying, Sexual Bullying, and Disability Bullying.

Nganong mo bully man ang usa ka tawo? Adunay lain-laing mga rason ngano nga ang usa ka tawo modaogdaog sa iyang isig-katawo. Naglakip na kini sa iyang kagustuhan sa pagdominar sa uban ug sa pagpalambo sa iyang sosyal nga kahimtang.

Lain nga rason mao ang ubos nga pagtamod sa kaugalingon ug gusto siya nga mobati sa uban nga mas maayo pa siya kay sa ilang kaugalingon. 

Mo bully usab ang usa ka tawo tungod sa hinungdan nga kulang ang iyang pagbasol sa iyang mga binuhatan ug sa iyang pagkapakyas sa pagpakita sa maayong pamatasan.

Dugang pa nga mga hinungdan kun ngano nga mahimong bully ang usa ka tawo mao kining mosunod: 

• tungod kay gusto siya nga modominar sa uban ug mopauswag sa iyang kahimtang sa katilingban pinaagi sa pagdu-ot sa uban.

• tungod kay adunay siya’y ubos nga pagtamod sa kaugalingon ug gusto nga mopabati sa uban nga mas maayo pa siya kay sa ilang kaugalingon.

• tungod kay aduna siya’y gibati nga kasuko, kahigawad o pangabugho ug gusto kini niyang ipahungaw pinaagi sa pagdaog-daog sa uban.

• tungod kay nanlimbasug siya nga ma-apil sa hataas nga hut-ong sa katilingbanon ug alang kaniya, matuman kini pinaagi sa pag bully sa uban.

• tungod kay siya mismo nahimo usab nga biktima sa Bullying.

Ang laing pangutana mao kini: Nakahatag ba ug problema ba ang Bullying sa atong katilingban? Unsa man gyud ang problema sa Bullying? 

Nakapaniguro kita nga nahimong suliran sa atong katilingban kining gitawag ug Bullying tungod kay ang mga tawo (labi na gyud ang mga bata ug kabatan-onan) nga gi-bully nag-antos og mas daghang labad sa ulo, sakit sa tiyan, depresyon ug kabalaka. 

Ang mga problema sa kahimsog sa pangisip nga may kalabutan sa Bullying lagmit nga molungtad hangtod sa ulahi sa parte sa kinabuhi sa usa ka tawo. 

Usahay man gani, ang uban kanila makahukom na lang sa pagkutlo sa ilang kinabuhi aron maka-ikyas sa tumang kasakit sa pagdaog-daog.

Unsa man ang epekto niini sa atong nasud nga Pilipinhon? Namatikdan nga dinhi sa atong nasud, ang bullying adunay lig-on nga kalambigitan sa problema sa biktima kabahin sa iyang kahimsog sa pangisip sama sa depresyon, kabalaka, pamatasan ug paghikog. Adunay mga panahon nga ang mga biktima sa Bullying posibleng mogamit sa ginadili nga droga sa pagtoo nga kini mao ang tambal sa iyang suliran human siya makasuyop sa aso sa kaparutan.

Atong sumpayan kining atong kolum sa ika-tulo nga bahin sa sunod natong hulad sa The Bohol Tribune diin magahisgot kita sa: Anti-Bullying Act; unsay buhaton aron makalikay sa Bullying; unsa kanang gitawag ug Cyber-Harassment; ug Bullying in Philippine Politics. 

Ug sumala sa kanunay kong gisulti, padayon kita sa atong adbokasiya sa maayong pangagamhanan tungod kay ang maayong binuhatan dili gyud magbunga ug dautan.

(Editor’s Note: Kini si Ronie Orillosa mao ang Co-Founder sa Youth Lead Philippines, Inc. diin siya aktibo nga sakop hangtud karong panahona. Director for Membership usab siya sa Rotary Club Downtown San Juan, Metro Manila. Napili siyang Barangay SK Kagawad kanhi sa Dao, Dakbayan sa Tagbilaran ug siya ang Presidente sa Pangagamhanan sa mga Tinun-an sa PMI Colleges, Bohol sa tuig 2012-2013. Presidente usab siya sa Bohol Alliance of Student Councils sa susamang tuig.)