Pahibalo alang sa mga konsumidor kabahin sa paagi sa generation ug transmission charges gipagawas sa Bohol Light
By Sheryl B. Paga
Ang presyo sa Wholesale Electricity Spot Market (WESM) adunay adjustment karong bulan sa Abril gikan sa Php 3.43/kWh ngadto sa Php 5.67/kWh nga nakaepekto sa kinatibuk-ang generation cost ug pagsaka sa presyo sa kuryente.
Gipahibalo sa Bohol Light nga ang average residential rate gikan sa Php 9.04/kWh mahimo na ngadto sa Php9.98/kWh niining billing month, samtang ang commercial rate anaa sa P9.40kWh gikan sa P8.75/kwh sa nilabay’ng bulan sa Marso.
Ang presyo sa WESM dili matyansa matag bulan tungod kay mag depende usab kini sa supply ug demand diha sa merkado sa kuryente.
Ang Generation ug Transmission charges gitawag nga “pass through cost,” u gang ipasabot niini, mao kini: kung unsay makolekta sa Bohol Light, e-remit ra usab kini ngadto sa mga power producers nga maoy gipakuhaan sa power supply ug sa NGCP kinsa maoy nagdumala sa mga transmission lines.
Ang Distribution Cost gilangkuban sa Distribution, Supply, and Metering (DSM) charges nga nag kantidad lamang ug P0.98/kWh sukad pa niadtong tuig 2015.
Mao lamang kini ang masulod sa panudlanan sa Bohol Light nga maoy magamit alang sa administrative, operation and maintenance expenses.
Ang mao nga rate “fixed,” ug dili basta-basta madugangan tungod kay pre-applied and pre-approved kini sa Energy Regulatory Commission (kon ERC).
Kung pila lamang ang makuha sa Bohol Light gikan DSM charges nga P0.98/kWh maoy gamiton sa operasyon sa bohol light sama sa pag implementar sa mga proyekto alang sa kalambuan sa serbisyo sa panuga.
Samtang ang Other Charges mao ang Value Added Taxes (kon VAT) nga mandatory nga kolektahon ug e-remit ra usab sa Bureau of Internal Revenue. Nalakip usab sa other charges ang Lifeline Subsidy ug Senior Citizen Subsidy Discounts.
Alang sa ubang mga pangutana ug kasayuran, mahimo kitang motan-aw sa Bohol Light FB Page, website sa https://www.bohollight.com, o tawag sa service hotline: (038) 427-2372 / 0920-960-2372.
BWUI, aktibong misalmot sa Coastal Clean-up sa Abatan River isip pagsaulog sa International Earth Day
Sinulat ni Leizel C. Butawan
Hulagway sa itaas: Mga empleyado sa Bohol Water nga misalmot sa coastal clean-up
Subay sa programa alang sa pagpanalipod sa kinaiyahan, ang Bohol Water nagpakita ug suporta pinaagi sa aktibong pagsalmot sa kalihokan sa coastal clean-up niadtong Martes, Abril 22, 2025.
Kini nga kalihokan agi ug pagduyog sa ‘International Earth Day 2025’ nga gisaulog matag tuig sa Abril 22 nga adunay tema “Our Power, Our Planet.”
Kini nagtinguha nga mapalambo ang kahibalo sa kahinungdanon sa pagpanalipod sa atong kalikupan ug pagdasig sa mga katawhan sa preserbar niini.
Gitambongan ang maong kalihokan sa nagkalain-laing ahensiya sa gobyerno, mga organisasyon, ug mga pribadong sektor. Ang Bohol Water, uban ang ilang mga empleyado, miduyog sa maong kalihokan pinaagi sa paglimpyo sa Abatan River.
Ang kalihokan usa ka dako nga kontribusyon sa pagpreserbar sa atong kalikupan ug sa kahinlo niini.
Kini nagpakita sa dakong importansya sa pagtinabangay aron mapanalipdan ang atong kinaiyahan.
Pinaagi sa susamang mga kalihokan, gipakita sa Bohol Water ang ilang seryosong commitment sa pagpanalipod sa atong palibot ug pagpakita sa gahum sa pagtinabangay alang sa kahinlo sa mga palibot ug sa atong komunidad.
Sa pagtinabangay ug kooperasyon sa tanang sektor, magpadayon ang Bohol Water sa pagpalig-on sa ilang misyon sa pagtabang preserbar sa kinaiyahan ug sa pag-edukar sa komunidad bahin sa mga paagi aron mapanalipdan ang atong kalikupan.
Andam na mobotar? Pangitaa daan inyong presinto sa Comelec precinct finder
Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang Commission on Elections (Comelec) precinct finder alang sa 2025 elections magamit na sa publiko.
Ang Comelec ni-anunsiyo niadtong Miyerkules sa buntag, una pa sa giplanohang schedule sa availability niini.
Ang mga botante mahimong mosusi sa ilang polling place ug precinct number sa https://precinctfinder.comelec.gov.ph/voter_precinct.
Sa pag-access sa mangita sa ilang presinto, ang website nagtambag sa mga rehistradong botante nga i-type ang impormasyon sa botante ingon sa gipakita sa ilang Application Form for Registration aron makakuha ug positibong resulta.
Ang maong online nga plataporma mangayo sa mga mogamit sa paghatag sa ilang personal nga impormasyon sama sa tibuok nga pangalan, petsa sa pagkatawo, ug dapit sa pagparehistro.
Gipakita usab sa online precinct finder sa Comelec ang status sa mga botante kon aktibo o dili kini aktibo.
Kabalo naba ka kung asa ka mobotar sa umaabot eleksyon? Pangitaa imong lugar asa ka mobotar alang sa Mayo 12, 2025 national ug local elections gamit ang Comelec precinct finder. (Hulagway gikan sa PIA)
Mga sakit nga dala sa ting-init sakop na sa PhilHealth
Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang Philippine Health Insurance Corporation (PhilHealth) niadtong Lunes nipahinumdom pag-usab sa mga Pilipino sa mga benepisyo sa in-patient alang sa mga sakit nga may kalabotan sa kainit o ting-init sa mga accredited nga ospital sa tibuok nasud.
Sa usa ka pahayag, ang PhilHealth mitumbok nga ang mga Pilipino anaa sa peligro sa maong mga sakit sukad nga opisyal nga nagsugod ang ting-init niadtong Abril 16, sumala sa Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration.
Gikan sa Enero 1 hangtod Abril 29, 2024, ang Department of Health (DOH) mitaho sa 77 ka kaso sa heat-related nga mga sakit diin pito ang miresulta sa kamatayon.
Ang in-patient benefit packages alang sa kasagarang mga sakit sa panahon sa ting-init naglakip sa: heat stroke, heat exhaustion, heat collapse, heat cramp ug sunstroke – P12,675; heat fatigue ug ubang epekto sa kainit – P18,135; moderate to severe dehydration – P7,800.
Apil usab ang varicella/chickenpox nga walay kumplikasyon – P7,800; typhoid fever – P19,500; piskat o sore eyes/conjunctivitis – P16,575; infectious diarrhea/acute gastroenteritis – P11, 700; toxic nga epekto sa contact sa isda ug ubang marine animals sama sa jellyfish, sea anemone, shellfish, ug starfish – P11,115.
Alang sa grabeng panginahanglanon sa pag-atiman sa panglawas nga may kalabotan sa kainit o labaw pa, ang mga miyembro sakop na sa Outpatient Emergency Care Benefit (OECB) Package nga mahimong ma-avail sa bisan asang accredited Level 1 hangtod 3 nga ospital.
Gipahinumdoman usab ang mga miyembro sa pag-obserbar sa preventive measures sama sa pag-inom ug daghang tubig, pagpabilin sa sulod sa balay kung ang adlaw anaa na sa peak, husto ug regular nga paghugas sa kamot, ug kanunay nga pagkaligo — aron malikayan ang maong mga sakit.
Gipahinumdoman sa PhilHealth ang publiko nga adunay inpatient benefits packages alang sa komon nga summer-related nga mga sakit nga anaa sa accredited nga mga ospital sa tibuok nasod. Kini human gi-anunsyo sa PAGASA niadtong Marso 26 ang pagtapos sa northeast monsoon ug ang pagsugod sa ting-init, nga adunay peligro nga lebel sa temperatura nga gilauman nga magpadayon hangtod sa katapusan sa Mayo. (Hulagway gika sa PhilHealth/PIA)
Pag-IBIG Fund may pa-raffle alang sa multi-purpose loan borrowers
Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang Pag-IBIG Fund naglusad ug pa-raffle alang sa mga mangutang ug multi-purpose loans (MPL).
Ubos sa “Loan to Win!” raffle promo, ang mga miyembro nga adunay aprubado nga Pag-IBIG MPL adunay kahigayonan nga makadaog ug premyong salapi.
Ang matag aprobahan nga loan gikan sa Abril hangtod sa Disyembre ning tuiga awtomatik nga makakuha ug usa ka raffle entry.
Apan ang mga first-time borrowers, kadtong misumiter ug aplikasyon pinaagi sa Virtual Pag-IBIG for Employers, o kadtong nanghulam ug P50,000 o labaw pa makadawat ug bonus entries.
Kapin sa 250 ka mananaog ang pilion sa preliminary draws, ug ang grand prize winner makadala ug P50,000.
Samtang ang “Hatid Pana-Loan!” alang usab sa mga fund coordinator ug employer representatives nga aktibong nagtabang sa mga empleyado nga makakuha ug Pag-IBIG MPL.
Ang mga representante sa employer makadawat ug usa ka raffle entry sa matag lima ka aprobado nga Pag-IBIG MPL applications nga ilang gi-facilitate, ug makadawat usab ug bonus entries alang sa mga aplikasyon gikan sa first-time borrowers o kadtong gisumite pinaagi sa Virtual Pag-IBIG para sa mga Employer.
P50,000 usab ang grand prize niini nga draw.
Si Pag-IBIG Fund chief executive officer Marilene Acosta namahayag nga labaw pa sa mga ganti, kini nga mga inisyatibo naghatag ug gibug-aton nga ang Pag-IBIG MPL usa ka praktikal ug kasaligan nga linya sa pinansyal nga direktang makabenepisyo sa mga miyembro.
Ang Pag-IBIG Fund naglaum nga mas daghang mga Pilipino ang makahibalo sa mga benepisyo ug paborableng mga termino sa Pag-IBIG MPL.
Gi-awhag ang mga miyembro sa Pag-IBIG sa pag-apply ug Pag-IBIG Multi-Purpose Loan (MPL) diin kung ma-approve, automatic nga makadawat ug 1 raffle e-ticket ug may kahigayonan nga makadaog ug P50,000. Ang promo
nagsugod niadtong Pebrero ug motapos hangtod Nobyembre 2025. (Hulagway gikan sa Pag-IBIG)
Bol-anon humba, hamonada ug hinilosan gipasiugda sa Kumbira sa Tagbilaran 2025
Sinulat ni Elvira Bongosia
Sa pagsaulog sa Filipino Food Month (FFM) karong buwan sa Abril, tulo ka fiesta dishes ang gipasiugda sa “Kumbira sa Tagbilaran 2025.”
Karong tuiga, tulo ka fiesta dishes ang gipasiugda nga mao ang: Bol-anon humba, Bol-anon hamonada ug Bol-anon hinilosan.
Ang “Kumbira sa Tagbilaran” usa ka tinuig nga culinary festival sa Bohol nga gipasiugdahan sa City Government of Tagbilaran, isip kabahin sa mga kalihokan sa Saulog sa Tagbilaran fiesta celebration.
Usa kini ka indigay sa pagluto nga salmotan sa mga barangay sa syudad, nga magpakita sa lokal nga mga pagkaon nga nagtumong sa pagpahait sa kahanas sa mga lokal nga mga tigluto ug pagpasiugda sa culinary heritage sa
Bohol.
Ang mga kriterya sa paghukom naglakip sa mise-en-place (20%), kalidad (25%), palatability (25%), presentasyon (20%), ug time pressure (10%).
Ang mga partisipante gitugotan sa paghimo sa ilang kaugalingon nga mga ideya ug konsepto apan sundon nila ang mga giya ug ang mga putahe magpakita sa lamian nga lasa sa mga Bol-anon nga luto.
Ang mga sangkap gihatag sa organizing committee apan ang mga partisipante nagdala sa ilang kaugalingon nga mga materyales alang sa presentasyon ug mga gamit sa pagluto.
Sa 15 ka mga barangay nga nisalmot, ang Barangay Taloto maoy migawas nga grand champion sa Kumbira sa Tagbilaran 2025.
Ang tandem sa managsuong Jurat Vincent Ragusta (cook) ug Jury Christian Ragusta (assistant cook) gikan sa Purok 2 sa Barangay Taloto nakadawat ug P15,000 nga ganting salapi, gas range ug
certificate.
Kini maoy ikaduhang higayon nga nisalmot ang managsuon sa indigay sa pagluto diin nakuha usab nila ang ikatulong puwesto sa niaging tuig.
“Ug unsa lang ang ingredients ang naa didto ug gihatagan ra gyud nako ug oras aron molasa,” matud pa ni Jurat sa dihang gipangutana kon unsa ang iyang sekretong sangkap sa iyang mga daog nga
putahe.
Si Jurat usa ka graduating student sa University of Bohol nga nagkuha sa Hotel and Restaurant Management nga kurso.
Human sa graduation, nanghinaot kini nga makatrabaho isip chef sa usa ka nag-unang resort sa Panglao.
Boholano humba in bamboo tube. Ang managsuong tandem nila ni Jurat Vincent Ragusta (cook) ug Jury Christian Ragusta (assistant cook) nga taga Barangay Taloto maoy migawas
nga grand champion sa “Kumbira sa Tagbilaran 2025”. (Hulagway gikan sa PIA7-Bohol)
Produksyon sa mais mingkunhod 1.1 %
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sa possible nga epekto sa taas nga huwaw niadtong 2024 ug sa pag-atake sa dangan, gibanabana sa Philippine Statistics Authority (PSA) ang pagkunhod sa kinatibuk-an nga sanggi sa mais: puti man o dalag (yellow)
ngadto sa 1.1%.
Subay sa pagbanabana nga gipagawas sa PSA sa 2024, gitala niini ang 11,462.55 metriko toneladas nga kinatibuk-ang sanggi sa mais niadtong 2023, nga mingkubos sa 1.1 porsyento o
ngadto na sa 11,349.75 metriko tonelads sa 2024.
Sa puti nga mais, sa 2023 nga mingsanggi ug 7,495 metriko toneladas, anaa na sa 6,466 metriko toneladas and nahipos gikan sa mga umahan sa 2024, segun sa PSA.
Kini may katumbas nga 13.7 porsyento nga pag-us-os sa sinanggi nga white corn.
Sa dalag nga mais (Yellow corn), niadtong 2023, gikan sa 3,967 metriko toneladas, medyo mi-maayo ang dagan sa gipangpugas, kay nakasanggi man ug 4,875 metriko toneladas o
katumbas sa 22.9 porsyento.
Sa kadakoon sa mga kamaisan nga gitamnan, niadtong 2023, mikabat sa 6,683 ektaryas ang kamaisan nga gipugasan ug puti nga mais ug lain nga 1,472 ektaryas nga gipugasan ug dalag nga mais o yellow corn.
Kining tanan may kinatibuk-ang kadak-on nga 8,155 ektaryas.
Pagka 2024, miumento ug 3.3 porsyento ang kadakuon sa gitamnan sa puti nga mais ngadto na sa 6905 ektaryas samtang sa yellow corn, misaka usab ug 14.4 porsyento kay miabut na kini sa 1684
ektaryas, subay sa taho sa PSA Bohol.
Ang produksyon sa mais usa na karon sa mga gilantaw sa Department of Agriculture nga may kapasidad nga mohulip sa nagkuwang pa gihapon nga produksyon sa local nga panginahanglan sa kan-on, mao nga gisuportahan kini sa lalawigan sa Bohol,
pinaagi sa pagpang-apud-apod ug nga linsok, abono ug mga tractor nga magamit sap ag-andam sa pugasanan.
TILAOB O INANAG. Dili man ingon ka gipili kay sa humay kon mga Bol-anon ang papili-on, apan ang tilaob ug inanag nga mais, mahatagas sa mga mag-uuma sa mas taas nga presyo kon
kini maoy ilang ipamaligya ug dili kadtong nilubo na aron ikapagaling. (Hulagway gikan sa PIABohol)
Ani sa humay sa Bohol miabut 370,731 metriko toneladas
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sa kinatibuk-ang tuig sa 2024, mi-ani ang mga Bol-anon ug 370,731.73 metriko toneladas nga humay sa diha ka tingtanum, kini segun pa sa datus nga gipaambit ni Assistant Provincial Agriculturist Larry Pamugas.
Kini bisan pa sa dul-an sa siyam ka buwan nga huwaw, nga gipaningkamotan nga mahulipan ang panginahanglan sa patubig pinaagi sa artipisyal nga pagpa-uwan.
Segun sa datus sa Office of the Provincial Agriculturist (OPA), bisan pa sa grabe nga ting-init ug kawala sa uwan, nakaabut pa gihapon sa 100,865.90 ektaryas nga humayan ang nakahatag ug ani sa duha ka tamnanan o cropping seasons.
Hinuon, sa kakuwang sa tubig dala sa El Nino nga nasinati sa 2024, anaa pa gihapon sa average nga 3.96 metriko toneladas ang ani sa matag ektarya, segun sa taho.
Matud pa sa taho, mas miayo ang ani sa panahon sa ting-uwan (Wet cropping season) kay ni-average kini ug 3.64 metriko toneladas ang matag ektarya.
Sa dry season nga cropping o tingtanum, anaa lamang sa 3.58 metriko toneladas ang average nga mahipos sa usa ka ektarya.
Gani, segun sa kasayuran nga gipaambit sa Philippine Statistics Authority (PSA), mas miani ug maayo ang mga basak nga sawod.
Mikabat sa 16.0 ang pagsaka sa produksyon sa humay sa mga basakan nga anaa sa mga sawod nga lugar ug walay tataw nga patubig, kon itandi sa mga may patubig ilabi na sa
panahon sa ting-init.
Sa hukom sa mga mag-uuma nga mas motanum ug matang sa humay nga mas moangay sa dyutay nga tubig, miuswag sa 7.8 porsyento usab ang kadak-on sa mga humayan nga nakaani sa mga sawod nga lugar sa 2024 kon itandi sa miagi nga tuig 2023.
DMW nipasidaan batok sa mga loan scam
Sinulat ni Elvira Bongosia
Gi-awhag sa Department of Migrant Workers (DMW) ang mga overseas Filipino workers (OFWs) nga magpabiling magbinantayon batok sa loan scam.
Sa Facebook post niadtong Miyerkules, ang DMW nag-ingon nga ilang gipakusog ang mga paningkamot aron maprotektahan ang mga OFWs gikan sa pagkabiktima sa mga lending financing companies nga nagkadaghan
online, sa pakigtambayayong sa Securities and Exchange Commission (SEC).
“Mga OFW, mag-ingat sa mga pekeng pautang sa Facebook! Nanghihingi ng bayad bago magpautang? Scam yan!” matud pa sa post sa DMW.
Ang DMW nag-ingon nga kini nga mga peke nga mga laraw sa pagpahulam paspas nga nikaylap sa social media, ilabi na sa Facebook.
Matud pa nga kini nga mga scam kasagarang naglambigit sa mga peke nga kompanya sa panalapi nga nagsaad ug dali nga mga pautang apan mangayo ug pasiuna nga pagbayad ug kalit lang mahanaw nga dili mahatag ang pondo.
Gipasiugda sa DMW nga ang mga lehitimong kompanya sa pagpahulam wala magkinahanglan ug bayad sa dili pa ipagawas ang mga pautang.
Ang SEC, sa laing bahin, nag-awhag sa publiko sa pag-verify sa mga pinansyal nga entidad pinaagi sa SEC Check App, nga ma-download online.
Samtang gipasalig ni Migrant Workers Secretary Hans Leo Cacdac nga ang DMW nagpabiling lig-on sa ilang pasalig sa pag-amping sa katungod ug kaayohan sa mga OFW ug ilang pamilya nga nabiyaan, sumala sa mando ni Presidente Ferdinand R. Marcos Jr.
Nipasidaan ang SEC sa pakig-alayon sa pamunuan sa DMW sa publiko, ilabi na sa mga OFWs batok sa pagkaylap sa usa ka nagpakaaron-ingnon nga lending financing company. (Hulagway gikan sa DMW/SEC/PIA)
BALAK
ANG KADUNGGANAN
Sinulat ni Engr. Rogelio Podelino
Kini ang hiyas sa tawo nga guibantayan
Guiampingan pag-ayo mora’g bulawan
Kay kon kini ang mabu-ong
Dili na mahi-uli ug tarong
Guimatngonan pag-ayo sa taknang tanan
Guibantayan nga dili madungisan
Guiamoma mora’g nag-alima ug puya
Guipanalipdan kanunay sa walay kaluya
Sa familya kadungganan usa ka bahandi
Matag usa kanila nagbantay nga dili mapakli
Guimatoto guikan pa sa ilang katigulangan
Sumosunod sa ilang kahimtang guigabayan
Aron pagbantay sa kadungganan dili kalimtan
Sa adlaw’ng Dominggo mosimba ang tanan
Guitudloan sa DIOSNONG mga kasugoan
Aron tanan nagtubo nga nagbinuotan
Labi na ang mga kadalagahan sa familya
Nagmatngon kanunay nga dili madisgrasya
Sa higayon nga duna nay gustong mosiba
Sa iyang kaalimyon sa dakung tinguha
Higayon gusto mosulod sa sag sa kaminyoon
Nagsabot guinikanan sa hustong panahon
Regalong ikahatag niya sa iyang pamanhonon
ANG KADUNGGANAN guiampingan sa dayon