Bohol Light nagpahinumdum sa obligasyon sa pagbayad sa bill sa kuryente
Sinulat ni Sheryl B. Paga
Sugod sa Hunyo nga billing period, ipatuman na sa Bohol Light ang pagbisita ngadto sa mga konsumidor nga adunay mga lampas duha ka bulan nga walay bayad sa bill sa kuryente. Uban niini mao ang pag implementar sa disconnection kon kini walay mapakita nga resibo sa pagbayad.
Ang Bohol Light adunay gisunod nga mga palisiya, giya ug mga pamaagi alang sa hapsay nga operation sa pagpadagan sa panuga sa sulod sa franchise area.
Adunay Magna Carta nga gisunod mahitungod sa Consumer’s Rights and Obligations. Busa importante nga mahibaloan sa atong mga konsumidor ang kabahin sa katungdanan sa pagbayad sa electricity bills aron malikayan ang dakong balayrunon tungod sa daghan nga mga bulan nga walay pagbayad.
Tungod niini, gi-awhag sa Bohol Light ang mga konsumidor sa pagbayad sa binulan nga obligasyon sa bill sa kuryente aron malikayan ang kahasul kon ang koneksyon maputol.
Kung aduna kitay madawat nga bill sa kuryente sugod karong umaabot Hunyo 18 hangtud sa Hunyo 30, atong hinumduman nga gihatagan kita ug napulo ka adlaw gikan sa pagkadawat sa billing statement aron pwde kitang mubayad nga walay penalties o surcharges.
Among ipahinumdom usab sa tanan nga mga konsumidor nga kadtong adunay mga unpaid bills sa nilabay’ng mga bulan, aduna nay nakatatak nga Notice of Disconnection.
Kini nagpahinumdum nga atong pagabayaran ang maong kantidad sa mas labing sayong panahon aron dili maputlan ug malikayan ang pagkabalda sa atong mga trabaho o negosyo.
Pwde kitang mubayad pinaagi sa bisan asang branches sa mga Accredited Partners nga nakalista dinhi. Pwde kini via online banking (Metrobank, UB, PNB, BDO), over the counter ug e-wallet payments. Masulod ang payment sa sunod nga adlaw.
Kung aduna kitay mga pangutana kabahin sa atong nadawat nga mga billing statements, palihog ug tawag sa 24/7 hotline numbers (038) 427-2372 o 0920-960-2372 alang sa tukma nga eksplinasyon ug katin-awan.
Dugang bag-o nga mga linya pagahimoon sa BWUI
Sinulat ni Victor L. Tambis
Hulagway sa nagpadayon nga pagladlad ug mga linya sa BWUI sa mga Barangay sa Cabawan, San Isidro ug Tiptip
Sa programa sa pagpalapad sa linya sa tubig padulong sa mga konsumidor, ang Bohol Water mipahibalo nga nagpadayon na pagkakaron ang pagladlad ug dugang mga linya sa mga dapit sa Brgy Cabawan, San Isidro ug Tiptip ning syudad, diin anaa na sa 82% nga makompleto ug gibanabana nga mahimo na kini nga magamit sa mga konumidor sa dili pa matapos ang bulan sa hulyo ning tuiga.
Subay usab sa maong programa, ang Bohol Water mopahibalo nga isunod niini ang pagladlad ug mga linya sa Brgy. Dao gikan sa eskina duol sa Dao Brgy. Hall ug magasubay sa Darunday St. (Dao-Lindaville road) ug hangtod haduol sa Florencio & Georgia Homes, Purok 4, Brgy. Tiptip nga adunay gilay-on nga 1,087 meters.
Lain usab nga mga proyekto nga pagasugdan sa dili madugay mao ang Toledo St, Brgy. Dao gikan sa eskina J.A. Clarin ug motadlas sa sitio Lanao ug hangtod na kini sa Calichan Subdivision nga adunay gilay-on nga 935 meters.
Bag-o usab nga linya nga iladlad sa subay sa Zamora St, Brgy. Dao gikan sa eskina J.A. Clarin ug hangtod kini haduol sa Bohol Technical Vocational Training Center (kanhi V. Rama) nga adunay gilay-on nga 1,650 meters.
Himoon usab ang pagladlad ug bag-o nga linya sa CPG North subay sa Nat’l highway sa Barangay Taloto gikan sa eskina Bagui drive ug hangtod sa eskina sa Salazar St. Brgy. Ubujan diin adunay gilay-on nga 486 meters sa wala ug sa tuo nga bahin sa maong kalsada.
Kon walay mga kakuli-an nga magpanghitabo, gibanabana nga masugdan ug makompleto ang maong proyekto sa nahisgutang mga dapit sa dili pa matapos ning tuiga.
DOH nagpagawas ug advisory sa paglikay sa W.I.L.D.
Sinulat ni Elvira Bongosia
Sa pagsulod sa panahon sa ting-ulan, ang Department of Health (DOH) ni-awhag sa publiko sa paghimo ug mga lakang aron malikayan ang W.I.L.D. nga mga sakit.
Ang W.I.L.D. nagpasabot sa Waterborne disease, Influenza-like nga mga sakit, Leptospirosis, ug Dengue nga kasagarang mga sakit nga modaghan sa panahon sa ting-ulan.
Gitambagan sa DOH ang publiko nga bantayan kanunay ang mga update sa panahon, magsul-ob ug tukma nga mga gamit sa ulan sama sa raincoat ug botas, ug pagsiguro nga adunay limpyo ug luwas nga tubig nga mainom.
Gidasig usab sa ahensiya ang mga panimalay sa pagpatuman sa mga preventive measures sama sa “4S” nga estratehiya batok sa dengue: Search and destroy (pagpangita ug pagguba) sa mga mosquito-breeding sites, Secure self-protection, Seek early consultation, ug support fogging o pag-spray sa mga lugar nga peligroso kaayo.
Gipasiugda usab sa departamento ang “4T” nga bisyo—Taob, Taktak, Tuyo, Takip, nga naglakip sa pagkob sa mga sudlanan, paghaw-as sa wala nay tubig nga mga sudlanan, pagpabiling uga sa palibot, ug pagtabon sa mga tipiganan sa tubig aron mawagtang ang mga dapit sa pagsanay sa lamok.
Gi-awhag ang mga tawo nga nakasinati ug mga sintomas sa bisan unsa nga sakit sa W.I.L.D. nga magpatambal dayon.
Gipahinumdoman usab sa DOH ang publiko nga adunay libreng medikal nga konsultasyon pinaagi sa Telekonsulta Hotline 1555 (Press 2).
Matud pa sa DOH nga ang pagkaandam mao ang yawe sa paglikay sa mga sakit.
Pinaagi sa pagsunod sa mga preventive measures, ang W.I.L.D. nga mga sakit mahimong malikayan.
Ang DOH nipasidaan sa publiko sa mga sakit nga dala sa waterborne diseases, influenza, leptospirosis ug dengue (WILD) karong panahon sa ting-ulan. (Hulagway gikan sa DOH/PIA)
Mga mag-uuma, institutional buyers sa Bohol nakig-alayon sa mga buyers atol sa B2B market matching engagement
Sinulat ni Elvira Bongosia
Aron makonektar ug masumpay ang mga farmers’ cooperatives and associations (FCA) sa mga market players ug institutional buyers, ang Department of Agriculture-Central Visayas (DA7), pinaagi sa Agribusiness and Marketing Assistance Division (AMAD) nagpahigayon ug Business-to-Business (B2B) market matching engagement niadtong Hunyo 10, 2025, sa syudad sa Tagbilaran.
Si DA7 Executive Director Angel C. Enriquez, sa iyang mensahe, midasig sa mga mag-uuma sa pagpadayon sa pagpanguma, tungod kay aduna sila’y importante nga papel sa food security.
“You are all part of the dream to achieve food security in our country (Kamong tanan kabahin sa pangandoy nga makab-ot ang food recurity sa atong nasod). Kay ang food security dili lang ni trabaho sa DA, apan responsibilidad sa tanan. Food security is not only about production (Ang seguridad sa pagkaon dili lamang bahin sa produksiyon). Yes, dako gyud na siya’g papel, pero kinahanglan pud nato ang mga responsible consumers aron makab-ot kini nga tinguha,” matud pa ni Enriquez.
Gidugang pa niini nga ang mga mag-uuma mao gyud ang kauban sa DA ug katambayayong sa produksyon, ilabi na sa papel niini sa value chain approach.
“Magsugod gyud ta sa producers, which are the farmers, and kami sa DA, mo-suporta mi sa production. Pinaagi aning activity, atong masabtan unsa gyud ang mga panginahanglan sa atong mga consumers. Sa laing bahin, ang atong mga farmers makaila na sa mga institutional buyers, aron dili na sila maglisod ug baligya sa ilang produkto,” dugang pa ni Enriquez.
Sa B2B, ang mga partisipante nga FCA gihatagan ug higayon nga makig-interact ug makigsabot direkta sa mga concessionaires, hotel, restaurant, ug institutional buyers gikan sa probinsya sa Bohol, samtang nagbinayloay sila ug importanteng impormasyon sama sa mga tipo sa produkto, espesipikasyon, presyo, ug kapasidad sa suplay.
Si SJ04 Joseneil S. Doroy sa Bureau of Jail Management and Penology-Tagbilaran City Jail, nga nagrepresentar sa ilang buhatan nipadayag ug pasalamat sa inisyatiba, tungod kay nahatagan sila ug kahigayonan nga direktang makiglambigit sa mga producers gikan sa probinsiya.
“Dako kaayo ko’g pasalamat nga naka-apil ko ani nga market matching sa DA kay dako gyud ni’g ikatabang sa among jail, ilabi na sa pagkaon. Ilabina sa mga gulay kay nangita mi’g barato nga supplier. Nakakita gyud ko’g supplier nga mohatag ug very reasonable price per kilo sa gulay, unya nakasabot pud mi kung kanus-a magsugod ang among transactions,” matud pa ni Doroy.
Uban sa B2B, ang mga lokal nga mag-uuma ug mangingisda gihatagan ug gahum tungod kay ilang mapalapdan ang ilang access sa merkado.Nitambong usab sa B2B ang mga hotel, restaurant, ug mga ahensya sa gobyerno. Kini nga inisyatiba naghatag ug gahum sa lokal nga mag-uuma pinaagi sa pagpalapad sa ilang akses sa merkado.
PhilHealth nipahigayon ug SHInES alang sa Bohol BNS
Sinulat ni Elvira Bongosia
Aron mapausbaw ang adbokasiya ug pagsabot sa katawhan kalabot sa Universal Health Care (UHC) Act, ang Philippine Health Insurance Corporation (PhilHealth) nagpahigayon sa ilang Social Health Insurance Education Series (SHInES) alang sa mga Barangay Nutrition Scholars (BNS) sa Bohol niadtong Hunyo 4 hangtod 6, 2025, sa Kew Hotel, ning syudad sa Tagbilaran.
Kini subay sa tumong sa PhilHealth nga mapalig-on pa ang ilang mga kalambigitan sa mga stakeholders alang sa adbokasiya pinaagi sa pagpataas sa ilang lebel sa pagsabot mahitungod sa esensya sa National Health Insurance Program.
Ang tulo ka adlaw nga sesyon gipasiugdahan sa mga personahe gikan sa Social Health Insurance Academy sa PhilHealth Head Office, kauban ang Public Affairs Unit sa PhilHealth Regional Office VII ug Local Health Insurance Office (LHIO) Talibon.
Ang mga BNS nagrepresentar sa matag local government units, kauban ang duha ka representante gikan sa Provincial Health Office (PHO) nakakuha ug lawom nga pagkat-on sa mga topiko sama sa National Health Insurance Act o Republic Act 7875, Universal Health Care (UHC) Act o Republic Act 11223, PhilHealth membership categories, benefit packages, contribution rates, provider payment mechanisms ug uban pa.
Kini nga inisyatiba nagpalig-on usab sa pasalig sa PhilHealth sa paghatag gahum sa lokal nga mga health worker ug pagsiguro nga ang matag Pilipino adunay access sa kalidad, barato nga pag-atiman sa kahimsog.
Kabahin sa tulo ka adlaw nga kalihokan mao ang Demo Teaching sa mga partisipante aron masukod ang ilang nakat-onan pinaagi sa echo session.
Pipila sa mga sakop sa Association of United Development Information Officers (AUDIO)-Bohol ug Bohol media ang nagsilbing tigpaniid sa maong demo teaching nga gipahigayon niadtong Hunyo 6.
Si Rochelle C. Planas, Federated President BNS sa Alicia Municipal Nutrition Council mapasalamaton sa PhilHealth sa kahigayonan nga nakaapil sa SHInES tungod sa daghan niyang nakat-onan.
“Daghan gyud me nakat-onan about sa PhilHealth kay ang tanan namo nga mga questions sauna natubag na gyud ron. Kami gyud mismo ang personal nga nakadungog, naka-experience or personal namo nadunggan ang explanation about sa PhilHealth,” matud pa ni Planas.
“Lahi ra gyud kung kita mismo ang na-explainan mismo sa taga PhilHealth kaysa sa laing tawo ang mo-estorya,” dugang pa ni Planas nga pito ka tuig na nga BNS.
Bohol BNS Demo teaching sa SHInES. Kabahin sa tulo ka adlaw nga kalihokan sa Social Health Insurance Education Series (SHInES) mao ang Demo Teaching sa mga partisipante nga gipahigayon niadtong Hunyo 6, 2025 sa Kew Hotel, Tagbilaran City. Ang sesyon usa ka “echo session” nga gilaraw aron masusi ang pagsabot sa mga partisipante sa National Health Insurance Program. Kini nga kalihokan kabahin sa mas lapad nga paningkamot sa PhilHealth aron madugangan ang pagsabot sa stakeholder ug adbokasiya alang sa social health insurance. (Hulagway gikan sa PIA7-Bohol)
Satellite internet sa Bohol papundohan sa DOE: RDC
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Giduso alang sa pagpapundo sa Regional Development Council 7 (RDC-7) ubos sa ang proyekto nga Resilient Inter-connectivity pinaagi sa Non-fixed Broadband (Satellite-based internet) Communication nga padaganon sa Solar Power.
Ubos sa Republic Act 7638 o ang Department of Energy Act of 1992, gimanduan ang Department of Energy (DOE) sa pagpangita ug mga paagi nga makahatag ug direktang benepisyo sa lalawigan, ilabi na kadtong makaapekto ug masawhan sa tanan nga moresulta sa rehiyon isip mag-unang kasaligan sa pasilidad sa limpyong enerhiya.
Nini, ang DOE mipagawas sa Energy Regulation (ER) No. 1-94, nga maghatag ug pundo pinansyal ngadto sa mga local nga kagamhanan nga magpasulod sa mga pamuhunan nga nagduso sa kaugmaran sa limpyong tinubdan sa koryente.
Ubos sa Electric Power Industry Reform Act of 2001 (EPIRA; RA 9136), ang mga generation facilities ug mga proyekto gimanduan usab sa paghatag ug benepisyong pinansyal ubos sa DOE ER 1-94 segon sa matumbok sa RDC isip benepisaryo sa Development and Livelihood Fund (DLF), ug sa Reforestation, Watershed Management, Health and/or Environment Enhancement Fund (RWMHEEF).
Kahinumduman nga ang RDC nagbukas sa posibilidad nga ang mga LGUS makaduso ug mga proposals sa natad sa Livelihood and Community Development; Reforestation, Watershed Management and Climate Change Resiliency; Health Service Enhancement; ug Public Service Facilities.
Agi ug pagtubag sa panawagan sa RDC 7, mingduso ang Kagamhanan sa Bohol ssa proyekto nga “Resilient Inter-connectivity through Non-fixed Broadband (Satellite-based Internet) Communication Powered with Green Technology (Solar Power) for a Seamless Enhanced Lifeline Support Operation sulod sa PGBh’s Virtual Private Network sa mga buhatan sa PGBh ug mga ospital nga gipanag-iya niini nga papunduhan.
Kini usab nakit-an sa RDC Infrastructure Development Committee (IDC) nga ang proposal sa Bohol nahasubay sa criteria nga responsiveness; implementation feasibility; funding requirement; environmental acceptability; ug social acceptability.
Tungod niini, gisugyot ngadto sa RDC Full Council ang pag-aprobar sa Resilient Inter-connectivity through Non-fixed Broadband (Satellite-based Internet) Communication Powered with Green Technology (Solar Power) alang sa pagpundo sa DOE ilawom sa Energy Regulation No. 1-94.
Dangop sa RHU kon adunay duda’ng simtomas sa mopx
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sa unang timaan sa hilanat sundan ug pamuwa sa panit dayon botoy-botoy, magpatan-aw dayun sa labing duol nga Rural Health Unit diin may mga disease surveillance coordinators (DSC) nga nasayud sa unsay angayan nga buhaton.
Ang mga DSC may gihuptan nga mga checklist aron itandi sa mga nakita nga timailhan sa sakit nga anaa sa pasyente aron dali usab nga mapala-in ang mga nasakit apan may nga simtomas nga dili iya sa monkeypox (mpox).
Kini maoy tambag ni infectious disease specialist Dr Edward Ilaya ngadto sa mga katawhan, ilabi na karon nga may mga gidudahan na nga mga kaso sa monkeypox (mpox) dinhi sa Bohol.
Sa labing bag-ong kasayuran, padayon pang gipaabut sa mga nagtutok sa sakit ang kompirmasyon gikan sa Research Institute for Tropical Medicine (RITM) sa mga samples nga nakuha sa mga gidudahang nasakit sa mpox.
Sa mga nahauna nga gidudahang nasakit, lima na ang ngatangtang sa listahan tungod sa unang kompirmasyon nga dili mpox ang ilang nasinati, segun pa ni Dr Ylaya, kinsa nahimong fellow sa RITM niadtong panahon nga unang namatikdan ang mpox nga mingbalik sa Pilipinas niadtong 2022.
Ang pagpahiling sa mga RHU usa usab ka pamaagi aron dili mohasmag ang tanan ngadto sa mga hospital, diin mas nanginahanglan ang kadtong mga natakbuyan sa mpox nga may mga daan na nga gibati nga sakit sa lawas, pasabut ni Rexan Jay Cahate, nurse sa Gov Celestino Gallares Memorial Medical Center.
Sa laing bahin, gipasalig sa mga batid nga ang mpox nga ania sa Pilipinas karon, dili kaayo angay nga kahadlokan kay basta lamang magtuman sa hand hygiene ug maglikay sa digay nga pagbag-id sa panit, dili ra kaayo motaas ang tsansa nga matakdan.
BALAK
ANG KADUNGGANAN
Sinulat ni Engr. Rogelio Podelino
Kini ang hiyas sa tawo nga guibantayan
Guiampingan pag-ayo mora’g bulawan
Kay kon kini ang mabu-ong
Dili na mahi-uli ug tarong
Guimatngonan pag-ayo sa taknang tanan
Guibantayan nga dili madungisan
Guiamoma mora’g nag-alima ug puya
Guipanalipdan kanunay sa walay kaluya
Sa familya kadungganan usa ka bahandi
Matag usa kanila nagbantay nga dili mapakli
Guimatoto guikan pa sa ilang katigulangan
Sumosunod sa ilang kahimtang guigabayan
Aron pagbantay sa kadungganan dili kalimtan
Sa adlaw’ng Dominggo mosimba ang tanan
Guitudloan sa DIOSNONG mga kasugoan
Aron tanan nagtubo nga nagbinuotan
Labi na ang mga kadalagahan sa familya
Nagmatngon kanunay nga dili madisgrasya
Sa higayon nga duna nay gustong mosiba
Sa iyang kaalimyon sa dakung tinguha
Higayon gusto mosulod sa sag sa kaminyoon
Nagsabot guinikanan sa hustong panahon
Regalong ikahatag niya sa iyang pamanhonon
ANG KADUNGGANAN guiampingan sa dayon