Ang Pagka Agresibo Ngadto sa mga Pangandoy sa Kinabuhi
Ni ELEAZAR TUTOR ACAMPADO
DUNAY tawo nga moingon nga wa nay katumanan ang iyang mga pangandoy ug duna say moingon nga lisod kab-oton ang iyang mga pangandoy ug uban pang mga rason nganong dili na kini kahatagag katuman. Ug masumada ra usab sa usa ka hinungdan; ang pagkawala sa kaagresibo sa hingtungdan.
Sa pagka agresibo, wa ta maghisgot sa agresibong personalidad o agresibong kinaiya, maghisgot kita sa pagka agresibo ngadto sa mga damgog pangandoy nga gipahimutang sa Ginoo diha sa tagsa-tagsa nato ka kasingkasing.
Subo palandungon nga dunay lima ka butang nga anaa sa atong kultura ang mikawat sa atong pagka agresibo. Unsa sila? Aniay atong nahagpat.
Una, ang Asyendero Complex. Sa sobra sa gatosan ka tuig ang minglabay, ang adlaw-adlaw nga panginabuhi gisalig nato sa asyendero. Kon nanginahanglan og bay, moduol tas asyendero. Kon nanginahanglan og pagkaon, mangayo tas asyendero. Kon nanginahanglan og kuwarta pangmatrikula sa mga bata o dunay nasakit sa pamilya, mohangyo sa asyendero. Kon nanganak ang asawa, adto mangaliyupog tabang sa asyendero. Ang tawo dili na makahunahuna sa ilang kaugmaon kay magsalig na lang adlaw-adlaw sa asyendero. Kini ang nahitabo kaniadto nga milungtad hangtod karon. Hinay-hinay man tuod nga nangawala ang mga asyendero apan gihulipan kini sa mga politiko.
Ikaduha, ang kinaiya nga Bahala Na. Kinaiya nga gihatag sa mga Arabo ngadto sa mga Katsila nga gitingal usab sa mga Katsila ngadto sa mga Pilipino ug gisagop usab sa kadaghanan hangtod karon. Sa adlaw-adlaw nga panginabuhi, daghan sa mga butang nga gisagubang sa mga Pilipino ang gihatag na lang sa Diyos ang mahimong sangpotan niini. Daghan tuod ang mga butang nga wala nay kontrol ang tawo ug angay nang ihatag sa Diyos ang sangpotan apan mas daghan ang mga butang nga gihatag sa Diyos nga dunay kontrol ang tawo. Gihatag kini sa Diyos kay misalig Siya nga madala nato ang maong responsabilidad.
Ikatulo, ang Lotto/Game Show Mindset. Kon mangutana ka sa usa ka kabos nga gusto ba niyang madato, tubagon kag siyempre. Ug kon unsaon? Kon modaog sa Lotto o di ba makatsamba sa Eat Bulaga o Showtime. Subo batyagon kon maminaw ka sa usa ka tawo nga ang iyang kataposang paglaom mao ang pagdaog sa Lotto, sa Eat Bulaga, sa Showtime o unsa pa dihang sugal o gameshow.
Ikaupat, ang Maniana Habit. Ugma na. Kultura nato ni. Kon mahimo man ugma, di ugma na lang. Mao niy giingon sa Iningles og procrastination. Angay bang sundogon ang usa ka tawo nga moingon og “I will stop procrastination starting tomorrow?” Dili gyod!
Ug ang ikalima, Crab Mentality. Kitang mga Pilipino nabaniog nga dunay crab mentality. Kon dunay silingan, higala, barkada, kaopisina nga agresibo kaayo sa iyang mga pangandoy, daghan ang moingon nga mapapel, sipsip, hambog, hakog, ubp. Mosugod dayon kitag pangdaot sa mga tawo nga dunay damgog pangandoy sa kinabuhi. Masina ta sa ilang nakab-ot imbes nga makat-on pagduyog ug pagpahat sa ilang mga kalipayg kalamposan.
Hinuon, bisan pa niining tanan, mahimo natong mabalik ang atong pagka agresibo pinaagi sa pagsunod sa pipila ka mga balaod nga gisagop sa kadaghanang malamposong tawo.
Una, ang Law of Clarity. Kinahanglang klaronon nato unsa ang atong mga damgog pangandoy sa kinabuhi. Kay kon walay katin-awan, hanap usab nga makab-ot nato ang kalamposan. Kon nasayod ka sa unsay imong gusto sa kinabuhi, isulat kini sa papel ug basahon ug handurawon labing menos tulo ka higayon matag adlaw. Kay ang imahinasyon usa ka gamhanang kasangkapan nga maghatod kanato sa pagkab-ot sa bantayog sa kalamposan.
Ikaduha, ang Law of Focus. Kon unsa man ang talento nga gihatag sa Diyos angay kining ugbahon, amumahon ug palamboon. Dinhi angay ipokus ang halos tanang panahon kay seguradong dali ka rang magmalamposon.
Ikatulo, ang Law of Intensity. Halos tanang malamposong tawo dunay pasyon sa unsa may ilang gibuhat. Doktor ka man, magtutudlo ka man, arkitekto ka man o magsusulat ka man, ang pasyon ug kalipay sa paglihok sa buluhaton magpasayon sa pagsubay sa dalan paingon sa kalamposan.
Ikaupat, ang Law of Action. Kanunay kitang moingon nga nakadesisyon ko karon nga ako kanang buhaton apan nalimot kita nga mahimo kining mohupas ugma kay wala kita molihok karon. Kon makabantay ka, ang mga malamposong tawo, action man!
Ikalima, ang Law of Hassles. Padayon kitang mangita sa bukas nga pultahan. Kon makita nga sarado ang napulo ka pultahan, mangita sa ikanapulog usa nga pultahan nga bukas. Ug kon sarado ang kawhaan ka pultahan, mangita sa ikakawhaag usa nga pultahan. Dili mohunong hangtod nga makab-ot ang gitinguhang kab-oton.
Ikaunom, ang Law of Gestation. Ang tanang butang dunay iya-iyang panahon sa paghulat. Sama sa nagsabak, dili mahimo nga sa pag-abot sa duha o tulo ka bulan imo nang pagawason ang bata; mamatay kini. Mao usab ang atong mga damgo. Dili nato mahimong dali-dalion nga ugma makab-ot na kini. Kay kon walay makitang kahayag ugma mamatay kini. Maong padayon sa paglihok ug maghulat sa hustong panahon. Kay matod pa ni Bro. Bo Sanchez, ang kalamposan 90 porsento niini tungod sa preparasyon ug 10 porsento magagikan sa aksiyon.
Ikapito, ang Law of Integrity. Manginabuhi ug molihok pasig-uyon sa espiritwal nga balaod uban sa hataas nga panlantaw bisan pa sa mga pagsulay ug kalisdanan nga gisagubang sa kinabuhi. Ug mahimong agresibo tungod sa lunsay nga motibo sa gugma.
Kining tanan mga yanong balaod lang sa atong pagpakabuhi ning kalibotan apan mahimong gabayan sa pagkab-ot sa kalamposan nga atong gipangandoy sa kinabuhi.
(Si Eleazar Tutor Acampado, kanhi staff writer sa Bisaya Magazine. Nakadaog na sa Don Carlos Palanca Memorial Awards for Literature in Cebuano Short Stories. Ug kasamtangang nagserbisyo isip ikaduhang Sangguniang Barangay member sa West Poblacion, Garcia-Hernandez, Bohol.)