Stub-out System, Meter Tagging
gi-implimentar sa Bohol Water

Sinulat ni Victor L. Tambis

Ang “metering program” nagalakip sa (1) Stub-out
system diin ang mga metro sa tubig gipagawas sa mga
panimalay ug gibutang kini sa nagkalain-lain nga mga
dapit haduol sa mga linya sa Bohol Water, (2) Meter
Tagging o pagbutang ug “name tag” sa matag metro sa
konsumidor, ug ang (3) Meter servicing – o paghimo ug

action sa mga metro isip resulta sa himoon nga
inspection sa metro.

Sa padayon nga pag-ugmad sa sistema sa Bohol Water
Utilities, Inc, gihatagan niini ug dakong pagtagad ang
programa sa pagpahiluna sa mga metro/kwentador sa
mga konsumidor aron pagsiguro nga mahiluna ug
hapsay kining maong mga metro.
Ang mga metro sa tubig mahinungdanon kaayo tungod
kay mao kini ang magsumada sa tubig nga gi-apod
apod sa mga konsumidor gikan sa mga tiinubdan.
Mao kini ang paagi aron ma rehistro ma rehistro kon pila
ang tubig nga migawas ug mipadulong ngadto sa linya
sa Bohol Water, ug aron makwenta kung pila ang
volume sa tubig nga nausik.
Ang “metering program” nagalakip niining mga
mosunod: (1) Stub-out system – diin ang mga metro sa
mga konsumidor gipagawas sa mga panimalay o
compound ug gibutang kini sa nagkalain-lain nga mga
lugar haduol sa mga linya sa Bohol Water, (2) Meter
Tagging – o pagbutang ug “name tag” sa matag metro
sa konsumidor, ug ang (3) Meter servicing – o paghimo
ug action sa mga metro isip resulta sa himoon nga
inspection sa metro.
Ubos sa stub-out system, ang Bohol Water anaa na
karon sa 85% sa implimentasyon sa maong programa.
Gihatagan kompanya ug unang pagtagad ang pagbalhin
sa mga metro ngadto sa stub-out – ang mga dapit diin

managduol ang mga panimalay o anaa sa mga sentro
nga lugar.
Atong mahinumduman nga sa dihang wala pa
mapagawas ang mga metro ug didto pa kini sulod sa
mga panimalay o sa compound niini, daghan ang
higayon nga dili kini mabasa ang mga water meter ilabi
na kung ang usa ka panimalay walay tawo. Ug tungod
niini, gi apply na lamang sa Bohol Water ang averaging
system diin ang gibasihan sa mao ang mga nangaging
konsumo sa hintungdan nga konsumidor aron makuha
ang “present reading” sa naasoy nga reading cycle.
Gawas sa stub-out system, lakip usab sa maong
programa mao ang Meter Tagging o pagbutang ug
“name tag” sa matag water metro, diin nakapatik niini
ang pangalan ug account number sa konsumidor. Ang
katuyo-an sa maong “meter tag” mao ang pag identify
kung kang kinsa nga konsumidor ang maong metro sa
tubig.
Mahinungdanon usab kaayo kini ilabi na kay ang mga
stub-out diin anaa nahimutang ang mga metro halayo sa
panimalay sa konsumidor. Usa usab kini sa basihanan
sa meter reader panahon sa meter reading activity, ilabi
na usab kon ang service connection/metro sa usa ka
konsumidor nag kinahanglan ug servicing diin nakasinati
kini ug abnormality nga kinahanglan hatagan ug dinalian
nga pagtagad sa Bohol Water.
Lakip usab sa programa sa metro mao ang Meter
Servicing diin pagahimuon ang usa ka aksyon kung
naka rehistro ug abnormal reading sa konsumo sa tubig.
Himoon kining meter servicing sa Bohol Water human

matino nga ang usa ka metro depectibo na ug
kinahanglan na nga pagapulihan.
Niining tunugra, ang Bohol Water nag awhag sa mga
konsumidor sa pagreport dayon sa opisina kon aduna
silay mamatikdan nga abnormality sa ilang water meter
aron mahatagan dayon kini ug dinalian nga pagtagad sa
maong opisina.

BLCI mipahibalo sa programa alang
sa mga konsumidor sa Tagbilaran

Sinulat ni Sheryl B. Paga
Ang buhatan sa Bohol Light Company, Inc. (BLCI)
binuligan sa Tagbilaran City Government pinaagi sa
mga kawani sa City Engineering Office ug mga
tinugyanan sa mga telephone and cable companies,
padayon nga nagahimo sa “Clean-up Drive Program” sa

mga spaghetti wires nga nakakabit sa mga poste sa
BLCI.
Ang prayoridad nga mga dapit nga alang niining maong
pagpanghinlo mao kining mosunod: atubangan sa City
Hall gikan sa McDonald’s ngadto sa APC Buiding;
Calceta St. gikan sa McDonalds ngadto sa eskina sa
B. Inting St.; J.A. Clarin St. gikan sa McDonalds ngadto
sa to Plaza Rizal; CPG North Ave. gikan sa Plaza Rizal
ngadto sa Manga Market; ug CPG East Ave. gikan sa
Plaza Rizal ngadto sa Bool Boundary

Hulagway sa pagpanghinlo nga gihimo sa mga spaghetti
wires nga nagbitay sa mga nagkalainlaing dapit.

Ang clean-up drive activities pagahimuon matag
adlawng Martes, Huwebes or Sabado pinaagi sa
pagkuha sa mga wala magamit nga linya o poste ug sa
pagbugkos sa mga wires niini aron malikayan ang
disgrasya kung kini masabdan sa mga dagko nga
sakyanan.
Aktibo ang kooperasyon sa pangagamhanan deri sa
syudad sa Tagbilaran ug ingon man usab ang
commitment gikan sa mga Telecom and Cable
companies kabahin sa maong programa.
Sa maong pamaagi, hinay-hinay nga mahatagan ug
kasulbaran ang mga cable wires nga babag sa atong
panan-aw sa palibot.

DILG, SEC milagda ug kasabotan
sa pakigbatok sa online scams

Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang Department of the Interior and Local Government
(DILG) ug ang Securities and Exchange Commission
(SEC) mipalig- on sa ilang panagtambayayong sa
pakigbatok sa online scams. Si DILG Kalihim Benjamin

Abalos Jr. ug SEC chairperson Emilio Aquino milagda
ug memorandum of agreement alang sa maong lakang
sa SEC main office sa syudad sa Makati niadtong
Nobyembre 7, ang DILG nipahibalo niadtong
Miyerkules.
Ubos sa kasabotan, suportahan sa DILG ang kampanya
sa SEC batok sa financial
scams, partikular na ang Anti-Scam and Illegal Taking of
Investments Group (ASTIG) sa ahensya.
Si Abalos nagkanayon nga kini nga panagtambayayong
tukma sa panahon tungod kay kinahanglan nga itudlo sa
publiko ang kabahin sa paspas nga pagdaghan sa hulga
sa mga pagpanglimbong sa pamuhonan.
Sa pagkutlo sa datos gikan sa Philippine National
Police-Anti Cybercrime Group (PNP-ACG), ang hepe sa
DILG miingon nga mokabat sa 8,000 ka mga biktima sa
online scam ang nawad-an na ug P155 milyones sa
mga mangingilad gikan sa Enero hangtod Agosto ning
tuiga.
Ang SEC ug DILG magtinabangay aron sa pagsangkap
sa mga Pilipino sa kahibalo sa pinansyal nga mga
prinsipyo ug sa paglikay sa mga lit-ag ug mga teknik sa
investment scam.
Kini nga mga paningkamot modala ngadto sa sayo nga
pagtaho ug pag-ila sa bisan
unsang ilegal nga pinansyal nga mga laraw.
Si Aquino nagkanayon nga ang DILG, isip overseer sa
mga operasyon sa local government units, magsilbi nga

labing maayo nga link sa edukasyon ug proteksyon sa
mga mamumuhonan sa grassroots level.

Ang paglagda sa memorandum of agreement (MOA)
niadtong Nobyembre 7, gilaraw
aron suportahan ang kampanya sa SEC batok sa
pinansyal nga mga scam, labi na ang Anti-Scam ug
Illegal Taking of Investments Group (ASTIG) sa
ahensya. (Hulagway gikan sa DILG)

Inflation rate: 6.4 sa
Buwan sa Sept 2023

Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Alang sa buwan sa Septembre 2023 nga mitala sa 6.4
nga inflation rate, may arang-arang kini, kon itandi sa
Septembre 2022 kanus-a nasinati sa Bohol ang 8.3 nga
inflation rate.

Ang Inflation rate, giila nga ang kinatibuk-ang pagsaka
sa mga presyo sa lanat sa panahon, ug kini kasagaran
halapad nga sukdanan nga gilantaw na nga mabati sa
kadaghanan nga moepekto usab sa pagmahal sa
paliton sa us aka lugar.
Didto sa Data Dissemination nga gihimo sa Philippine
Sattistics Authority, gipasabut ni Venus Gloria, statistical
analyst sa PSA Bohol nga niadtong Sept 2022, 8.3 ang
natala nga inflation rate, samtang sa Agosto 2023,
napakunhod kini ngadto sa 6.0.
Sa binuwan nga dagan sa inflation na nasinati sa Bohol,
matud ni Gloria, labing taas nga inflation rate nasinati
niadtong Enero 2023 nga miabut sa 10.3, hangtud nga
milurang kini apan taas pa gihapon sa Pebrero sa 9.4.
Pagka Marso, niubos pa kini ngadto sa 7.8 ug mius-os
pa gani sa Abril 2023 ngadto sa 7.4.
Pagka Mayo, ang inflation rate sa Bohol anaa na sa 7.1
ug natala sa Hunyo ang inflation rate nga 5.9.
Sa Hulyo, natala ug nasinati sa Bohol ang labing ubos
nga inflation rate sa 4.4 sa wala pa kini mosulbong ug
balik ngadto sa 6.0 sa Agosto ug 6.4 sa Septembre.
Sa kinatibuk-ang lanat gikan sa Enero nagdto sa
Septembre, ang kausaban sa presyo sa nag-unang
palaliton (Consumer Price Index) natala sa 7.1.
Dayag sa PSA pinaagi ni Gloria nga ang labing daku
nga pag-usab sa presyo sa paliton nga nag-bitad sa
Inflation mao ang presyo sa pagkaon sama sa bugas,

isda, itlog ug mga produkto gikan sa gatas ug ilimnon
nga dili makahubog (non alcoholic beverages).
Pananglitan, sa Agosto, ang presyo sa bugas nga anaa
sa 11.9 ang inflation rate, misulbong pa ngadto sa 17.5
percent.
Ang presyo sa isda sa Agosto, mitala sa 3.5 inflation
rate nga mingsaka sa 4.7 sa Septembre 2022.
Ang gatas, itlog ug mga produkto gikan niini, gikan sa
7.7, misaka sa 8.5, taho sa PSA.
Gani, matud sa PSA, ang inflation sa pagkaon sa
Septembre, miabut sa 9.9, gikan sa 9.1 sa Agosto ug
8.3 sa Septembre sa miaging tuig.

TAAS, APAN ARANG-ARANG. Kon itandi sa
Septembre sa miaging tuig, ang 6.4 nga inflation rate
nga nasinati sa Bohol arang arang ug dyutay sa 8.3 nga
inflation rate sa 2022, dayag ni Venus Gloria, statistical
Analyst sa PSA Bohol. (Hulagway gikan sa PIA-Bohol)

PBBM: Gobyerno, naggamit ug mga bag-ong
teknolohiya sa pagsulbad sa climate change

Sinulat ni Elvira Bongosia
Si Presidente Ferdinand R. Marcos Jr. nisubli niadtong
Miyerkules sa panawagan sa administrasyon sa
paghimo sa climate change nga usa ka
mahinungdanong bahin sa nasudnong mga palisiya
ingon nga nanawagan sa katawhang Pilipino nga
moduyog sa gobyerno sa pagpalig-on sa disaster
preparedness, recovery ug resiliency sa nasud.
“We must make sure that we apply our knowledge on
climate change to every plan, to every decision, and
initiative so we can build stronger and more resilient
communities (Kinahanglan natong siguroon nga atong
gamiton ang atong kahibalo sa climate change sa matag
plano, sa matag desisyon, ug inisyatiba aron makatukod
kita ug mas lig-on nga mga komunidad),” si Presidente
Marcos miingon sa iyang pakigpulong atol sa ika-10 nga
Yolanda Commemoration Anniversary sa syudad sa
Tacloban.
Ang Presidente mipasalig nga ang administrasyon
kanunay nga maningkamot sa
pagsiguro nga ang mga epekto sa mga natural nga
kalamidad sama sa super typhoon Yolanda, maminusan
pinaagi sa mas konkretong plano sa pagbag-o sa klima.
Sa pagkatinuod, si Presidente Marcos miingon nga ang
gobyerno nagpadayon sa

pagtukod sa mga disaster-resilient evacuation ug
emergency operations centers, ug
nagbutang ug mas sentralisado ug episyente nga early
warning system, incident
command systems, ug disaster response strategies.
Ang Presidente midugang nga ang deployment sa bag-
ong mga teknolohiya, sama sa GeoRiskPH ug
PlanSmart uban sa padayon nga pagpahigayon sa
impormasyon ug edukasyon nga mga kampanya ug
simulation drills mapuslanon usab sa pagluwas sa mga
kinabuhi.
Gi-awhag sa Presidente ang mga lungsoranon nga
Pilipino nga makig-uban sa gobyerno sa paghanduraw,
pagdamgo ug pagtrabaho alang sa pagtukod sa usa ka
mas maayo nga “New Philippine” sa pagpasidungog sa
mga mitaliwan ug alang sa
kaayohan sa umaabot nga mga henerasyon.

Si Presidente Ferdinand R. Marcos Jr. nisubli niadtong
Miyerkules sa panawagan sa

administrasyon sa paghimo sa climate change nga usa
ka mahinungdanong bahin sa nasudnong mga palisiya
ingon nga nanawagan sa katawhang Pilipino nga
moduyog sa gobyerno sa pagpalig-on sa disaster
preparedness, recovery ug resiliency sa nasud.
(Hulagway gikan sa PCO/PIA)