BOHOL LIGHT nag-awhag sa binuwang pagbayad sa kuryente
Sinulat ni Sheryl B. Paga
Ang mga konsumidor sa kuryente dinhi sa syudad sa Tagbilaran gi-awhag sa Bohol Light sa pagbayad sa ilang binulan nga obligasyon nga nahipatik sa bill sa kuryente.
Ang Bohol Light adunay gisunod nga mga lagda ug sumbanan lakip na ang mga pamaagi alang sa hapsay nga operation sa pagpadagan sa panuga sulod sa franchise area.
Adunay Magna Carta mahitungod sa Consumer’s Rights and Obligations. Busa mahinungdanon gayud nga mahibaloan sa atong mga konsumidor ang kabahin sa katungdanan sa pagbayad sa electricity bills.
Kung aduna kitay madawat nga bill sa kuryente, atong hinumduman nga gihatagan kita ug napulo ka adlaw gikan sa pagkadawat sa billing statement aron mahimo kitang mubayad nga wala pay penalties o surcharges nga pagahimoon.
Kung pananglitan ang imong bill karong bulan sa Mayo aduna nay nakatatak nga Notice of Disconnection, palihog ug bayad gilayon aron dili maputlan ug aron malikayan ang kahasul o pagkabalda sa atong mga trabaho o negosyo.
Pwde kitang mubayad pinaagi sa bisan asang branches sa mga Accredited Partners nga nakalista sa ubos.
Pwde kini online o over the counter. Masulod ang payment sa sunod nga adlaw.
Ang atong disconnection process ngadto sa mga overdue accounts gipahibalo gayod sa mga konsumidor pinaagi sa pagtatak ngadto sa mga billing statements ug paghatag ug 48 hours gikan sa pagdawat niini aron pwede pa kitang mubayad sa mga nakalabay nga bulan.
Kun aduna kita’y mga hangyo or clarifications kabahin sa atong nadawat nga mga billing statements, palihog ug tawag sa 24/7 hotline numbers (038) 427-2372 o 0920-960-2372 alang sa tukma nga eksplinasyon ug katin-awan.
Supply sa linya gipalambo sa BWUI
Sinulat ni Victor L. Tambis
Makita sa hulagway ang mga tinugyanan sa production section samtang nag nagtaud sa booster pump sa R6
Sa padayon nga paghatag ug dugang kaugmaran sa serbisyo sa panubig, ilabi na sa mga dapit diin nasinati ang hinay nga pressure sa tubig, ang Bohol Water naghimo sa kalihokan sa pag installar ug “boosting equipment” sa reservoir No. 6A nga anaa nahimutang sa BWUI Compound Brgy. Dampas, Tagbilaran City.
Ang katoyoan niini mao ang paghatag ug dugang pressure mga maoy motulod sa tubig sulod sa linya padulong sa mga koneksyon sa mga konsumidor.
Ang mga dapit nga maapektohan niini mao ang mga konsumidor sa Barangay Dampas, ilabi na sa sitio Candait ug Antipolo, sa Barangay Mansasa (M. Parras Ext’n.), ug kabahin sa upper Barangay Bool (haduol sa Camella) ug hangtod haduol sa PU No. 21.
Kining mga lugara makatagamtam sa kusog nga pressure sa tubig kon makaandar na ang maong booster pump nga gibanabana karong adlawng lunes, Mayo 26, 2025.
Lakip sa programa nga gihatagan ug dakong pagtagad sa Bohol Water mao ang paghimo ug mga pamaagi aron mahatagan ug kasulbaran ang mga dapit nga nakasinati ug hinay nga pressure sa tubig nga anaa sulod sa linya niini.
Road Safety gipanghingusgan paglikay sa disgrasya sa dalan
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Gipanghingusgan sa Department of Health (DOH) Central Visayas ug sa DOH Bohol ang kampanya sa luwas nga mga kadalanan, samtang gipanawagan ang pagtinampohay sa mga lakang aron kamenosan kong dili man gyud mapa-undang ang disgrasya sa kadalanan, nga mingkutlo sa mga kinabuhi sa kasagaran mga kabataanb nga may hayag unta ug kaugmaon.
Kauban ni Director Joshua Brilliantes, ang bag-o nga Regional director sa DOH, gihimo sa Bohol ang Road Safety Awareness Forum, aron kampanyahon ang katawhan sa pagpatuman sa mga kabag-ohan sa kina-iya aron makunhoran ang mga disgrasya.
Magmaneho nga luwas, mouli sa pamilya nga walay tatsa: Maghelmet, kalma, ayaw ug gamit sa selpon samtang anaa sa karsada ug ayaw ug gunit sa manibela o likay sa karsada kon maka-inom, aghat sa mga tinugyanan.
Segun sa datus nga gipa-ambit, dul-an sa 36 ka mga tawo ang nakabsan sa kinabuhi matag adlaw sa Pilipinas, kini tungod lamang sa pagkabangga, segun sa pagpadayag sa United Nations Children’s Educational Fund (UNICEF).
Gibutyag ni Dr Angelito Umali, sa UNICEF Philippines nga gani, sa mga pagka-angol nga ang kina-ingnan: pagkadisgrasya sa kadalanan, sa 2024, mikabat sa 37,674 ang kinatibuk-ang kaso.
Kini nagbutyag usab nga ang kini ang nag-una nga hinungdan sa pagkamatay sa mga kabataan nga nag-edad ug 5-14 anyos ug sa mga 15-29 anyos.
Kasagaran nga mga kabataan nga anaa na sa mga tunghaan ug kadtong igo na ang mga panuigon nga makamaneho sa mga sakyanan, maoy permi nga biktima ug hinungdan sa mga disgrasya.
Gitumbok usab ni Alison Uy, Board Secretary sa mga kahugpungan sa mga nanag-iya ug private motor vehicle inspections centers (PMVIC) nga daghan nga disgrasya sa kadalanan, mahimo nga mapugngan.
Subay sa gipadayag sa Philippine Statistics Authority, ang mga batan-on nga nag edad ug 20-24 ang permi nga mahi-apil sa mga mangamatay tungod sa disgrasya gikan sa 2010 ngadto sa 2023, sobra sa napulo sa matag us aka gatus nga mamatay sa usa ka adlaw.
Sa katungod sa PMVICs, ang pag-inspect sa mga sakyanan kon kini kasaligan pa ba nga padaganon, magsolbad na nga daan sa daghang disgrasya nga mapugngan pa unta.
Sa laing bahin, sa mga katawhan, ang pagsunod sa sakto nga mga balaod sa kadalnan, magpalikay na sa pagpabiktima.
MILAGDA SA PANAAD. Kapin sa us aka gatus ka mga tawo nga mitambong sa Road Safety Awareness Forum didto sa Bohol Cultural Center milagda sa ilang panaad sa mas luwas nga mga kadalanan, sa kalihukan nga gitambongan ni DOH Regional Director Joshua Brilliantes sa DOH 7. (Hulgway gikan sa PIABohol)
Panglao Water Quality Management Area, apil sa 16 nga pilian sa Awards
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Sa kapin sa 40 ka mga Water Quality Monitoring Areas (WQMA) sa tibuok nasud, ug sa 22 ka mga lugar nga ginominate alang sa tinuig nga WQMA awards, nakasulod ang Panglao Island Coastal Water Water Quality Management Area (PICWWQMA) sa top 16.
Kini maoy kasayuran nga gipaambit ni Kaye Espinosa, senior environment management specialist ug head sa secretariat sa Panglao Island Coastal Water Water Quality Management area, atul sa labing bag-ong tigum niini didto sa Panda Tea Garden Suites, Mayo 20.
Kahinumduman nga ang PICW-WQMA usa sa mga labing bag-o nga WQMAs sa nasud nga gidumala ang pag-amping sa kalidad sa iyang katubigan sa mga stakeholders sama sa goberno ug sa pagpakiglambigit sa pribado nga sector.
Niadtong Mayo 13, human dayon sa National ug Local Elections, usa ka team sa Department of Environment and Natural Resources ang mingsubay sap PICW-WQMA aron masuta ang mga kalampusan nga nahimo sa management team niini sa pagpatunhay sa limpyo niini nga mga katubigan.
Ang PIQW-WQMA naglangkob sa mga katubigan sa kadagatan gikan sa Barangay Manga sa Tagbilaran subay sa tanang barangay niini nga anaa sa baybay ug may nga tawo nga nanimuyo sa kabaybayonan niini ngadto sa Bool, 19 ka mga barangay libot sa Dauis ug Panglao.
Kini usab nga mga kadagatan abng kasagaran nga gikaligo-an sa mga turista nga nahaylo sa pagbisita sa Bohol.
Ang mga WQMA gibahig sa mag mosunod: Class AA alang sa mga katubigan nga anaa silod sa mga protected areas ug mga lugar nga walay nagpuyo nga tawo nga mahimong makahugaw niini; Class A ang public water supply class 2 diin ang tunig nagkinahanglan pang moagi sa mga proseso aron mainum; Class B sama sa recreational nga mga katubigan diini gitugot ang pagpangaligo, paglangoy; Class C nga gibahin isip Fishery Water alang sa pagpamuhi sa mga isda ug Recreational water 2 alang lamang sa pagpalawig sa mga Bangka ug pagpamasol; ug Class D nga gitumbok nga alang lamang sa navigation.
Ang Panglao Island Coastal Water, giclassify nga Class B ug kinahanglang magpabilin ang kalimpyo niini alang sa pangturismo nga aghat niini.
Matud ni Espinosa, may dyutay nga nakit-an nga mga suliran ang evaluation team: ang panagsa pa nga mga basura nga wala pa maayo ug hipos, ug ang pagpasulod sa mga iro nga magbilin sa ilang hugaw sa mga lugar diin tua ang mga turista naglangoylangoy ug mangaligo.
Hinuon usab, gibutyag sa opisyal sa PICWWQMA nga nakadayeg usab ang evaluation team sanglit ang PICQWQMA daghan na ug nahimo bisan sa tulo pa ka tuig niini nga mpagkamugna.
DAKU NAG AGI. Bisan kon tulo pa ka tuig ang PICWWQMA, daku na kini ug nahimo ug gani, nahi-apil na sa possible nga mahatagan ug award tungod sa pagdumala niini, taho ni Senior Environment management Specialist sa DENR EMB7 Kay Espinosa. (Hulagway gikan sa PIABohol)
DAOG MAN O PILDE kinahanglan nga mo
file’g SOCE: Comelec
Sinulat ni Rey Anthony Chiu
Napili man o wala, gipaabut nga ang tanang kandidato ug mga partido apil ang mga party list, makaduso na sa ilang Statement of Contributions and Expenditures (SOCE) sugod Mayo 13 ngadto na sa Hunyo 11, 2025.
Subay sa Omnibus Election Code, bisag napildi, hing-backout o ni withdraw, wala’y nagasto ug wala’y nadawat nga amot alang sa iyang kandidatura, kinahanglan nga mo-file sa SOCE ug kinahanglang kini notaryado sa us aka abogado ug personal nga pirmahan sa nasampit nga kandidato, o mamahandi sa partido ug partylist.
Sa Section 107 sa Omnibus Election Code, gilagda didto nga ang matag kanddidato o mamahandi sa ilang partido, kinahanglang mo-file sa SOCE.
Sa SOCE, kinahanglang kini himoon sa duplicate uban sa pwesto nga gidaganan, ug maglangkob sa tininuod, ug gitagsatagsa nga lista sa tanan nga nagasto, ug patabanan sa mga resibo, vouchers ug uban pang opisyal nga mga dokumentos, apil ang nadawat isip abag nga may kalambigitan sa eleksyon.
Sulod sa 30 ka adlaw human sa piniliay, ang mismo nga kandidato o mamahandi sa partido mo-file sa duplicate SOCE nga supplemental statement sa kinatibuk-an nga abag ug mga gigastohan nga wala pa mahisukip sa una nga gifile nga statement nga giduso sa wala pa ang eleksyon.
Section 14 sa Republic Act 7166 naglagda usab nga ang pagkapakyas sa pagsubmit sa SOCE isipon nga administrative nga offense ug may multa nga gikan sa P1,000 ngadto na sa P30,000.
Sa ikaduha nga pagkapakyas, gawas sa doble nga “administrative fine,” ang pagkapakyas sa pagfile, maoy usa ka basehanan nga ang kandidato wagtangan na sa katungod nga magpapili sa Eleksyon ug did-an na sa paghupot ug bisan unsa nga pwesto sa pangpubliko nga buhatan.
CHED nipasidaan batok sa pekeng online scholarship application
Sinulat ni Elvira Bongosia
Gihimakak sa Commission on Higher Education (CHED) ang usa ka post nga gipakatap online nga nag-ingon nga ang komisyon nagtanyag ug hangtod sa P120,000 nga mga scholarship sa umaabot nga mga estudyante sa kolehiyo, pinaagi sa online.
Ang post sa Facebook nag-ingon nga ang umaabot nga mga tinun-an sa kolehiyo makadawat ug P120,000 nga scholarship assistance matag academic year kon sila motungha sa pribadong kolehiyo o unibersidad, ug P80,000 kon mopili sila ug pampublikong institusyon.
Ang post nag-ingon nga ang deadline sa aplikasyon gitakda sa Hunyo 20, 2025. Naglangkob kini ug usa ka giingong link diin ang mga estudyante makapadala sa ilang aplikasyon.
Ning bag-o lang, nipasidaan ang CHED sa publiko kalabot sa pagsabwag ug bakak nga impormasyon kalabot sa mga scholarship ug mga programa sa tabang pinansyal.
Gihatagan ug gibug-aton sa CHED nga ang tanang lehitimong anunsyo sa mga scholarship gi-post lang sa ilang opisyal nga website ug verified accounts sa Facebook ug X (kanhi Twitter).
Matud pa nga mahimo usab nga susihon sa publiko ang mga update pinaagi sa opisyal nga social media accounts sa Unified Student Financial Assistance System for Tertiary Education (UniFAST), usa ka attached agency sa CHED nga gitahasan sa pagpatuman sa Republic Act No. 10931 o ang Universal Access to Quality Tertiary Education Act. Ang opisyal nga mga panid sa UniFAST naglakip sa Facebook ug X.
Nipasidaan ang CHED nga dili tinuod ug wala maggikan sa ilang official page ang nikatap nga post kalabot sa giingong CHED Scholarship alang sa mga magkokolehiyo. (Hulagway gikan sa CHED/PIA)
BSP nipahimangno sa publiko batok sa pekeng tanyag nga trabaho online
Sinulat ni Elvira Bongosia
Ang Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) niadtong Lunes nipahimangno sa publiko kalabot sa malimbongong paggamit sa imahe ni BSP Deputy Governor Chuchi Fonacier aron sa pagtanyag ug mga online nga trabaho.
Sa usa ka advisory, ang BSP niingon nga nakadawat sila ug mga taho sa unsolicited Viber messages gikan sa sender nga naggamit sa litrato ni Fonacier, nga nagtanyag ug mga trabaho sa usa ka e-commerce company nga adunay inadlaw nga kinitaan gikan sa P500 ngadto sa P5,000.
Gipahinumdoman sa BSP ang publiko nga ang mga bakanteng trabaho gibutang sa ilang website ug opisyal nga social media accounts.
Aron magbantay batok sa posibleng mga ilegal nga kalihokan, ang BSP nag-awhag sa publiko nga likayan ang pag-apil ug paghatag ug personal nga impormasyon sa wala mailhi nga mga tawo.
Gi-awhag usab ang publiko sa pagsusi sa katinuod sa bisan unsang mga mensahe o transaksyon nga nag-angkon nga naglambigit sa mga personahe sa BSP, ug sa pagtaho sa dili awtorisado nga mga kalihokan ngadto sa BSP.
Ang BSP nipahimangno sa publiko kalabot sa malimbongong paggamit sa imahe ni BSP Deputy Governor Chuchi G. Fonacier sa pagtanyag ug online nga trabaho. (Hulagway gikan sa BSP/PIA)
Rice field day ug harvest festival sa 100 ka ektaryang humayan nga nagsagop sa ABFS, gipahigayo
Sinulat ni Elvira Bongosia
Gipahigayon ang field day ug harvest festival sa 100 ka ektarya nga rice model farm nga nagsagop sa balanced fertilization strategy (BFS) ubos sa Department of Agriculture-Bureau of Soils and Water Management (DA-BSWM) uban sa DA-Central Visayas niadtong Mayo 14, 2025 sa Barangay Gabi, lungsod sa Ubay.
Ang modelo nga umahan nagpakita sa teknolohiya sa Adaptive Balanced Fertilization Strategy (ABFS), nga naglangkob sa mga barangay sa Gabi, Governor Boyles, ug Lumangog.
Ang ABFS usa ka component sa National Soil Health Program (NSHP) ubos sa DA-BSWM, nga usa ka science-based farming approach nga nag-integrate sa organic ug inorganic fertilizers, tungod kay kini nagtubag sa espesipikong nutrient nga panginahanglan sa mga tanom ug yuta, nga miresulta sa pagpalambo sa kahimsog sa yuta, dugang nga produktibidad, ug malungtarong mga pamaagi sa pagpanguma.
Si DA7 Regional Executive Director Angel C. Enriquez, sa iyang mensahe, midasig sa mga mag-uuma sa pagsagop sa mga teknolohiya ug pagpaambit sa ilang mga nakat-onan sa ubang mga mag-uuma gikan sa ubang mga lungsod.
Gihagit usab niini si Roman Dabalos, ang DA7 APCO Bohol ug ang rice program implementer sa pagsundog ug pagpatuman sa ABFS sa ubang mga lungsod sa probinsya sa Bohol.
Gibutyag ni Leolito D. Siase, DA-BSWM Supervising Science Research Specialist nga sa wala pa ang pagsagop sa ABFS alang sa 2024 Dry Season (DS), pipila ka mga miyembro sa GBL Irrigators Association adunay average nga ani nga 3.18 tonelada/ektarya. Human sa pagsagop sa ABFS, ang ilang kasagarang abot misaka ngadto sa 4. 52 tonelada/ektarya.
Base sa crop cut data, kini nagpadayag sa mahinungdanong pag-uswag sa abot sa mga lugar sa humay diin gipatuman ang ABFS, diin, alang sa upstream nga mga dapit, nagpakita kini ug ani nga 5.92 tonelada/ektarya, ang midstream nga mga dapit naghatag ug abot nga 7.20 ka tonelada/ektarya, samtang ang downstream naghatag ug 6.12 ka tonelada/ektarya.
Si Elizabeth M. Curiba, usa ka 47-anyos nga miyembro sa GBL Irrigators Association nga adunay 15 ka tuig nga kasinatian sa pag-uma sa humay, mipaambit sa iyang mga kasinatian sa pagsagop sa Balanced Fertilization Strategy.
“Gisunod namo ang pamaagi ug mga protocol sa ABFS, ug nindot kaayo ang resulta kay nagtugma kini sa eksaktong gidaghanon sa abot. Sa akong usa ka ektarya, nakaabot kini ug 5.5 t/ha. Nalipay ko kay epektibo ang mga estratehiyang ilang gitudlo,” matud pa ni Curiba.
Gipasabot usab niini kung giunsa ang iyang pagsalig kaniadto sa dili organikong mga abono nahimong mahal ug dili mapadayon.
“Kaniadto, magsige lang ko’g gamit ug inorganic fertilizer. Sa akong naobserbahan, sa sige nako’g gamit niini (inorganic), magkataas ug magkataas ang kinahanglan nga input kada ektarya. Nagsugod kog apply ug 10 ka sako, dayon nahimong 12, hangtod niabot ug 14 ka sako kada ektarya. Dako kaayo ang gastos, pero ang abot pareho ra gihapon. Karon nga among gigamit ang estratehiya nga gihatag sa BSWM, mas nidako ang kadaghanon sa abot, apan mas mubo na ang gastos,” dugang pa ni Curiba.
Ang maong kalihokan nagtigom sa mga stakeholders gikan sa DA-attached agencies, lakip ang National Irrigation Administration (NIA 7), Philippine Rice Research Institute (PhilRice 7), ingon man ang mga representante gikan sa Office of the Provincial Agriculture (OPA), Municipal Agriculture Office sa Ubay, ug GBL Irrigators Association Inc.
Ang field day ug harvest festival sa 100 ka ektarya nga rice model farm nga nagsagop sa balanced fertilization strategy (BFS) sa Department of Agriculture-Bureau of Soils and Water Management (DA-BSWM) uban sa DA-Central Visayas nga gipahigayon sa Barangay Gabi, lungsod sa Ubay niadtong Mayo 14, 2025. (Hulagway gikan sa DA-7)
DOTr, LTO, PNP mogukod sa mga fixer
Sinulat ni Elvira Bongosia
Nipasidaan si Department of Transportation (DOTr) Kalihim Vince Dizon niadtong Huwebes sa mga online scammers ug driver’s license fixers nga gukdon sila sa gobyerno aron hunongon ang ilang ilegal nga kalihokan pinaagi sa paglimbong sa publiko ug pagkompromiso sa kaluwasan sa kadalanan.
Ang maong lakang ipatuman human gimanduan ni Presidente Ferdinand Marcos Jr. ang Department of Transportation (DOTr), Land Transportation Office – Philippines (LTO), ug mga hingtungdan nga ahensya sa pag-ayo sa sistema, pagsiguro sa kaluwasan sa kadalanan.
“Lahat ng magpo-post ng online scam huhulihin natin at ipapakulong natin. 12 years po kayong makukulong at kung hindi kayo natatakot dun, sige hintayin n’yo na lang na makulong kayo,” matud pa ni Dizon atol sa usa ka press presentation sa usa ka na-arestong suspetsado niadtong Huwebes.
Nasikop sa LTO ug Philippine National Police Anti-Cybercrime Group (PNP-ACG) ang mga online scammers nga namaligya og peke nga driver’s license ug person with disability (PWD) ID.
Gitataw ni Dizon nga ang pagbaligya ug peke nga driver’s license ngadto sa mga dili kwalipikadong drayber mahimong moresulta sa pagkabangga sa kadalanan.
Ang transport chief nidugang nga gawas sa online fixers, gisuspenso sa LTO ang 107 ka driving schools nga nalambigit sa ‘no show’ certificates ug wala pagtuman sa saktong theoretical driver’s training.
“Kaya kami nandito ngayon para ipakita sa lahat, lalong lalo na sa mga kagaya niya (scammer) na nang-aabuso sa ating mga kababayan, na hindi nila alam ‘yung ginagawanila ay potentially makakamatay ng mga kababayan natin sa kalye,” Matud pa ni Dizon.
Kini nga lakang gipatuman human gimanduan ni Presidente Ferdinand Marcos Jr. ang Department of Transportation (DOTr), Land Transportation Office – Philippines (LTO), ug mga hingtungdan nga ahensya sa pag-ayo sa sistema, pagsiguro sa kaluwasan sa kadalanan. (Hulagway gikan sa DOTr)
BALAK
ANG KADUNGGANAN
Sinulat ni Engr. Rogelio Podelino
Kini ang hiyas sa tawo nga guibantayan
Guiampingan pag-ayo mora’g bulawan
Kay kon kini ang mabu-ong
Dili na mahi-uli ug tarong
Guimatngonan pag-ayo sa taknang tanan
Guibantayan nga dili madungisan
Guiamoma mora’g nag-alima ug puya
Guipanalipdan kanunay sa walay kaluya
Sa familya kadungganan usa ka bahandi
Matag usa kanila nagbantay nga dili mapakli
Guimatoto guikan pa sa ilang katigulangan
Sumosunod sa ilang kahimtang guigabayan
Aron pagbantay sa kadungganan dili kalimtan
Sa adlaw’ng Dominggo mosimba ang tanan
Guitudloan sa DIOSNONG mga kasugoan
Aron tanan nagtubo nga nagbinuotan
Labi na ang mga kadalagahan sa familya
Nagmatngon kanunay nga dili madisgrasya
Sa higayon nga duna nay gustong mosiba
Sa iyang kaalimyon sa dakung tinguha
Higayon gusto mosulod sa sag sa kaminyoon
Nagsabot guinikanan sa hustong panahon
Regalong ikahatag niya sa iyang pamanhonon
ANG KADUNGGANAN guiampingan sa dayon