Mga Ngalan sa Tumbák (Metal)
Pasiuna
Ang buhilaman (civilization) sa mga Bisayâ ikatúmbas na sa mga Katsilâ sa panahon sa paghidangat sa mga Katsila. Kini tungod kay ang mga Katsilà nahisakop sa mga Arabo sulod sa tulo ka gatos ka tuig (300). Nilambò ang buhilaman sa mga Katsilà tungod kay nakasuon sila sa
mga Arabo nga hanás na kaayo sa gumaran (philosophy) ug alamdag (science).
Ang mga Arabo nahiuna pagdangat dinhi sa atong kapupód-an kapin sa duha ka gatos ka
tuig (200) itandi sa mga Katsilâ. Nakakat-on na usab ang mga Pilipino ug mga Bisayâ sa ubang kinaadman sa mga Arabo nga nakat-onan usab sa mga Katsilà.
Ang mga Katsílà aduna nay kanyón samtang ang mga Bisaya aduna nay lantaka. Susama ra ang ilang gahom. Ang nakalabáw sa mga Katsilâ mao nga inigtion ug pabutó sa ilang kanyon, ang kanyon ra ang lisóon. Ang sa mga Bisayâ, ang ilang lantaka ipauyon sa lawas sa sakayan aron dili malunod inig buto sa lantaka. Aron sa pagtion sa lantaka, kinahanglan ang tibuok sakayan ang lisóon. Sa usa ka pabutó sa lantaka, ang mga Katsilà makapabuto na og ka napulò. Buså gilupigang mga Bisaya.
Atong tukibon ang atong kinaadman sa mga tumbak (metal) ug giunsa kini paggamit sa mga Bisayâ.
Metal, kinds of:
1. aluminum= aluminyo (Sp.)
2. brass = kalunggáki
3. bronze = tumbágà
4. cast iron = pundido (Sp.)
5. copper = kóbre (Sp.)
6. gold = buláwan
7. iron = púthaw
8. lead = tinggà; plúmo (Sp.)
9. mercury = asúgi (Sp.)
10. metal = tumbák
11. nickel = níkel (Sp.)
12. platinum = platíno (Sp)
13. silver = pílak; salapi; pláta (Sp)
14. steel = kadáha; katáhà; aséro (Sp.)
15. tin = tagól; estányo (Sp.)
16. titanium = titányo (Sp.)
17. wrought iron = aseráwo
18. zinc = sin (Sp.)
Metal Process
1. alloy (mix metal) – súbong, ságol
2. forge (the shop) – landás, parágwa (Sp.)
3. forge (to shape) – sálsal, mákmak
4. furnace (melting place) – tunawán
5. furnace (oven) – humuháw, húdno (Sp.), hasuhasán. Syn. dapulán, pugón (Sp.)
6. gold (kind of metal) – buláwan, buwáwan. Syn. hamitan-ágon, inadláy, manga, tabúbo, unâ
7. gold (of low quality) – hulî
8. gold (pure gold) – hínmay, wagás
9. gold basis (the gold standard) – sumbanáng buláwan
10. gold dust – himuláwan
11. gold earring– pamálang. Syn. paniká
12. gold grain – bungangbúyò
13. mine (a silver mine) – lutúpan
14. mine (place for excavating minerals) – kalián, lúkhan, mina (Sp.), minahán (Sp). Syn. lutúpan
15. mineral (mineral deposits) – kalión
16. mineral (naturally occuring inorganic material) – minerál (Sp)
17. ore (substance that contains metal) – wág-as. Syn. agubángà
18. solder (method of joining metals) – hulás, solda (Sp.). Syn. búlon
19. weld (join metals) – búlon